Morgunblaðið - 30.08.2019, Page 16

16 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. ÁGÚST 2019
Skúli Halldórsson
sh@mbl.is
F
ramleiðsla fiskeldisfyrir-
tækja hér á landi hefur
gengið betur en á því síðasta
og mun minna hefur borið á
áföllum á borð við þau sem
dundu yfir á síðasta ári. Til marks
um það eru útflutningstekjur fisk-
eldis á öðrum ársfjórðungi þessa árs
um 86% meiri en á sama tíma í fyrra.
„Síðasta ár olli nokkrum von-
brigðum; aukningin frá árinu 2017
var lítil. Árið 2017 kom öll fram-
leiðslan frá einu fyrirtæki, Arnarlaxi
á Bíldudal, en í fyrra bættust fleiri
fyrirtæki í hópinn, sem var mjög já-
kvætt,“ segir Einar.
„Í ársbyrjun 2018 hóf Fiskeldi
Austfjarða á Djúpavogi slátrun, Lax-
ar á Reyðarfirði byrjuðu að slátra
síðla hausts í fyrra og Arctic fish í
Ísafjarðarbæ hóf síðan slátrun í byrj-
un þessa árs. Þar með má segja að
lagður hafi verið grundvöllurinn að
aukinni framleiðslu á þessu ári, eins
og í ljós hefur komið.“
Útlit fyrir áframhaldandi vöxt
Einar bendir á að eðli máls sam-
kvæmt aukist framleiðsla á laxi í
nokkrum stökkum, sem endurspegli
fyrst og fremst það að eftir að leyfi
fást til eldis líði ef til vill tvö til þrjú ár
þar til slátrun geti hafist.
„Sú aukning sem við sjáum núna
endurspeglar þessa staðreynd mjög
vel. Framleiðslan núna er eins konar
spegilmynd þess að fyrirtækin fengu
leyfi fyrir nokkrum árum til að hefja
aukna framleiðslu og afraksturinn
kemur í ljós núna. Til viðbótar þá
hefur vöxtur í kvíunum verið góður
núna í ár og laxinn hafst vel við.“
Þess megi vænta að áframhaldandi
vöxtur verði á framleiðslunni á þessu
ári. Öll fyrirtækin fjögur sem leyfi
hafi til laxeldis í sjó muni auka fram-
leiðslu sína og slátra fiski á þessu
hausti.
40% aukning á næsta ári
Spurður hvort um sé að ræða óvenju-
hátt stökk á milli ára eða hvort stefni
í svipaða aukningu á næsta ári segir
Einar að örugglega megi fullyrða að
aukningin nú sé óvenjumikil.
„Þess er þó að vænta, miðað við
áætlanir laxeldisfyrirtækjanna, að
við sjáum áframhaldandi aukningu á
næsta ári, en hlutfallslega minni en á
milli áranna 2018 og 2019. Vonir
standa þó til að á næsta ári, sam-
kvæmt áætlunum fyrirtækjanna,
verði aukningin á milli ára um 40 pró-
sent,“ bendir hann á.
„Langmestur hluti laxeldisins
kemur frá sjókvíaeldi, en framleiðsla
á laxi úr landeldi hér á landi hefur
verið stöðug eða um eitt þúsund
tonn. Hér er um að ræða starfsemi
Samherja fiskeldis ehf. en þess má
geta að fyrirtækið er einn stærsti
landeldisframleiðandi á laxi í heim-
inum.“
Samkvæmt áætlunum fyrirtækj-
anna megi ætla að laxeldisfram-
leiðslan verði um 26 þúsund tonn á
þessu ári, en um 38 þúsund tonn á
næsta ári. Er í báðum tilvikum miðað
við óslægðan fisk.
Einar nefnir að stöðugur vöxtur
hafi einnig verið á sviði bleikjueldis,
en á því sviði hafi Íslendingar mjög
sterka stöðu á heimsvísu.
„Regnbogasilungseldi var allfyrir-
ferðarmikið fyrir nokkrum árum, en
fyrirtækin ýmist hættu eða drógu úr
framleiðslunni og færðu sig yfir í lax-
eldisframleiðslu í ýmsum tilvikum.
Nú sjáum við að þessi framleiðsla fer
vaxandi á þessu ári.“
Fiskeldi hafi áhrif á samfélögin
Spurður hvort mikilvægi uppbygg-
ingar fiskeldis sé ef til vill vanmetið í
umræðunni, þegar litið sé til þess
ríkjandi viðhorfs að efnahag landsins
sé betur borgið með fjölbreyttar at-
vinnustoðir, bendir hann á að gríðar-
legum fjármunum, sem hlaupi á tug-
um milljarða króna, hafi verið varið
til uppbyggingar fiskeldis á Íslandi.
„Mikil þekking hefur orðið til og
starfsemin laðað að sér starfsfólk
með fjölþættan bakgrunn. Starfsemi
á borð við fiskeldi þarfnast mikillar
sérþekkingar og þar af leiðandi fólks
með margvíslegan og breiðan mennt-
unar- og þekkingarbakgrunn. Það
þarf ekki annað en að litast um í þeim
samfélögum þar sem fiskeldi er til að
sjá hin miklu efnahagslegu og sam-
félagslegu áhrif sem þar hafa orðið,“
bætir hann við.
Upplifað hreinan viðsnúning
„Það má með sanni segja að við höf-
um séð og upplifað hreinan viðsnún-
ing. Ungt fólk hefur ekki síst fundið
viðspyrnu krafta sinna á þessum
svæðum og flutt þangað. Þetta á við
um Vestfirði og Austfirði, þar sem
sjókvíaeldið fer fram, einnig á Norð-
urlandi þar sem er umfangsmikil
landeldisframleiðsla, sem og á Suð-
urnesjum og í Þorlákshöfn þar sem
átt hefur sér stað gríðarleg uppbygg-
ing seiðaeldisins.“
Allir geri sér grein fyrir því að
styrkleiki samfélagsins verði meiri
eftir því sem stoðir efnahagslífsins
verði fleiri og margbrotnari.
„Í kringum eldið starfar ótölulegur
fjöldi fyrirtækja við þjónustu af
margvíslegum toga og nýsköpunar-
og hátæknifyrirtæki hafa orðið til
vegna fiskeldisins. Þá er ótalin sú
gróska sem er í kringum rannsóknir
og vísindi, sem hefur bókstaflega
komið til skjalanna vegna þess að
fiskeldið er komið til að vera hér á
landi.“
Útflutnings-
tekjur fiskeldis
taka risastökk
Enginn vafi er á því að margir gera sér ekki grein
fyrir þeirri efnahagslegu þýðingu sem fiskeldi
hefur nú þegar fyrir þjóðarbúið. Atvinnugreinin
er orðin veigamikill hluti þeirrar fjölbreyttu flóru
sem einkennir íslenskt atvinnulíf. Þetta segir
Einar K. Guðfinnsson, sem starfar að fiskeldis-
málum hjá Samtökum fyrirtækja í sjávarútvegi.
Morgunblaðið/Hari
„Við höfum séð og upplifað hreinan viðsnúning,“ segir Einar um áhrif fiskeldis.
Útflutningur vöru og þjónustu á fyrri helmingi árs 2013-2019
Milljarðar króna á verðlagi hvers árs
700
600
500
400
300
200
100
0
Sjávarafurðir Eldisafurðir Ál og álafurðir Tekjur af ferðamönnum Annað Skip og flugvélar
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Heimild: Hagstofa Íslands
129
117
108
130
129
129
94
114
150
153
134
140
137
190
94
119
121
217
99
93
139
222
111
116
148
212
111
128
487
2,5
476
2,6
583
3,7
548
4,7
541
7,9
595
7,2
638
12,1
26
Spurður hvort hægt sé að bera saman áætlaðar út-
flutningstekjur af fiskeldi þetta árið við eitthvað kunn-
uglegra, svo sem tekjur af ákveðinni tegund sem sótt er
í hafið, segir Einar að nærtækt sé að benda á loðnuna.
„Veiði og vinnsla á loðnu hefur lengi verið veigamikil
stoð í íslenskum sjávarútvegi, í byggðunum og fyrir
efnahagslífið í heild. Það var ekkert minna en áfall þeg-
ar það gerðist núna á þessu ári að ekki var talið óhætt
að stunda loðnuveiðar. Svo mikið áfall var það að þess
gætti í þjóðhagsspám og sjálfri ríkisfjármálaáætl-
uninni.“
Eðli málsins samkvæmt sé loðnuveiðin sveiflukennd,
en sé litið yfir einn áratug láti nærri að útflutningsverð-
hmæti loðnunnar hafi verið um tuttugu milljarðar á ári
að jafnaði.
„Raunhæft er að áætla að útflutningsverðmæti fisk-
eldis verði rúmlega tuttugu milljarðar á þessu ári. Við
hefðum að sjálfsögðu öll kosið að aukið fiskeldi hefði
komið til viðbótar og þjóðarbúinu hefði sannarlega ekki
veitt neitt af því.
Því miður var því ekki að heilsa eins og við vitum, en
það má örugglega fullyrða að fiskeldisframleiðslan hafi
dempað áföllin sem við fengum yfir okkur, sem þjóð, af
loðnubrestinum, þótt tekjumissirinn fyrir loðnufyrir-
tækin, sjómennina, starfsfólkið í vinnslunni og sveitar-
félögin hafi orðið sá sami,“ segir Einar.
„En engu að síður er þessi reynsla yfirstandandi árs
gott dæmi um þýðingu þess að fjölga útflutningsstoð-
unum og að auka fjölbreytnina í atvinnulífinu.“ Raunhæft er að áætla að útflutningsverðmæti fiskeldis verði rúmlega tuttugu milljarðar á árinu, segir Einar.
Tekjurnar á við venjulegt ár í loðnu
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum