Þjóðólfur - 10.10.1942, Blaðsíða 2

2
ÞJÓÐÓLFUR
MOBOIFDR
Laufásvegi 4. — Sími 2923
Laugardagurinn 10. okt. 1942.
Ritstjórar:
ÁRNI JÓNSSON
VALDIMAR JÓHANNSSON (ábm.).
í$St Á BAUGI
Einstæðir útgefendur.
Talið er að nokkrir kaupmenn
hér í bænum hafi náð í hendur
sér yfirráðum á Morgunblaðinu.
Kunnugt er, að sumir þeir menn,
sem nafngreindir hafa verið í
þessu sambandi, hafa til skamms
tíma ekki farið dult með tals-
vert rótgróna óbeit sína á Hriflu
makki Ólafs Thors og Bjarna
borgarstjóra. Engu að síður lítur
út fyrir, að pólitískt hlutverk
Morgunblaðsins sé það fyrst og
fremst, að berja á stóru trumb-
una fyrir þessa tvo áhrifamestu
Jónas-ista íhaldsins.
Eigendur Morgunblaðsins eru
í hópi hæstsettu trúnaðarmanna
verzlunarstéttarinnar Þess
vegna vekur það óblandna undr-
un, að blað þeirra skuli vera á
valdi manna, sem gangast fyrir
samvinnu við þann stjórnmála-
mann, sem verzlunarstéttin hef-
ur með réttu talið mesta óvin
sinn.
Auðugir menn þykja oft býsna
fáránlegir í háttum. En varla er
hægt að hugsa sér fráleitara rík-
ismanna „hobby“ en að gefa út
víðlesnasta blað landsins til þess
að búa í haginn fyrir pólitískt
samstarf, sem útgefendunum
hlýtur að vera alveg á móti
skapi, ef þeir eru ekki upp úr
því vaxnir að hugsa nokkuð um
sóma og velferð þeirrar stéttar,
sem hefur kjörið þá að oddvit-
um sínum.
Morgnnblaðið og afurða-
hækkunin.
Afstaða þessa aðalmálgagns
verzlunarstéttarinnar til ýmsra
ráðstafana, sem almenningi
þessa bæjar hafa orðið hinar
þungbærustu, hefur lengi verið
afar torskilin. Allir vita, að
Sveinn Sveinsson og Hallgrím-
ur Benediktsson voru á móti
gengislækkuninni 1939. Samt
barðist blað þeirra fyrir gengis-
lækkun. Allir vita, að þeir voru
á móti skilyrðislausu samstarfi
við Framsókn. Samt barðist blað
þeirra fyrir slíku samstarfi.
Þó kastar tólfunum, þegar
Morgunblaðið lætur Pál Zophon
íasson marka stefnu í dýrtíðar-
málunum 1940, þegar innlendu
neyzluvörurnar voru hækkaðar
um 70%, en dýrtíðaruppbótin
var hæst 27%. Morgunblaðið
lagði blessun sína yfir það, að
þetta fyrsta skarð var rofið í
dýrtíðarvarnirnar, með þeim af-
leiðingum, að dýrtíðin á íslandi
er meiri en í nokkru öðru landi
á jörðinni. Það er ekki lítill feng
ur í því fyrir búðarfólk og skrif-
stofufólk, að formaður Verzlun-
arráðsins og Sveinn í Völundi
skuli eiga blað, sem berst svona
dyggilega fyrir hagsmunum
launastéttanna!
Við skrifborðshornið
Auðsveipni og óvina-
dekur.
Hafa menn orðið þess varir, að
Morgunblaðið hefði nokkuð að
athuga við það, að fulltrúi Ólafs
Thors í Kjötverðlagsnefndinni
ákvað kjötverðið að minnsta
kosti krónu hærra en Páll Zop-
honíasson ætlaði sér?
Hafa menn séð að Morgun-
blaðinu þætti orð á því gerandi,
þótt ríkissjóði væri bundinn 10
milljóna króna baggi til þess að
neytendur í Reykjavík yrðu að
kaupa kjöt uppsprengdu verði?
Minnast menn þess að Morg-
unblaðið hafi nokkurn tíma séð
blett eða hrukku á gerðardómi
þeirra Ólafs Thors og Framsókn-
armanna?
Nú er verið að verðlauna Hall-
grím Benediktsson fyrir tryggð
við málstað, sem hann hefur
yfirleitt verið andvígur, með því
að setja hann á framboðslista
hér í Reykjavík. Auðvitað kemst
Hallgrímur ekkert nærri úrslit-
um, því hann er á eftir Pétri
Magnússyni, sem vitað er að
ekki hefur fengizt í framboð, ef
nokkur líkindi voru til að hann
yrði að sitja á þingi.
En halda menn að „sauðsvört-
um almúganum“ innan verzlun-
arstéttar Reykjavíkur sé ekki
nógu ljós auðsveipni Morgun-
blaðsins við Jónasardekur Ólafs
Thors, þó ekki sé farið að vekja
sérstaka athygli á þessu.
Heilsusamleg
árdegissvölun.
Þeir, sem þekkja skoðanir
Hallgríms Benediktssonar og
Sveins Sveinssonar, botna ekk-
ert í því, til hvers þeir eru að
gefa út Morgunblaðið. Auðvitað
er blaðið arðvænlegt fyrirtæki,
en svona menn geta ekki verið
svo lítilsigldir að gefa út blað,
sem þeim er á móti skapi, bara
til að græða á því einhverjar
krónur. Maður, sem þekkti
Svein Sveinsson, sagði í fyrra
eitthvað á þessa leið: „Eg held
Sveinn í Völundi lesi pólitískar
greinar Morgunblaðsins bara til
að fá hneykslan sinni heilsusam-
lega árdegissvölun".
Morgunblaðið er oftast í and-
stöðu við þær skoðanir Sveins og
Hallgríms, sem bæði koma fram
í einkasamtölum og á manna-
mótum. Samt halda þeir, að þeir
hafi unnið eitthvert þjóðnytja-
starf, þegar þeir náðu meirihlut-
anum í blaðfélaginu. Og svo eru
aðrir látnir nota blaðið til að
útbreiða skoðanir, sem útgefend
urnir hafa jafnvel óbeit á.
Postulinn sagði: „Það góða,
sem ég vil, geri ég ekki. En það
illa, sem ég vil ekki, geri ég“.
Eigendur Morgunblaðsins gætu
sagt: „Það góða sem ég vil, geri
ég ekki. En það illa, sem aðrir
vilja, geri ég“.
Þessi blaðútgáfa Sveins og
Hallgríms er einhverskonar
sjálfsafneitunar tilraun. Manni
gæti dottið í hug varðskip, sem
gert er út með ærnum kostnaði
og mætti, án þess um væri sak-
Bandaríkjamenn og verðbólgan.
I síöasta kafla mínum hér
við skrifborðshomið minntist
ég á dæmi Svíanna í dýrtíðar-
málunum, — hversu forsætis-
ráðherra þeirra lét vit sitt og
góðgimi ráða þegar í upphafi
og kvaddi alla aðila til úr-
lausnarráða. Taldi ég líkur
til benda að honum mundi
betur farnast en ráðamönn-
um okkar islendinga, sem
byggðu málsmeðferð sína í
öndveröu á gmndvelli ofsókn-
ar- og utangarðsstefnunnar
frá 1939.
Um svipað leyti og þetta
gerðist í Svíþjóö, höfðu Banda-
ríkjamenn þessi sömu mál til
meðferðar og leystu þau á
sinn hátt. Verðbólgan var þar
í uppsiglingu. Fulltrúar bænda
bám fram kröfur sínar um
hækkun verðs á landbúnaðar-
afurðum. Forseta Bandaríkj-
anna er með stjómarskrá rík-
isins fengið takmarkað synj-
unarvald. Roosevelt reis önd-
verður gegn dýrtíðarvofunni;
krafðist þess, að þingið kvæði
hana niður og kvaðst ella
mundi neyta þess synjunar-
valds, er honum væri fengið.
— Þingið tók kröfur forsetans
til greina og dýrtíðartogstreit-
unni var afstýrt að svo
komnu.
Þessi dæmi þeirra Svíanna
og Bandaríkjamanna em eink
ar eftirtektarverð fyrir okkur
Islendinga í sambandi við
þessi mál. Eðli dýrtíðarmál-
anna er svo háttað, að úr-
lausn þrætunnar hlaut að
reyna mjög á stjómvizku
okkar og þjóðarþroska annars
vegar og stjórnskipun okkar
hinsvegar. Upptaka málsins,
en þó einkum öll meðferð
þess í rás atburðanna svo og
hörmuleg niðurstaða þess
vottar, að hvorttveggja brest-
ur svo mjög, að þjóðarvoði er
fyrir dymm, ef þjóðinni tekst
ekki að koma vitinu fyrir sig:
skapa hér réttarríki og knýja
forustumenn sína til þeirra
stjómarhátta, sem em sam-
boðnir raunvemlegu þjóðfé-
lagi.
Em þetta vondir menn
og heimskir?
„Hinir ábyrgu” leiðtogar
„þjóðstjómar’-flokkanna kepp
ast, beina óratvísum veiðiþjóf-
um inn fyrir línuna.
Refilstigir í þjóðvegatölu.
Þegar heiðarlegir menn fara
allt í einu að leggja inn á órekj-
anlegar krókaleiðir, þá er það
vísbending um að bein lína er
ekki lengur talin styzta leið á
íslandi. Jónas og Ólafur hafa
gert refilstiguna að þjóðvegum! <
Sú vegagerð á sennilega eftir i
að verða þjóðinni dýrkeyptari :
en allar samgöngubætur, sem |
hingað til hafa verið fram- j
kvæmdar á íslandi.
ast nú við, fyrir kosningam-
ar, að sannfæra kjósendur mn
það, að fyrrverandi samstarfs-
menn sínir úr „þjóðstjóm-
inni” séu vondir menn og
heimskir menn og svikarar
við málstað þjóðarinnar, þar
sem mest lá við. Valdskákin
er tefld af æðisfullu kappi.
Valdadraumar flokksforyst-
unnar em undir því komnir
að geta gert flokksvald sitt sem
æsilegast og ágreining hags-
munastéttanna sem skarpast-
an. Þess vegna kosta þeir nú
kapps um að mgla dómgreind
kjósenda sem mest, leita uppi
hvern óhróður, sannan og ó-
sannan, hver um annan. Að
vísu er smábrosað til hægri
og til vinstri. En allt em það
leikarabros, af því að foringj-
amir geta ekki fyrirfram vit-
að hvemig kosningarnar muni
fara og hvaða leikur kann að
verða sterkastur í valdskák-
inni næst. Þannig er fjand-
skapurinn talinn höfuðnauð
syn í þessari styrjöld eins og
í heimsstyrjöldinni og flá-
ræðið sjálfsagðar leikreglur.
Sjálfur dverg-Hitler þjóðar-
innar frá 1939 telur samtök
Þjóðveldismanna „háskasam-
legustu“ stjórnmálasamtök í
landinu og þá menn sérstaka
auðnuleysingja, sem hafa kosið
sér stöðu álengdar í þessum leik
og kveðja menn til meðalgöngu.
Vitanlega eru öll þessi ofur-
yrði og brigzlyrði hinna „á-
byrgu“ leiðtoga flokkanna hvers
í annars garð ekkert annað en
óhrjálegur kosningamatur. Leið-
togarnir eru, með litlum undan-
tekningum, hvorki betri né verri
menn en fólk gerist upp og ofan.
Því síður eru þeir svo heimskir,
að þeir ekki sjái það og skilji,
að hið skefjalausa flokksræði,
eins og það er nú rekið í landinu,
hlýtur að steypa þjóðinni í glöt-
un og koma vonum okkar um
stjórnarfarslegt sjálfstæði og
borgaralegt frelsi fyrir kattar-
nef. En þeir eru í álögum. Þeir
eru lagðir í fjötra þess ófull-
byrða þjóðskipulags og stjórn-
skipunarhátta, sem við búum
við og sem svarar ekki lengur
til breyttra atvinnuhátta og
þjóðlífs okkar að öðru leýti.
Réttarríkið verður að koma í
stað ofbeldisríkis.
Dæmi Svía og Bandaríkja-
manna annarsvegar og okkar ís-
lendinga hinsvegar í verðbólgu-
málunum votta það berlega, að
okkur skortir þjóðfélagskennd-
ina til jafns við Svía og viturlega .
stjórnskipun til jafns við Banda-
ríkjamenn. Ófarnaðurinn, sem
við höfum ratað í við allar slys-
farirnar í þessum málum er ná-
kvæmlega samkvæmur því, sem
spáð hefur verið og sagður fyrir
hér í blaðinu frá því er það hóf
göngu sína sumarið 1941. Þjóðin
mun því ekki til lengdar telja
sér fært, að skella skollaeyrun-
um við kröfum Þjóðveldismanna
um breytta og bætta stjórnskipu
lagshætti.
Stjórnskipulagskröfur Þjóð-
veldismanna eru í stuttu máli
þessar:
1. Að Alþingi eða að minnsta
kosti efri deild þess verði þjóð-
kjörin en ekki flokkskjörin.
2. Að efri deild Alþingis verði
fengið synjunarvald.
3. Að æðsta stjóm ríksins
verði traust umboðsstjóm með
lögákveðnu valdi og ábyrgð þjóð
veldisforseta.
| 4. Að skýr greinarmörk verði
1 sett milli löggjafarvaldsins og
framkvæmdavaldsins þannig að
þjóðveldisforsetinn skipi sjálfur
ráðuneyti sitt, enda eigi ráð-
herrar ekki atkvæðisrétt á Al-
þingi né fari þar með umboð
neins kjördæmis.
Þessar eru höfuðkröfur Þjóð-
veldismanna, enda þótt margt
fleira komi til greina, sem of
langt yrði að greina í þessu máli.
Þú átt völina, kjósandi.
Kjósendur í Reykjavík eiga
þess kost nú í þessum mánuði að
láta í ljós með atkvæði sínu vilja
sinn um það, hvort þeira óska að
viðhalda og efla flokksræðið og
fjandskapinn í landinu og verða
auðkeypt ginningarfífl þeirra
„ábyrgu“ leiðtoga, sem eru bún-
ir að gera þjóðina að undri
frammi fyrir öllum heiminum.
Kjósendur eiga þess kost, að
'láta í ljós vilja sinn um það,
hvort þeir kjósa framvegis óá-
byrgar hlaupastjómir flokkanna
eða trausta og ábyrga umboðs-
stjóm þjóðarinnar allrar.
Þú átt völina, kjósandi. At-
kvæði þitt til handa lista Þjóð-
veldismanna er yfirlýsing um
I þann vilja þinn, að nú skuli
spyrnt við fótum og vitinu kom-
ið fyrir þá leiðtoga okkar, sem
haga sér eins og óvitar og of-
stopamenn, þegar svo mjög er
vits þörf og hófsemi.
Þetta tækifæri þitt, kjósandi,
kemur máske ekki aftur næstu
fjögur ár. Þessvegna þarf vilji
þinn að koma í ljós ótvíræðlega
og sterklega í úrslitum kosning-
anna.
X.
Samtíðin,
októberheftið, er nýkomin út. Efni
m. a.: Hvað dvelur vísindamenn okk-
ar? Sýnum kirkjusöngnum meiri
rækt (Sig. Birkis). Á afmælisdegi
Jóns Sigurðssonar 1942 (dr. Einar
Ól. Sveinsson). Listin að elska
(André Maurois). Grein um Jón
Aðils leikara með myndum, smásaga
o. m. fl.
Námsflokkar
Rcybjavíbur
vcrda sclfír í Kaup-
þtngsalnum, Eím-
skípafclagshúsínu
mánuda^ínn 12.
þ.m. kl. 8.30. e.h.