Hagskýrslur um sveitarsjóðareikninga - 01.10.1999, Qupperneq 12

10
Sveitarsjóðareikningar 1998
sýnd er hugtakið þjónustutekjur notað sem samheiti fyrir
rekstrartekjur sveitarfélaga af veittri þjónustu að viðbættum
rekstrarframlögum frá öðrum, svo sem vegna kostnaðar-
hlutdeildar í sameiginlegum rekstri.
Rekstrar- og fjármagnsgjöld sveitarfélaga vega sem fyrr
langþyngst hjá sveitarfélögum og námu tæplega ijórum
fimmtu hlutum af gjöldum þeirra á árinu 1998. Á níunda
áratugnum var þetta hlutfall tiltölulega stöðugt, en þá rann
um fjórðungur afheildargjöldum sveitarfélagatil fjárfestingar.
Árin 1989-1992 hækkaði hlutfall ljárfestingarútgjalda í um
og yfir 30%. Eftir það hefur hlutfallið lækkað verulega og
nam 22% árið 1997 og tæplega 23% árið 1998.
Neikvæð afkoma sveitarfélaga á allra síðustu árum hefur
valdið því að þau hafa í auknum mæli þurft að taka lán til
ffamkvæmda og rekstrar. Áður voru framkvæmdir sveitar-
félaga að stærstum hluta Ijármagnaðar af samtímatekjum
þeirra fremuren lánsfé. M iki 1 umskipti í afkomu sveitarfélaga
á síðustu árum hafa orðið til þess að mörg stærri sveitarfélög
hafa sótt inn á útboðsmarkað með skuldabréf til þess að
fjármagna framkvæmdir. Lántökur sveitarfélaga umfram
afborganir námu 5,6 milljörðum króna á árinu 1998
samanborið við 3,8 milljarðakrónaárið áður og 1,3 milljarða
króna árið 1996. Að gefnu tilefni skal tekið fram að í allflestum
tilvikum eru fyrirtæki sveitarfélaga, þ.e. hitaveitur, rafveitur
og hafnarsjóðir, ekki talin sem hluti af eiginlegum rekstri
sveitarfélaganna.Þetta skýrir meðal annars hvers vegna
lántökur og lánveitingar sveitarfélaga eru þó ekki meiri en að
framan greinir.
Tekjur sveitarfélaga. Fram hefur komið að heildartekjur
sveitarfélaga námu I0,8%aflandsframleiðsluáárinu 1998.
Við samanburð á flárhæðum milli ára verður að taka tillit til
almennra verðlagsbreytinga. Vísitala neysluverðs hækkaði
að meðaltali um 1,8% frá árinu 1996 til ársins 1997 og um
1,7% milli áranna 1997 og 1998. Tekjursveitarfélagajukust
um7,l milljarðkrónaaðnafnvirðiáárinu 1998en þaðsvarar
til um 10,8% hækkunar að raungildi frá árinu á undan miðað
við breytingu á vísitölu neysluverðs.
Tekjur sveitarfélaga hafa aukist töluvert á undanfömum
árum, einkum eftir mikinn hagvöxt ff á 1996 og við tilflutning
á verkefnum frá ríki til sveitarfélaga. Á árinu 1996 jukust
tekjumar um 14% að raungildi frá árinu áundan. Skýrist það
meðal annars af 5,7% hagvexti á mælikvarða landff amleiðslu-
nnar árið 1996 og af greiðslum ríkissjóðs til sveitarfélaga
vegna yfirtöku þeirra á rekstri grunnskóla frá 1. ágúst 1996.
Árið 1997 jukust tekjur sveitarfélaga enn frekar bæði vegna
5,3% hagvaxtar og gildistöku laga í ársbyrjun það ár um
hækkun á útsvari til að mæta útgjöldum sveitarfélaga af
rekstri grunnskólans.
Með lögum nr. 66/1995 um grunnskóla var starfsemi
þeirra og rekstur flutt frá ríki til sveitarfélaga ffá 1. ágúst
1996. í tengslum við þann tilflutning var lögum um tekjustofna
sveitarfélaga breytt í því skyni að afla þeim tekna til að mæta
kostnaði af rekstri grunnskólans, lög nr. 79/1996 og lög nr.
122/1996. Þar er hámarks- og lágmarksheimild sveitarfélaga
til álagningar útsvars hækkuð um 2,79 prósentustig frá og
með l.janúar 1997 og ennfrekarum0,05 prósentustig frá 1.
janúar 1998. Vegið meðaltal af útsvari sveitarfélaga í
staðgreiðslu hækkaði úr 8,79% árið 1996 í 11,57% árið 1997
og 11,61% árið 1998.1 bráðabirgðaákvæði laganna nr. 79/
1996 erkveðið áum að ríkissjóður greiði 2.734 millj. kr. til
sveitarfélaga og Jöfnunarsjóðs sveitarfélag á árinu 1996 til
að standa straum af kostnaði við rekstur grunnskólans frá 1.
ágúst til desemberloka á því ári.
Skatttekjur voru sem fyrrmeginuppistaðan í tekjum sveitar-
félaganna eða um tveir þriðju hlutar þeirra. Er það nokkru
lægra hlutfall en hjá ríkissjóði. Beinir skattar vega mun
þyngra í tekjum sveitarfélaga en ríkissjóðs. Fram til ársins
1994 námu beinir skattar sveitarfélaga um 60% af skatttekjum
þeirra, en síðustu ár hefur þetta hlutfall verið um 75%.
Hækkunin skýrist af niðurfel I ingu aðstöðugjalda sveitarfélaga
í ársbyrjun 1994 en þau flokkuðust meðal óbeinna skatta, á
móti hækkaði útsvar sveitarfélaga í staðgreiðslu. Árin 1997
og 1998 hefúr hlutfall beinna skatta numið tæpum 79% af
skatttekj um sveitarfélaganna og skýrist hækkunin afbreytingu
útsvarsins til að mæta útgjöldum sveitarfélaganna af rekstri
5. yfirlit. Tekjur sveitarfélaga 1997-1998
Summary 5. Local government revenue 1997—1998
Milljónir króna á verðlagi hvers árs Hlutfallstölur, %
Million ISK at current prices Percentage
1997 1998 1997 1998
Heildartekjur 56.416 63.543 100,0 100,0 Total revenue
Skatttekjur 39.018 43.655 69,2 68,7 Tax revenue
Beinir skattar 30.765 34.435 54,5 54,2 Direct taxes
Útsvör 30.765 34.435 54,5 54,2 Municipal income tax
Óbeinir skattar 8.253 9.220 14,6 14,5 lndirect taxes
Fasteignaskattar 5.767 6.150 10,2 9,7 Real estate tax
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga 2.332 2.832 4,1 4,5 Municipal Equalization Fund
Aðrir óbeinir skattar 154 239 0,3 0,4 Other
Þjónustutekjur 12.649 14.006 22,4 22,0 Service revenue
Vaxtatekjur 653 626 1,2 1,0 Interest
Tekjur til fjárfestingar 4.096 5.256 7,3 8,3 Capital transfers received