Fréttablaðið - 18.07.2019, Blaðsíða 10

„Best fyrir“
merkir að
matvara geti
enn verið
vel hæf til
neyslu. Not-
aðu lyktar- og
bragðskyn til
að skera úr
um það.
„Síðasti
neysludagur“
merkir að
matvæli
eru ekki
lengur hæf til
neyslu. Hentu
vörunni.
Upplýsingar
af matarso-
un.is
1 Skipulögð matarinnkaup
n Útbúðu mat-
seðil fyrir vikuna og
hafðu í huga hvað
er til á heimilinu.
Skipuleggðu mat-
seðilinn út frá því
sem til er.
n Ekki falla fyrir
tilboðum í versl-
unum. Það getur
orðið til þess að
keypt er umfram
það sem þörf er á.
2 Athugaðu dagsetningar
n Þekktu muninn á
„síðasta neyslu-
degi“ og „best fyrir“.
n Notaðu lyktar-
skynið til þess að
segja til um hvort
matvara er í lagi
eða ekki.
3 Hugsaðu um fjármálin
n Að henda mat er
líkt og að henda
fjármunum.
n Gefum okkur að
fjölskylda eyði að
meðaltali fimmtán
þúsund krónum
í mat á viku og
að þriðjungi sé
hent. Þá er mat að
verðmæti 260.000
krónur hent árlega í
hverri fjölskyldu.
4 Stilltu ísskápinn rétt
n Sé ísskápurinn
stilltur of hátt
getur það stytt
endingartíma
ýmissa matvæla.
5 Geymdu matinn rétt
n Merktu hvenær þú
opnar matvöru.
n Vertu meðvituð/
aður um það hvern-
ig geyma skal mat-
vörur líkt og ávexti
og grænmeti.
6 Skipuleggðu ísskápinn
n Farðu yfir ísskápinn
áður en keypt er
inn.
n Raðaðu því elsta
fremst svo það sé
notað fyrst.
7 Eldaðu rétt magn
n Nýttu þér viðmið
um skammta-
stærðir.
n Fylgstu með neyslu
fjölskyldunnar.
8 Notaðu afganga
n Nýttu afgangana í
nesti daginn eftir
eða í nýja rétti.
9 Notaðu frystinn
n Nýttu frystinn til
að geyma afganga
eða umframmat.
10 Búðu til moltu
n Leiðbeiningar um
moltugerð má
finna víðsvegar og
gefur hún um-
frammat, matar-
afgöngum og -af-
falli framhaldslíf.
10
ráð
g
eg
n

m
at
ar
só
un
U
pp
lý
si
ng
ar
a
f m
at
ar
so
un
.is
n Rúmlega ⅓
hluti þeirra
matvæla
sem fram-
leidd eru
í heim-
inum endar í
ruslinu.
n Reykvíkingar
henda um
5,8 tonnum
af mat og
drykk á
hverju ári.
n Mat að
andvirði 4,5
milljarðar er
hent af Reyk-
víkingum
árlega.
n Matarsóun
fjögurra
Íslendinga
myndar
jafn mikið
af gróður-
húsaloft-
tegundum
og útblástur
meðalbíls á
einu ári.
n Minna en
25% þeirra
matvæla
sem fleygt er
árlega gætu
fætt alla þá
sem þjást
af hungri í
heiminum.
n 25% af
ferskvatni
heimsins
fara í ræktun
matvæla
sem aldrei
eru borðuð.
n 1,3 millj-
örðum tonna
af mat er
sóað árlega í
heiminum.
St
að
re
yn
di
r
um
m
at
ar
só
un
U
pp
lý
si
ng
ar
 fr
á
La
nd
ve
rn
d
M
er
ki
ng
ar
á

m
at
væ
lu
m
u
m

en
di
ng
ar
tí
m
a Í hau st mu n Umhver f is-stofnun leita til um eitt þús-und heimila og sjö hundruð fyrirtækja til að kanna mat-arsóun. Sambærileg könnun var framkvæmd árið 2016.
Búist er við niðurstöðum snemma
á næsta ári og vonast til að þá verði
hægt að sjá hvort eitthvað hafi
breyst á þessum þremur árum.
Árið 2016 var upplýsingum safn-
að frá bæði heimilum og fyrirtækj-
um. Niðurstöður úr heimilishluta
rannsóknarinnar sýndu að hver
íbúi hér á landi hendir að meðal-
tali 23 kílóum af nýtanlegum mat á
ári, 39 kílóum af ónýtanlegum mat,
hellir niður 22 kílóum af matarolíu
og fitu og 199 kílóum af drykkjum.
Þar kom fram að matarsóun var
sambærileg því sem mælist í öðrum
Evrópulöndum og að ekki hafi verið
munur eftir landsvæðum á hversu
miklu fólk sóar.
„Það eru margir óvissuþættir í
þessum mælingum, þannig að það
getur verið erfitt að bera saman.
En það er eitt markmiðið núna, að
þróa mælinguna áfram. Það eru
ekki enn til neinar viðurkenndar
eða staðlaðar aðferðir til að mæla
matarsóun,“ segir Margrét Einars-
dóttir, sérfræðingur hjá Umhverfis-
stofnun.
Umhverfisstofnun fékk styrk
frá Eurostat, Hagstofu Evrópu-
sambandsins, til að framkvæma
rannsóknina og segir Margrét að
stofnunin hafi kallað sérstaklega
eftir svokölluðum forrannsóknum
[e. Pilot study] til að
fá nánari vísbend-
ingar um hvaða
m æ l i n g a r
h e nt i b e s t
til að mæla
Fá heimili
og fyrirtæki
til að mæla
matarsóun
umfang matarsóunar.
Skráningin fór síðast fram að
vori, en mun nú fara fram að hausti
til. Margrét segir að það hafi sýnt
sig að heppilegra sé að framkvæma
slíka könnun að hausti til að fá
raunhæfari niðurstöður. Á vorin
séu f leiri frídagar og fólk jafnvel á
meira f lakki. Fyrirtæki hafi einn-
ig tjáð þeim að betra væri að svara
slíkum könnunum að hausti til.
„Þetta er tími þar sem er venju-
leg rútína. Best væri auðvitað að
geta mælt þetta yfir heilt ár, en
það er of mikil vinna til að það sé
framkvæmanlegt í raun. Þá þarf að
finna einhvern „venjulegan“ tíma
og áætla út frá honum en við vitum
að það eru alltaf einhverjar sveiflur
yfir árið sem er erfitt að mæla,“ segir
Margrét.
Dregið verður tilviljunarkennt
úrtak fyrirtækja úr Fyrirtækjaskrá
og heimila úr Þjóðskrá og þau fyrir-
tæki og heimili sem lenda í úrtak-
inu beðin um að vigta bæði nýtan-
legan og ónýtanlegan matarúrgang
í nokkra daga og skrá í dagbók.
„Það er yfirleitt talin besta leiðin
að vera með tilviljanakennd úrtök.
Þá tekurðu út tilviljanir sem gætu
skekkt niðurstöðurnar eins og að
hlutfallslega margir úr einum hópi
með svipaðar matarsóunarvenjur
veljist í úrtakið en hlutfallslega fáir
úr öðrum. Það ætti að styrkja
niðurstöðurnar. Það verða
rúmlega 1.000 heimili
sem lenda í úrtaki. Síðast voru það
700 fyrirtæki og ég reikna með að
fjöldinn verði svipaður í ár,“ segir
Margrét.
Fyrirtækjarannsóknin beinist
að þeim fyrirtækjum sem ætla má
að sýsli með mat, fyrirtækjum í
landbúnaði, fiskvinnslu og annarri
matvælaframleiðslu, fyrirtækjum
í heildsölu og smásölu matvæla og
fyrirtækjum sem framreiða mat,
eins og veitingastöðum og opin-
berum mötuneytum í skólum og
sjúkrastofnunum.
Síðast þegar rannsóknin var
framkvæmd fengust aðeins svör
frá 84 fyrirtækjum af þeim 701 sem
voru í úrtaki. Í skýrslu sem fylgir
niðurstöðunum segir að mikilvægt
sé að fá gögn frá fjölbreyttum fyrir-
tækjum.
„Til að mynda fengust ekki gögn
frá þeim fiskveiðifyrirtækjum,
fiskvinnslufyrirtækjum og fyrir-
tækjum í mjólkuriðnaði sem lentu
í úrtaki. Það skekkir óneitanlega
samanburð við niðurstöður ann-
arra landa þegar upplýsingar
vantar frá svo stórum og mikil-
vægum atvinnugreinum,“ segir í
skýrslunni.
Spurð hvort hún hafi einhverjar
tilgátur um niðurstöður segir Mar-
grét að hún vilji, sem rannsakandi,
lítið spá um það.
„Það eina sem maður getur sagt
sér er að það hefur verið mikil
umfjöllun um matarsóun síðustu
misserin og maður myndi ætla að
það myndi hjálpa til að
fólk nýti matinn betur.
Bæði heimilin og
fyrirtækin.“
Gríðarlegu magni af
matvælum er sóað á
hverjum degi. Gert er
ráð fyrir að Reykvík-
ingar hendi mat að and-
virði 4,5 milljörðum ár-
lega. Á þessu ári verður
leitað til heimila og
fyrirtækja til að kanna
magn matarúrgangs.
Hægt er að koma í veg
fyrir matarsóun með
góðri skipulagningu
ásamt því að fylgjast
betur með hvað er til í
ísskápnum.
Birna Dröfn Jónasdóttir
birnadrofn@frettabladid.is
Lovísa Arnardóttir
lovisaa@frettabladid.is
TILVERAN
1 8 . J Ú L Í 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R10 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
1
8
-0
7
-2
0
1
9

0
5
:0
5
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
3
7
1
-6
3
A
0
2
3
7
1
-6
2
6
4
2
3
7
1
-6
1
2
8
2
3
7
1
-5
F
E
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
A

F
B
0
4
8
s
_
1
7
_
7
_
2
0
1
9
C
M
Y
K