Fréttablaðið - 02.03.2020, Qupperneq 10

Frá degi til dags
Halldór
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is,
Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Kristjón Kormákur Guðjónsson kristjon@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is

Nefnilega að
ekki sé nóg
að vera
hæfur,
heldur þarf
dómarinn
að sýnast
vera það.
Þetta telst
klúður.

Sýna skal
aðgát í
umgengni
við snerti-
fleti á
fjölförnum
stöðum, til
dæmis
krana,
hurðarhúna,
handrið,
lyftuhnappa,
snertiskjái
og greiðslu-
posa.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
ára
Aðild að Mannréttindasáttmála Evrópu var mikilvægt skref fyrir réttaröryggi og mannréttindi hér á landi. Þó ekki verði með sanngirni sagt að mannréttindi hafi staðið höllum fæti hérlendis hefur aðild að samningnum leitt fram mikilvægar rétt-
arbætur sem sumar hafa verið næsta byltingarkenndar.
Samhliða aðild að sáttmálanum gengumst við undir
áhrifavald Mannréttindadómstóls Evrópu (MDE) og
einkum eru það úrlausnir dómstólsins sem hafa haft
áhrif hér á landi. Ekki er nokkrum vafa undirorpið að
mál sem varðaði smávægilegt umferðarlagabrot en
breytti skipan dómstóla með aðskilnaði dómsvalds og
framkvæmdarvalds markaði tímamót. Mál sem varðaði
skyldu til að vera í félagi, sem leiddi til viðurkenningar á
að menn hafa rétt til að standa utan félaga nema mikils-
verðir hagsmunir leiði til annars, markaði nýja stefnu og
ákvæði um svonefnt neikvætt félagafrelsi rataði í kjöl-
farið í stjórnarskrá landsins.
Allt eru þetta dæmi um mál sem hafa tekið nýja
stefnu eftir að niðurstaða MDE var fengin og hafa leitt til
aukinna og skýrari mannréttinda.
Auðvitað er það svo að það er ýmislegt við dómstólinn
að athuga. Hvernig mál eru valin þangað sem hljóta
efnismeðferð er gagnrýnivert. Málsmeðferðartíminn
er langur og þunglamalegur, enda kvað málaálagið vera
nokkurt. En dómstóllinn er þýðingarmikill fyrir okkur
Íslendinga þó deilt sé um hvers konar áhrif úrlausnir
hans eigi að hafa hér á landi. Úrlausnir dómstólsins eru
bindandi að þjóðarrétti en ekki lands. Það getur þýtt að
ekki er endilega ástæða til að rjúka upp til handa og fóta
þó niðurstaða dómstólsins sé öndverð þeirri sem komist
hafði verið að fyrir æðsta dómstóli hérlendis.
Nú er það þannig að í lögum um meðferð einkamála
og sakamála eru ákvæði um að dómarar skuli gæta að
eigin hæfi. Upp eru taldar aðstæður sem mögulegt er að
geti valdið vanhæfi. Í síðasta staflið ákvæða beggja laga,
um einkamál og sakamál, er svo tilgreint að dómari sé
vanhæfur ef fyrir hendi eru önnur atvik eða aðstæður
sem fallnar eru til þess að draga óhlutdrægni hans með
réttu í efa.
Í liðinni viku var birtur dómur MDE í máli sem varð-
aði sekt eða sýknu þáverandi yfirmanns Landsbankans.
Eitt af eftirmálum hrunsins. Málsvörn yfirmannsins
var sú að dómarar við Hæstarétt hefðu átt hlutabréf í
bankanum. Það væru því réttmætar ástæður til að efast
um hlutlægni þeirra. Niðurstaða réttarins var, svo sem
fjallað hefur verið um, að dæma íslenska ríkið skaða-
bótaskylt því dómurinn hefði ekki verið óvilhallur.
Nefnilega að ekki sé nóg að vera hæfur, heldur þarf
dómarinn að sýnast vera það. Þetta telst klúður.
Klúður dugar samt varla sem orð eða hugtak til að lýsa
þessu.
Eftir sitja einstaklingar, karlar, konur og börn – sem
hafa liðið fyrir það að ekki hafi nægjanlega verið gætt
að hæfi. Einfaldri reglu sem ætti að vera auðvelt að fara
eftir. Það er þeim sárt. Nú bíður fjöldi mála af sambæri-
legum toga eftir meðferð þar ytra.
Við sem þjóð höfum ekki klárað að gera upp hrunið
fyrr en við höfum gert upp hvernig við gerðum upp
hrunið.
Hæfi
Það er ætíð áhyggjuefni þegar faraldur áður óþekkt-rar veiru kemur upp. Nýja veiran nefnist SARS-CoV-2 en sjúkdómurinn Covid-19. Enn er margt
á huldu en stöðugt bætist við þekkinguna. Vitað er að
meirihluti þeirra sem veikjast, eða 80 prósent, fá væg
einkenni, 20 prósent verða veik og 5-10 prósent veikjast
alvarlega.
Nú þegar veiran er komin til landsins er mikilvægt að
hefta útbreiðslu hennar. Unnið er að rakningu smitleiða,
þ.e. að finna þá sem hafa umgengist veikan einstakling
og hugsanlega orðið útsettir fyrir veirunni. Með því er
átt við að hafa verið innan við 1-2 metra frá þegar hinn
veiki hóstaði eða hnerraði, snert hann, dvalið í sama
húsnæði eða verið nálægt í sama farartæki. Mat á þessu
er gert í samvinnu almannavarna, sóttvarnalæknis og
smitsjúkdómalækna Landspítala. Þeir sem hafa verið
útsettir eða dvalið á skilgreindu hááhættusvæði (upp-
lýsingar í síma 1700) þurfa að gangast undir sóttkví og
þeir sem greinast með veiruna þurfa einangrun.
Aðal smitleiðir veirunnar er snertismit og dropasmit
en veiran greinist bæði í öndunarvegi og saur. Því er
mikilvægt að huga afar vel að hreinlæti, þvo hendur
reglulega með sápu og nota handspritt. Hósta og hnerra í
pappír sem strax er hent ef um kvefeinkenni er að ræða.
Grímur nýtast best fyrir þá sem eru veikir og þegar heil-
brigðisstarfsmenn eða viðbragðsaðilar sinna veikum
eða þeim sem gætu verið smitaðir. Sýna skal aðgát í
umgengni við snertifleti á fjölförnum stöðum, til dæmis
krana, hurðarhúna, handrið, lyftuhnappa, snertiskjái
og greiðsluposa. Þeir sem bera ábyrgð á þrifum þurfa
að sinna þeim vel. Stjórnvöld hafa einsett sér að halda
almenningi vel upplýstum um stöðu og framgang mála.
Mikilvægt er að fylgjast með réttum og ábyrgum upp-
lýsingum frá sóttvarnalækni og almannavörnum en þær
eru birtar á vefnum landlaeknir.is.
Kæru landsmenn. Nú þurfum við öll að sýna yfirveg-
un; fylgjast með, sameinast um að fylgja fyrirmælum og
hjálpast að til að sem best gangi að takast á við veiruna.
Almannavarnir erum við öll.
Covid-19: Almannavarnir
erum við öll
Alma D. Möller
landlæknir
Nýir fjandmenn
Ísraelskir fjölmiðlar hafa nú
sumir fundið nýjan fjanda
til að hlaupa í skarðið fyrir
Hatara-f lokkinn eftir að Daði
og Gagnamagnið sigraði í
úrslitum Eurovisjón-söngva-
keppninnar hér heima. Hljóm-
sveitin mun í fyrra hafa sagst
ætla að sitja hjá á þeim tíma því
þau gætu ekki hugsað sér að
fara til Ísrael þar sem loka-
keppnin var í fyrra og frægt er
orðið. Þar með hefur hljóm-
sveitin verið fordæmd sem
andísraelsk þar ytra – þótt ekk-
ert bendi til þess að meðlimir
Gagnamagnsins hafi nokkuð út
á ísraelsku þjóðina sem slíka að
setja annað en hvernig yfirvöld
þar ganga fram gegn Palestínu-
mönnum. En það verða engin
tólf stig frá Ísrael í Rotterdam.
Truflun
Gríðarlega langdregin útsend-
ing RÚV frá Eurovisjón-úrslit-
unum á laugardagskvöldið
teygðist enn frekar á langinn
vegna truf lunar á hljóði. Virt-
ist það aðallega bitna á söng-
konunni Ivu og síðan á Daða og
Gagnamagninu sem hreinlega
voru stöðvuð í miðjum klíðum
í f lutningi sínum í lokaein-
víginu við Dimmu. Skýringar á
þessari truf lun hafa ekki legið
á lausu. Mun grunurinn jafnvel
á tímabili hafa beinst að loft-
netinu sem Iva bar á höfðinu.
gar@frettabladid.is
2 . M A R S 2 0 2 0 M Á N U D A G U R8 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN