Þjóðólfur - 22.03.1943, Blaðsíða 2

2
ÞJÖÐÖLFUR
Hagfelldir viðskiptasamningar
ríkisstjórnarinnar
íflst Á BAUGI
Handa hverjum eru
þeir að safna?
Kommúnistar eru hróðugir yf-
ir bví, hvað Rússlandssöfnunin
gangi greiðlega. Enda var tæp-
lega við öðru að búast, svo mik-
il veraldleg og kristileg blessun,
sem yfir bessa h.iálparstarfsemi
var lögð í öndverðu.
Samt eru til menn, sem láta
sér til hugar koma, að bessi
starfsemi kommúnista sé ekki
með öllu óeigingjörn. Kommún-
istar bera víst ekki á móti bví,
að beir hafi notið nokkurs styrks
frá Rússum og skal fúslega við-
urkennt, að beir eru vel að hon-
um komnir.
Nú gæti hugsazt, að Rússar
bættust hafa í svo mörg horn
að líta með útgjöld sín, að beir
hliðruðu sér hjá að styrkja
flokksbræðurna í Gósen fjár-
hagslega. Hinsvegar gæti bá
ekkert dregið um bann f járstyrk
sem héðan bærist.
Þessvegna segja skæðar tung-
ur, að kommúnistar geri sér
talsverða von um að fá Rússa-
styrkinn endurgreiddan í einni
eða annarri mynd. Má vera, að
betta sé ein ástæðan til bess. að
kommúnistar neita bví svo harð-
lega, að fénu verði varið til hern-
aðarbarfa. En sízt ætti það að
draga úr áhuga manna að leggja
fé í þessa guðskistu, ef svo væri,
að hin ótrauða bióðernisbarátta
kommúnista á íslandi ætti að
lokum að njóta góðs af söfnun-
inni.
Hvar eru vitnin
hans Garðars?
Garðar Þorsteinsson fékk bíó-
félaga sinn, Hafliða að nafni, til
að gefa vottorð um það, sem
hann hafði ekki heyrt í samtal-
inu v'ið Árna Jónsson á dögun-
um. Samtímis upplýsti Garðar,
að Á. J. hefði krafizt þess að fá
þriðjung í Gamla Bíó endur-
gjaldslaust og forstjórastöðu við
fyrirtækið, ella mundi hann
leggjast á móti því, að Garðar
fengi bíó-leyfið. Samtímis hélt
hann því líka fram, að Árni hefði j
verið því hlynntur, að bíó-leyf- J
ið yrði veitt Garðari.
Að því er snertir hina hógværu j
kröfu Árna um endurgjalds-
lausan þriðjung í Gamla Bíó og |
forstjórastöðu i ofanálag, með
tilbærilegum hótunum um refsi-
aðgerðir að öðrum kosti, vitnaði
Garðar fyrst og fremst í Olaf
Thors en auk þess í Bjarna Ben.
og Jakob Möller.
Nú hefur Á. J. tvívegis skorað
á Garðar að birta yfirlýsingu
frá þessum mikilsvirtu flokks-
mönnum sínum. En svo líður
hver vikan af annarri án þess
nokkuð bóli á yfirlýsingunni.
Þessvegna er enginn í vafa um
það lengur, hverskonar áburður
bað var. sem hinn virðulegi
hæstaréttarlögmaður og þjóðar-
fulltrúi hafði hér í frammi.
Hvað ætli slíkan mann muni
um það, að verða uppvís að ó-
sannindum og rógi?
Stawizky hneykslið.
Lönguvi hefur Mörlanclinn
tómlátur veriö. Hér hefur kom-
izt upp um fjárglœframál, sem
er svo stórkostlegt, aö hliðstæö
dæmi finnast varla, hvar sem
leitað er. Erum viö orðnir svo
ríkir, aö engu skipti þótt milj-
ónir króna gufi upp? Erum við
orönir svo sljóir og spilltir, að
viö látum það gott heita, þegar
auötrúa menn og hrekklausir
eru rúnir inn að skyrtunni af
samvizkulausum svindlurum?
Gerir það kannske ekkert til, þó
skómakarar og smákaupmenn
sökkvi í djúpið, ef einhverjir
stórgróðamenn hafa bjargazt af
flakinu?
Ivar Kreuger hafði hálfan
heiminn undir í fjárglœfrum sín-
um. Stawizky rak starfsemi sína
í einu ríkasta landi Evrópu.
Fjárglæfrar þessara manna
vöktu óhug um allan heim.
Þegar litið er til allra aöstæöna
eru fjárglæfrar Guðmundar H.
Þóröarsonar engu minni en þess-
ara tveggja heimsræmdu regin-
svikara.
Rauði kross íslands
Það eru ekki liðin 100 ár síðan
fyrsta Rauða kross deildin var
stofnuð, en á þessum tíma liefur
• starfsemi hans breiðzt út um öll
lönd. R. K. var stofnaður til
þess að annast iíknarstarfsemi
í styrjöldum, en hann hefur síð-
an haldið uppi starfinu á friðar-
stundum líka. í eðli sínu er
hann hópur þjóðlegra deilda, er
starfa sjálfstætt hver í sínu
landi, en lúta þó allir sameigin-
legri yfirstjórn alþjóða-Rauða-
kross-nefndarinnar í Genf.
Rauði kross íslands var stofnað-
ur árið 1924. Síðan hafa verið
stofnaðar deildir um allt land
og eru þær nú 9, með á 3. þúsund
félögum.
Árið 1939 var stofnuð ung-
lingadeild, og eru félagar henn-
ar nú um 1000 að tölu.
Rauði krossinn hefur haldið
uppi mikilli starfsemi hér á
landi. Meðal annars hefur hann
annazt sjúkraflutninga í stórum
stíl, sjúkraáhöldum hefur verið
dreift víða um land og hjúkrun-
En hér segir enginn neitt. Al-
menningur fær ekkert að vita,
nema að „allt gangi sinn gang“
— þennan venjulega lullandi
seinagang.
Allir vita, aö fjármálalíf okk-
ar er gagnsýrt af skattsvikum,
keðjuverzlun, fjárflótta, óhóf-
legri álagningu, hverskonar ó-
heilbrigöi og spillingu. Hér er
tækifæri til að sýna, hvernig
þjóðfélagið hugsar sér að taka
á öllum þessum óþverra. Þeir
sem hafa óhreint mjöl í pokan-
um eru ánœgðir meðan allt
gengur sinn seinagang. Hinir,
sem vilja upprœta spillinguna,
krefjast þess, að nú sé sorfið til
stálsins, hversu áhrifamiklir og
auðugir, sem þeir menn kunna
að vera, er í hlut eiga.
Utanríkis- og atvinnumálaráð-
herra skýrði frá því í Alþingi í
eftirmiðdag, að gengið hefði ver-,
ið frá samningum við Banda-
ríkjastjórnina um sölu á gærum.
Bandaríkjastjórnin kaupir all-
ar útflutningsgærur af fram-
leiðslu ársins 1942 fyrir verð sem
sparar ríkissjóði um eina og eina
þriðju milljón króna.
Lokið hefur verið samningum
um sölu íslenzkra gæra til Banda
arnámskeið hafa verið haldin
með mikilli þátttöku.
í Sandgerði hefur verið reist
myndarlegt sjúkraskýli með sex
rúmum, og í sambandi við það
baðhús, sem hefur orðið mjög
vinsælt. Skýlið hefur verið starf
rækt undanfarnar vertíðir und-
ir stjórn hjúkrunarkonu, og hef-
ur reynzt vel.
Þrjú síðastliðin sumur hefur
R. K. ásamt öðrum annazt sum-
ardvöl barna í sveitum. R. fii.
gefur út tímaritið „Heilbrigt líf“
og er dr. Gunnlaugur Claessen
ritstjóri þess og ferst það vel úr
hendi, enda hefur ritinu verið
tekið vel.
Ungliðadeildirnar gefa út
„Unga ísland“. — Síðan stríðið
hófst hefur R. K. annazt loft-
varnir, þ. e. meðferð sjúkra og
særðra.
Öll störf R. K. eru unnin 1
sjálfboðavinnu sem aukastörf. —
R. K. íslands er félítil stofnun,
sem þarf stuðning almennings,
ef vel á að fara. — íslendingar
hafa sýnt, að þéir skilja starf-
semina, en betur má ef duga
skal.
Gerist meðlimir í R. K. íslands
og styrkið hann eftir beztu getu.
Skrifstofa, R. K. er í Hafnar-
stræti 5 — Mjólkurfélagshúsinu.
ríkjastjórpar, og er nu verið að
undirbúa afskipun þeirra.
Verð það sem fengizt hefur, er
það mikið fyrir ofan markaðs-
verð, sem reiknað var með í jan-
úar síðastliðnum, þegar áætlun
var gerð um útgjöld ríkissjóðs
vegna uppbóta á þessa vöru, að
um 1.350.000 kr. sparast frá því,
sem þá var áætlað.
Jafnframt hefur Bandaríkja-
stjórn eftir tilmælum undirgeng-
izt, að flytja gærurnar með skip-
um Eimskipafélagsi'ns, en ekki
með herstjórnarskipum sínum,
og ■ nemur farmgjaldsgreiðslan
til Eimskipafélagsins væntanl.
um 5—600.000 krónum.
Samningar við Bandaríkja-
stjórn standa enn yfir um sölu á
frosnu kjöti, og er þeim nú svo
langt komið, að ástæða er til að
búast við góðum árangri af þeim
samningum innan fárra daga.
Einnig skýrði sami ráðherra
frá, að íslenzka ríkisstjórnin
hefði keypt af Svíum rúmlega
19.000 tunnur af saltsíld, sem
liggur á Norðurlandi.
Þessa síld, ásamt allmiklu
meira, keyptu Svíar fyrir tveim-
ur árum, með það fyrir augum
að flytja hana til Svíþjóðar, en
þessi hluti síldarinnar fékkst
ekki fluttur. Út af þessari síld
hafa staðið samningaumleitanir
all-lengi milli ríkisstjórna Sví-
þjóðar og íslands, með þeim á-
rangri, sem fyrr getur.
Síldin er nú boðin til sölu til
fóðurbætis, og er talin mjög góð
vara. Síldarútvegsnefnd annast
söluna.
Sendiráð Svía hefur í dag fyr-
ir hönd sænsku ríkisstjórnarinn-
ar flutt ríkisstjórn íslands þakk-
ir fyrir úrgreiðslu þessa rnáls.
Hinn 19. marz 1943.
Utanríkismálaráðuneytið.
ÁRNI JÓNSSON:
Gaprýnin «g þingið
„Sá er vinur, er til vamms scgir“.
Að tveim árum liönum
veróur minnst aldarafmælis
hins endurreista Alþingis.
Tæplega getur hjá því far-
ið, aö þessi merkilegu tíma-
mót í sögu þingsins veröi til-
efni þess, aö rætt veröi óvenju
mikið á næstu misserum um
þessa stofnun, kosti hennar
og galla og hugsanlegar um-
bætur.
Því er ekki aó neita aö úr
ýmsum áttum kemur fram
æöi hörö gagnrýni á Alþingi.
Þessari gagnrýni er misjafn-
lega tekiö. Sumir telja aö
ekkert vaki fyrir þeim mönn-
um, sem bera fram ásakanir
á æö'stu stofnun þjóðarinnar,
annaö en illviljinn einber.
Aðrir telja gagnrýnina fylli-
lega réttmætá og framkomna
af umhyggju fyrir stofnun-
inni. Enn aörir segja aö gagn-
rýnin sé að vísu ranglát, en
þurfi þar fyrir ekki aö vera
sprottin ,af illvilja. Loks eru
þeir, sem telja aö gagnrýnin
sé réttmæt, en þaö geti ver-
iö þingræöinu hættulegt, ef
fariö sé niörandi oröum um
löggjafarsamkomu þjóöarinn-
ar. Þessvegna eigi áö taka
fyrir gagnrýnina.
Forseti sameinaös þings
minntist á þessa gagnrýni
fyrra mánudag / og gerði
réttilega greinarmun á því:
hvort hún væri fram komin
til þess aö auka veg Alþingis
eöa til þess aö vinna stofn-
uninni tjón.
í þessu kemur fram rétjtur
skilningur. Því gagnrýni er
tvennskonar. Til niöurrifs eöa
uppbyggingar. í orötakinu
„sá er vinur er til vamms
segir“ er ekki gert ráö fyrir
ööru en aö gagnrýnin sé til
uppbyggingar. En í þessum
öröskviö birtizt sá skilning-
ur okkar íslendinga á eðli
gagnrýninnar, sem sérstök á-
stæöa er til aö vekja athygli
á, einmitt á þessum tímum.
Baráttan sem fram fer 1
heiminum er ekki einvörö-
ungu um fullveldí þjóöar-
heilda, landamæri og umráöa-
svæði. Hún er engu síöur um
frelsi einstaklinga til aö lifa
sínu líi'i meö persónulegum
rétti til oróa og athafna. Mál-
frelsið er einn af hyrningar-
steinum lýöræöisins. Hvergi
kemur mismunur einræöis og
lýöræöis skýrar í ljós en í
aístööunni til þess
AuövitaÖ er málfrelsiö
hvergi afnumiö í þeim skiln-
ingi, aö menn veröi aö gjöra
svo vel aö’ steinþegja. Mestu
skrafskjóöur heimsins eru í
einræöislöndunum. En þeir
sem þar láta til sín heyra,
opinberlega. segja ekki annaö
en þaö, sem valdhöfunum er
þóknanlegt. Ef annaö er lát-
iö uppi, má búast viö rétt-
indamissi, ofsóknum og
fangaherbúöum, nema enn
þyngri refsing liggi viö. Og
það skiptir sáralitlu í þessu
sambandi, hvort einræöiö hef-
ur hamar og- sigö eöa haka-
kross í merki sínu.
Þótt lýöræöisþjóöirnaii
gangi ekki svo langt, aö „slá
því föstu“, aö sá þurfi endi-
lega aö vera vinur, sem til
'vamms segir, viöurkenna þær
að minnsta kosti, aö svo geti
veriö. Þaó er fróölegt aö
kynna sér bækur, blöö og tíma
rit sem út koma, t. d. í
Bandaríkjunum og á Englandi
um þessar mundir. Því fer
fjarri aö gagnrýni á þing og
stjórn og stofnanir sé stungiö
svefnþorn í þessum löndum
þrátt fyrir styrjaldarástand
og viöurkennda þörf á alþjóö-
arsamheldni. Þvert á móti
mætti segja, aö gagnrýnin
væri óvenjulega árvökur ein-
mitt vegna þessa ástands.
Þaö var á oröi haft til
forna, aö íslendingar væru
„höfðingjadjarfir“ umfram
aöra menn. Því aöeins réö-
ust forfeöur okkar í aö byggja
þetta land, að þeir sættu sig
ver viö þaö en aörir landar
þeirra, aö lúta einræöisvaldi.
Þótt vitanlega væri hér höfö-
ingjavald til forna, var hér
aldrei neinn máöur, sem allir
þegnar landsins yröu áö líta
upp til í auömjúkri undir-
gefni. Hér varö því minna
djúp staöfest milli þess æösta
og þess lægsta en annarsstaö-
ar, — minni mannamunur.
Þessvegna vöndust menn
snemma á aö tala hér eins
og „maöur viö mann“, hver
sem í hlut átti. Málfrelsiö
varð óskertara en annarsstaö-
ar. islendingar voru höfö-
ingjadjarfir af því, að þeir sáu
ekki annaö en áö konungur-
inn væri líka maöur — þrátt
fyrir allt.
Á tímum einveldisins vav
konungdómurinn auövitaö í
miklum ógnarljóma í hugum
Islendinga. Enginn einvalds-
konungur hefur nokkru sinni
fæti stigiö á þetta land nema
ef vena skyldi Jörundur, sæll-
ar minningar. En hvernig fór
ekki um þann göða, mann?
„Svo lagöi’ hann þar af sér
hinn konglega kjól,
en kvenfólkiö sá inn um gat,
aó ööling var horfinn, en
eftir á stól
þar óbreyttur Jörundur sat“.
Þannig komst þaö þá upp
um eina manninn, sem brot-
izt hefur til konungstignar á
þcssu landi, aö hann var bara
„óbreyttur“ þegar til kom —
eins og viö hinir.
Einhver sögufrægur máöur
— ég man nú ekkert hver
þaö var, sagði að þaö væri
erfitt aö vera mikilmenni í
augum herbergisþjónsins síns.
Þaö er sama hugsunin, sem
Þorsteinn oröar á þessa leiö:
„Því cf aö úr buxunum
fógetinn fer
og frakkanum svolitlia stund