Bæjarblaðið - 09.11.1957, Síða 2

Bæjarblaðið - 09.11.1957, Síða 2
2 BÆJARBLAÐIÐ Lccugardagur p. nóvember 1957 t-----------------------------------------* BÆJARBLAÐIÐ Ritnefnd: Ragnar Jóhannesson, Valgardur Kristjánsson Karl Helgason og Þorvaldur Þorvaldsson. AfgreiSslan er í Bókaverzlun Andrésar Níelssonar h.f. Sími 85. PrentaS í Prentverki Akraness h.f. Félagslíf — félagsheimili Þau em mörg, félögin, nú á dögum. Vemjulegur borgari er í mörgum félögum, jafnvel bömin komast ekki hjá þvi. Misjafnt er hins vegar hversu miklum tíma menn eyða í þessi mörgu félög sín. Sumir eru í mörgum félögum og starfa lítið eða ekkert í þeim, greiða ársgjaldið ef til vill, og búið er. Aðrir lita á það sem skyldu sína að taka þátt i fé- lagslífinu eftir mætti, sækja alla fundi og vinna að félags- málum. Þetta em hinir góðu félagsmemn, á þá hlaðast flest störfin, þeir eru lífið og sálin í félögunum, og venjulega eru þeir fáir, alltof fáir. Oft fá þeir skammir og vanþakklæti fyrir dugnað sinn og fómarvilja. Hér í bæ er fjöldi félaga, og er starf þeirra misjafnt, eins og gerist og gengur sum em með litlu lífsmarki og að þeim lítill fagnaður og gagn, önnur era við viðhlítandi heilsu og mjög til þarfa. En til þess að halda uppi fjölbreyttri félagsstarfsemi þarf að hafa ákveðin skilyrði. Ekki nægir alltaf sæmilegur félaga- fjöldi og almennur starfsvilji í félaginu. Ekkert félag getm: lifað til lengdar án þess að eiga einhvers staðar höfði sínu að að halla, og öll fjölmennari félög, sem halda vilja uppi nokk- um veginn reglulegri starfsemi, verða að eiga sér fast heimili Það íháir mjög ýmissi félagsstarfsemi hér í bæ, að ekki er til húsnæði yfir hana. Ekkert almennt samkomuhús er til, og er það ekki vanzalaust fyrir svo istóran bæ. Þrjú félög, sem ég man eftir, eiga hús: Stúkan, skátar og verklýðsfélagið, og eru tvö þau síðasttöldu húsin, Skátahúsið og Sjómannaheim- ilið, algerlega ófullnægjandi fyrir starfsemi viðkomandi fé- laga. önnur félög eiga hvergi hæli, sem þau eiga með og ráða. Hér er að vísu allgott veitinga- og gistihús, með góðum samkomusal, en því hefir auðvitað aldrei ætlað verið að vera félagsheimili og hefir ekki skilyrði til slíks. Óleyst ler því félagsheimilismálið, en þótt á þetta ihafi verið minnzt allmikið, hefir lítið orðið úr framkvæmdum. En þörfin fær þó varla dulizt meinum, sem um málið hugsar í alvöru. Þeir, sem veita forystu mannmörginn félögum, vita það þó allra manna bezt, hvar skórinn kreppir helzt í þessum vanda. Æskulýð bæjarins skortir athvarf, griðastað, þar sem hann getur unað við mannsæmandi aðbúnað í góðum félagsskap og unnið að hugðarmálum sínum og skemmt sér á menningar- legan hátt. Að því líður von bráðar, að hér þarf að koma upp eins konar tómstundaheimili fyrir böm og unghnga, ef til vill er þegar full þörf á slíku, — en hvar er húsnæði til slíks, þótt vilji og starfskraftar væru fyrir hendi? En frumkvæði að slíku á að koma frá félögunum sjálfum, og ihinir mörgu félagsmenn eiga að gera þetta að sínu máli og fórna því vinnu, tíma og fé. Til slíkra starfa er kröftunum ekki illa varið, og allir, sem það hafa gert, vita, að eftir því sjá menn aldrei, þeir hafa yndi af því.Auðvitað eiga ríki og bæjarfélag að veita sinn styrk, sem að sumu leyti er líka lögboðinn, en vér eigum ekki að láta allt starf og forystu við svona fyrirtæki koma að ofan og lutan, vór eigum sjálf, borg- ararnir, að viinna að verkinu af lifi og sál. Þau eru mörg félögin, sem orðið gætu liðtæk í því að berjast fyrir og vinna að félagsheimili. Ég man eftir í svip- inn: Verklýðsfélaginu (með öllum sínum deildum), iðnaðar- mannafélaginu, íþróttabandalagi og knattspymufélögum tveim- ur, skíðafélagi, skátrnn, slysavamadeildum afar fjölmennum, kvenfélagi, góðtemplarastúkum, taflfélagi, bridgefélagi, Ro- taryklúbb, Lionsklúbb, Oddfellowum, hestamannafélagi, fjár- eigendafélagi, bamavemdarfélagi, Norræna félagi, tónlistar- félagi, karlakór, Rauða krossi, verzlunarmannafólagi, og fleiri eru þau efalaust. Ótalin em stjómmálafélögin, en ég sé lefckert því til fyrir- stöðu, að þau ættu hlutdeild að slíku félagsheimili, ef þau bara gætu komið sér saman um að troða ekki hvert á annars rétti. t\6h. Skraiað og sktggrctli ★ Akra-Borg Ég stóð við gluggann í gær og horfði sem oftar á Akraborgina, hvíta og snyrtilega bruna inn í höfn- ina. Þetta góða skip á ekki lítinn þátt í daglegu lífi okkar hér á Skaga, líka þeirra, sem ekki eru með annan fótinn í Reykjavík, eins og kaupsýslumennimir og athafna- mennimir margir. Hún færir okkur margar nauðsynjar og ýmislegt, sem við viljum ekki án vera, t. d. dag- blöðin. Mér kom í hug, þegar ég horfði á Akraborgina beygja inn í kvína, að nafn hennar er alveg sérstaklega vel valið, þótt það láti lítið yfir því. Tveir kaupstaðir eiga þetta skip: Akranes og Borgames, og fyrri hlutinn í báðum staðanöfnunum er í skipsnafninu, án nokkurrar þving- unar, eins og stundum' vill þó verða, þegar fólk er að hnoða tveimur nöfnum saman í eitt, eins og sjá má á mörgum óheppilegum manna- nöfnum. En Akraborg ber með sóma fal- legt nafn, aðeins eitt, en ber þó nöfn foreldra sinna beggja. ★ Með Akraborg-u Það er því allillt, að heyra menn beygja þetta ágæta skipsnafn skakkt. En það eru mikil brögð að því, að menn bera sér í munn þágufallið Akraborg-«, sem er regin videysa. — „Ég kom með Akraborgu", heyr- ist oft. Orðið beygist: Akraborg, um Akraborg, frá Akraborg, til. Akra- borgar. Hvaða heilvita ferðamaður mundi t. d. segja: „Ég var staddur í Lundúnaborgu um daginn og kom þangað frá Parísarborgu og Róma- borgu“. Það mundi enginn gera. En síðari hlutinn i skipsnafninu er sá sami: borg. Enda mundu Borgnes- ingar varla segja: „Ég var við kirkju á Borgu á sunnudaginn". Við skulum því ekki óvirða okkar góða skip oftar með borgu nafninu. ★ Þórhallur og Hálfdan En úr því að farið er að tala um rangbeygingar, er rétt að minnast á fleira af því tagi, sem viðgengst hér i bæ. Nöfn tveggja þekktraa borgara verða oft fyrir rangri með- ferð, einkum þó nafn sjálfs lög- reglustjórans, þó sennilega ekki svo hrapallega, að varði við lög! Ég hefi hvergi heyrt mannsnafnið Þórhallur svo rángbeygt sem hém í bænum, hvemig sem á því stendur. Hélt ég í fyrstu, að þetta væri einhver tik- túra eða hótfyndni, en hefi síðar komizt að ratrn um, að um hreina vanþekkingu er að ræða, eða réttara sagt óheppilega málvenju. Rang- færslan er fólgin í því, að menn beygja nafnið veikt: Þórhaili, um Þórhalla, frá Þórhalla, til Þórhalla, í stað þess að beygja það sterkt eins og hér er rétt: Þórhallur, um Þór- hail, frá Þórhalli, til Þórhalls. Að vísu er það til veikt, en þá heitir maðurinn Þórhalli (sbr. Sneglu- Halli), en sá maður, sem hér um ræðir heitir Þórhallur. Auðgert er að sanna þetta með dæmum. Engum held ég að detti í hug að segja: „Ég ætla að skreppa upp i Sundlaug til hans Halla Gunnlaugssonar". Þó er mannsnafn- ið Hallur nákvæmlega það sama og seinni hlutinn í mannsnafninu Þór- hallur. Lofum hér eftir bæjarfógetanum að hafa sitt ágæta og hánorræna nafn L friði, rétt beygt. Hálfdan Sveinsson, forseti bæjar- stjórnar, verður að vísu ekki eins hart úti, en þó er hans nafn oft rangbeygt, að ég ætla. Eignarfallið mun vera Hálfdanar, en ekki Hálf- dáns, eins og oft er sagt og skrifað. Seinni parttninn hefir verið Danr —. Danur, og beygzt eins og vinur, og þannig er það jafnan beygt í fornum ritum. Þess vegna á að segja: „Ég er á leiðinni til Hálf- danar“, —- og Hálfdanarson og Hálfdanardóttir, enda er það miklu fallegra og gerðarlegra. Einstaka manne$kja beygir nafnið Baldur þannig: Baldur, um Bald, frá Baldi, til Balds, og þá lítið orð- ið eftir af fallegu nafni. Líkt má segja um kvenmannsnafnið Unnur, sem fær oft hina hroðalegustu út- reið í munni fólks. Það er talað tmi að fara til hennar Unnur, og vera hjá henni Unnur, í stað Unnar og Unni. Fleiri falleg mannanöfn verða tið- um fyrir misþyrmingu, en ekki skulu fleiri talin hér. ★ Þágufallssýki og hljóðvilla Þessi tvö verstu úrkynjunarmerki tungunar eru allalgeng hér. Þó held ég, að hljóðvillan eða flámælgin (þ. e. að gera ekki greinarmun á i og e og u og ö) fari minnkandi hér, og þakka ég það áhrifum skól- anna og útvarpsins. Það má teljast fremur fátítt nú orðið, að böm og unglingar hér séu til muna flámælt, en hjá fullorðna fólkinu er það al- gengara. Margt af þessu fólki veit af hljóðvillu sinni og berst á móti henni eftir mætti, —• en það er erfitt að kenna gömlum hundi að sitja, segir máltækið (fyrirgefið orð- bragðið, það er ekki illa meint!) — það er erfitt að venja sig af því fullorðinn, sem fólk hefir tamið sér Ákveðið er, að við gagnfræðaskólabygginguna nýju verði reistur allmyndarlegur samkomusalur, er hýst geti alla fé- lagsstarfsemi skólanemenda, og ier efcki ólíklegt, að sá salur geti skotið skjólshúsi yfir einhverja aðra menningarstarfseani, einkum þá, sem er í þjónustu æskulýðsins. Öllum þessum mörgu félögum í þesstun bæ væri háborin skömm að því að láta líða mörg árin enn, áður en þau hefjast handa um að byggja isér þafc yfir höfuðið. Ef við erum hrædd við að reisa okkur hurðarás um öxl, þá lítum bara til nágrann- anna héma í nærsveitunum. Þar er hvert félagsheimilið öðru myndarlegra og skammt á milli. Það eru fámenn sveitarfélög, sem þetta hafa gert, með aðstoð ríkisins og Ifélagsheimilasjóðs. En hér á Akranesi, í stórum kaupstað, úandi af félögum, er mestöll félagsstarfisemi húsvillt. Hér þarf ömggrar forystu. Og hún á að koma frá félög- uinum sjálfum, einkum þeim stærri og þróttmeiri. Á þau mænum vér eftir forystimni í miklu þjóðþrifamáli fyrir þenn- an bæ. RJÓH. frá blautu bamsbeini og drukkið í sig án þess að vita af. Fæstunt tekst því að venja sig að fullu og öllu afslæmri hljóðvillu, og er fólki það vorkunnapmál. Hins vegar stafar þágufallssýkin bæði af vanþekkingu og trassaskap. Það er hreint og beint viðbjóðslegt að heyra fólk segja: „Mér langar á bíó“, eða „Henni hlakkar til jól- anna“, o.s.frv. Fólk, sem annað hvort stendiu- sjálft sig að slíkum málleysum eða er bent á þær, verð- ur bókstaflega að leggja sig allt fram til að venja sig af þessum ósið. „Ástkæra, ylhýra málið allri rödd fegra“ verður ekki til lengdar fag- urt og tigið, ef við hugsum ekki um það, hvert og eitt, að varðveita það hreint og óbjagað. Undir því er líka sjálfstæði vort og þjóðemi að vera- legu leyti komið. SÍLDARLEYSI — OG SLÆMT ÚTLIT Ekki blœs nú byrlega fyrir útgerðinni. Þrátt fyrir í- trekdða síldarleit, hefir lít- illar éða engrar síldar orð- ið vart. Afleiðingar þessa aflabrests eru margvíslegar, bæði fyrir einstaklmga og iheild, ien eigi hvað sízt fyrir bæi eins og Akranes, þar sem atvinma og afkoma byggist að vemlegu leyti á sjávarafla. Er nú í fyrsta skipti um mörg ár horf- ur á atvinnuskorti. Þá er yfirvofandi beitusfcort- ur á vetrarvertíð, ef ekki ræt- ist ifram úr með síldina. Þann- ig bindur hvað annað. Ötaldar eru þá hinar geig- vænlegu afleiðingar, sem í- trekað aflaleysi hefir á fjár- hag ríkissjóðs, isem ekki var •of góður fyrir, en af því leiðir aftur ófyrirsjáanlegar stöðvan- ir í framfcvæmdum og breyt- ingar á verðlagi og öðru, sem snertir almenming mikið. En þótt rétt sé að vera við því versta búinn, vona margir enn, að eitthvað kunni að ræt- ast fram úr með síld. BORIÐ OFAN I GÖTUR Fyrir nokkrum dögum var unnið að því að bera stór- gerða möl í ýmsar götur 1 bœfarins, en sú vinna mun hafa stöðvazt við óhapp, er lyftukrani varð fyrir, er hann veltist í sjóinn við bryggjuna, þegar verið var að skipa upp mölinni. Ekki er vanþörf á að bæta eitthvað göturnar í þessum bæ, svö hörmulegar sem þær eru oft. Mifcil bót mun vera að þessum nýja ofaníburði, þótt fullnaðarbót geti það ekki tal- izt. Margir telja samt, að svo- kölluð rauðamöl reynist betur, en hún mun ekki fáanleg í nágrenninu.

x

Bæjarblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Bæjarblaðið
https://timarit.is/publication/1341

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.