Morgunblaðið - 30.08.2019, Qupperneq 6

Skúli Halldórsson
sh@mbl.is
N
efnir ráðherrann sem dæmi
ákvörðun um smíði á nýju
hafrannsóknaskipi. „Það er
komið inn í fjárlög og fjár-
málaáætlun og smíðanefnd hefur haf-
ið störf,“ segir hann.
„Við gerðum gagngerar breytingar
á álagningu veiðigjaldsins, einfölduð-
um það, færðum álagningu þess nær í
tíma, einfölduðum stjórnsýsluna og
gerðum hana skilvirkari og betri.“
Hann nefnir líka hlutdeildarsetn-
ingu makríls, sem gerð var á fisk-
veiðiárinu.
„Þar með var bundinn endi á ára-
langar deilur um þennan veiðistofn.
Svo má ekki horfa fram hjá því að
gerðar voru breytingar á strandveið-
inni, meðal annars til að stuðla að
bættu öryggi við veiðarnar.
Loks bendir ráðherrann á að lög-
gjöf utan um fiskeldið hafi verið end-
urskoðuð.
„Við styrkjum þar með grundvöll-
inn undir atvinnugreinina og sömu-
leiðis gjaldtöku. Með þeirri lagasetn-
ingu var markmiðið að búa þessari
nýju grein betri umgjörð og tryggja
það að hún geti unnið betur í sátt við
umhverfið.“
Stjórnvöld hafi því bætt úr mörg-
um þáttum sem snerta sjávarútveg-
inn á fiskveiðiárinu.
„Því má svo ekki gleyma að við
sömdum við Færeyinga um kol-
munnaveiðar til tveggja ára, en áður
hefur bara verið samið um tegundina
eitt ár fram í tímann í senn. Menn
geta því skipulagt sig nú til lengri
tíma.“
Ítrekaðar tilraunir Íslendinga
Stærsta áskorunin á sviði sjávar-
útvegs, sem stjórnvöld standa
frammi fyrir núna, snýr að deilum
strandríkjanna við Norður-Atlants-
haf um makrílveiðar.
„Það er ósamið um þennan deili-
stofn, eins og norsk-íslensku síldina
og kolmunnann. Það er slæmt í mín-
um huga, en það er líka óréttmæt
ásökun af hálfu þingmanna í Evrópu-
sambandinu sem bera það á borð að
Íslendingar séu að haga sér með
óábyrgum hætti. Íslendingar hafa
gert ítrekaðar tilraunir til að fá sæti
við það borð þar sem tekin er ákvörð-
un um nýtingarstefnu og heildarafla.
Færeyingar, Evrópusambandið og
Norðmenn hafa hins vegar alltaf
haldið Íslendingum og sömuleiðis
Grænlendingum utan við það borð.“
Ýmsar skýringar kunni að vera á
því.
„Ein þeirra er ef til vill sú að ein-
hverjir hafi aldrei trúað því að
makríllinn væri í rauninni að ganga í
þessu magni í okkar lögsögu. Svo hef-
ur það gerst að Færeyingar, Norð-
menn og Evrópusambandið hafa ver-
ið að ákveða heildarmagn langt
umfram ráðgjöf vísindamanna, á
sama tíma og við höfum lagt áherslu
á að fylgja í hvívetna ráðgjöf Alþjóða-
hafrannsóknaráðsins.“
Kristján segir að sér hafi einfald-
lega verið nóg boðið þegar hann fékk
frásögn samninganefndarmanna Ís-
lands af síðasta fundi aðilanna í vor
og hvernig móttökur þeir hefðu feng-
ið.
Halda fund í byrjun september
„Ég er ítrekað búinn að ýta á eftir því
að þessi ríki taki höndum saman og
komist að einhverri skynsamlegri
niðurstöðu, því öll gefum við okkur út
fyrir það að stunda ábyrgar veiðar.
En við erum ekki að gera það í þess-
um deilistofni, því miður. Til að þetta
náist verða allir aðilar málsins að
sýna einhvern sveigjanleika.“
Ráðherrann bauð formanni fisk-
veiðinefndar Evrópusambandsins að
hitta fulltrúa Íslands þar sem farið
yrði yfir röksemdir Íslendinga í mál-
inu. Verður sá fundur haldinn í byrj-
un september.
„Við erum að undirbúa þá kynn-
ingu.“
Loðnan mikilvægur hlekkur
Hvað varðar ástand helstu fiskistofna
við landið segir Kristján að staðan sé
heilt yfir góð.
„Það er ljóst að við erum nú með
stærsta hrygningarstofn þorsks frá
upphafi mælinga, sem er mjög
ánægjulegt. Á sama tíma erum við þó
að sjá aðra stofna, eins og ýsu, drag-
ast saman. Ufsinn er að bæta við sig
en nýliðunarbrestur er í sumum teg-
undum og bregðast þarf við því.
Heilt yfir litið er staðan góð með
þeim fyrirvara að það eru vandræði
með loðnuna. Það er mikið verk að
vinna þar til að við getum vitað með
vissu hvað veldur. Flestir hallast að
því að loðnubresturinn tengist hlýnun
sjávar og það kann vel að vera. Hins
vegar er klárt mál að loðnan er mjög
mikilvægur hlekkur í lífríkinu við
strendur Íslands og því nauðsynlegt
að hafa betri sýn og þekkingu á því
hvaða hlutverk hún leikur nákvæm-
lega.“
Löggjöfin stórt skref fram á við
Kristján segir að þegar litið sé til
sjávarútvegs sem atvinnugreinar
megi ekki gleyma fiskeldinu, sem
heyri þar undir.
„Fiskeldið hefur alla burði til að
vera öflug atvinnugrein. Það er þó
langt í að við verðum framleiðendur á
einhverju gríðarlegu magni, en áætl-
anir fyrirtækjanna gera þó ráð fyrir
ágætis vexti á næstu árum. Lagaum-
gjörðin sem Alþingi samþykkti í sum-
ar kallar á að sú uppbygging eigi sér
stað í sem mestri sátt við náttúruna
og byggi á vísindalegum grunni og
rannsóknum. Það er að mínu mati
stórt skref fram á við fyrir alla þá
sem koma að þessari uppbyggingu.
Það hafa verið skiptar skoðanir um
fiskeldi í sjó en við höfum byggt inn í
löggjöfina ákveðnar varúðarreglur,
meðal annars með því að lögbinda
áhættumat erfðablöndunar sem hef-
ur það meginhlutverk að koma í veg
fyrir hugsanleg spjöll á villtum nytja-
stofnum. Við höfum kappkostað að
gera þetta með skynsamlegum hætti
þannig að það verði vandað til verka í
þeirri uppbyggingu sem fram undan
er.“
Hyggst ekki lengja tímabilið
Skorað var á ráðherra undir lok
ágúst að lengja strandveiðitímabilið.
Hann segir þá áskorun byggða á
hæpnum forsendum. „Alþingi setti
þessum veiðum þann lagaramma í
vor að veiðarnar fari fram á tíma-
bilinu frá maí til ágúst. Ég sem ráð-
herra hef enga heimild eða svigrúm
til að framlengja það tímabil og verða
þannig við þessari áskorun.“
Spurður hvort til standi að skoða
lengingu strandveiðitímabilsins á
þingi í vetur segist hann ekki hafa
áform uppi um það.
Ekki heldur komi til greina, í því
fyrirkomulagi sem nú er við lýði, að
bæta ónýttum heimildum strand-
veiðitímabils við úthlutun aflaheim-
ilda á því næsta.
„Við höfum bætt í þær veiðiheim-
ildir sem strandveiðiflotinn hefur úr
að spila á síðustu tveimur árum.
Sömuleiðis höfum við reynt að lag-
færa ákveðna agnúa sem voru á kerf-
inu. Ég held að við ættum að sjá
hvernig þetta kemur til með að reyn-
ast. Það er alveg ljóst að gæftir hafa
verið mismunandi í sumar, erfiðar
fyrir norðan og að hluta til á Vest-
fjörðum og Austfjörðum. Þetta veld-
ur því meðal annars að menn eiga í
erfiðleikum með að ná skammtinum
sínum.“
Makríldeilan stærsta áskorunin
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
6 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. ÁGÚST 2019
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Spurður út í þær tölur, sem fram
komu í umfjöllun á síðu 4, og hvort
Íslendingar væru að fara á mis við
verðmætasköpun þegar hlutfall
óunnins fisks í útflutningi eykst
segir Kristján tölurnar bæði já-
kvæðar og neikvæðar.
„Það fer í raun eftir því hvar í
virðiskeðjunni þú ert staddur.
Stundum hefur þetta gefið Íslend-
ingum vel – í því verkefni að reyna
að hámarka þau verðmæti sem við
sækjum í sjóinn – að selja fiskinn
þar sem hæsta verðið fæst fyrir
hann. Hins vegar er ljóst að hluta
af þeim fiski sem þarna um ræðir
er með einhverjum hætti ódýrara
að vinna erlendis en hér á landi.
Það endurspeglast í þessum
aukna útflutningi.“
Gera kröfu um hæsta verðið
Þá vakni spurningar um hvort tak-
marka eigi með einhverjum hætti
útflutning á fiski.
„Það er ekki einfalt að gera það;
að setja einhverjar hömlur á við-
skipti á mörkuðum með sjávar-
afurðir. Sjómenn vilja eðlilega og
gera kröfu um það að aflinn sem
þeir veiða verði seldur á sem
hæstu verði. Þá skiptir ekki máli
hver endastöðin er heldur eru þeir
að hugsa um hlut sinn,“ segir ráð-
herrann.
Sem mest sé unnið hér heima
„En við þurfum að skoða þetta. Í
því samhengi þarf meðal annars
að huga að hagsmunum fisk-
vinnslufólks en ég hef verið tals-
maður þess að við eigum að reyna
að vinna sem mest af fisknum hér
heima. Það er umhugsunarinnar
virði af hverju ýmislegt sem við er-
um að flytja úr landi er ekki full-
unnið hér. Má í því sambandi
benda á loðnuhrogn, sem við flytj-
um í miklu magni út á góðu verði,
en svo fara þau í vinnslu og eru
seld meðal annars til skrauts á
veitingastöðum, á hærra verði.
Í þessu felst hin eilífa spurning
um frumkvæði manna og getu og
vilja til verðmætasköpunar. En við
þurfum á því að halda, Íslendingar,
að hafa sem mest frelsi í við-
skiptum við aðrar þjóðir. Þannig
tryggjum við hagsmuni þjóð-
arinnar allrar til lengri tíma.“
Fiskur fluttur út óunn-
inn í auknum mæli
Ekki einfalt
að setja
hömlur á
útflutning
Það fiskveiðiár sem nú
er á enda var að mörgu
leyti gott fyrir íslenskan
sjávarútveg. Stjórnvöld
hafa gert margt til að
styrkja samkeppnis-
hæfni greinarinnar bæði
innanlands og utan.
Þetta segir Kristján Þór
Júlíusson, sjávarútvegs-
og landbúnaðarráð-
herra.
Kristján Þór segir fiskeldi
hafa alla burði til að
verða öflug atvinnugrein.
Nauðsynlegt er að hafa
betri sýn og þekkingu á
hlutverki loðnunnar.