Dagblaðið Vísir - DV - 24.01.2020, Blaðsíða 13

FÓKUS - VIÐTAL 1324. janúar 2020
sem kapítalisminn með sinni óseðjandi
græðgi réði ekki við þau úrlausnarefni sem
heimurinn stendur nú frammi fyrir.“
En -isminn er aldrei góður
Kapítalisminn verður því að víkja fyrir nýrri
hugsun, eigi mannkynið að geta tekist á við
loftslagsvána. En ef ekki kapítalismi, hvaða
-ismi gæti leyst þessi vandamál?
„Að leysa vandamálin er viðfangsefni
lýðræðisins og mannlegrar skynsemi. Það
er það sem það kostar að vera hugsandi
vera, að finna í sameiningu hvaða leiðir
við getum farið. Annars er ég skeptískur á
-isma yfirleitt. Ég vil sem minnst af -ism-
um og sem mest af góðri dómgreind. Hún
verður til með umræðu og gagnrýni. En
-isminn er aldrei góður. Að flokka hluti eft-
ir -isma eða flokkum getur ýtt undir stöðn-
un. Fólk þarf að vera opið fyrir breytingum,
nýrri hugsun og nýjum leiðum. Þar með
finnist lausnirnar. Það er það sem ég er að
reyna að gera núna í þessum fasa lífs míns,
eftir að ég steig út úr stofnanakerfi stjórn-
valdanna, Alþingi. Ég er að reyna að örva
gagnrýna umræðu í samfélaginu.“
Heilbrigðiskerfið
Þegar Icesave-málið fræga var í meðförum
Alþingis var Ögmundur heilbrigðisráð-
herra í ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri
grænna. Mikill hiti var í mönnum vegna
málsins og Ögmundur var þar á öndverð-
um meiði við félaga sína úr stjórninni. Til
að fylgja sannfæringu sinni sagði hann af
sér ráðherraembættinu og er hann einn
þriggja sem sagt hafa af sér embættinu án
þess að það tengist með einum eða öðr-
um hætti ásökunum um spillingu. Í kjöl-
far afsagnar sinnar sagði Ögmundur í
fjölmiðlum að hann óttaðist að grófur
niðurskurður í heilbrigðiskerfinu myndi
leiða til varanlegs tjóns sem ekki fengist
bætt. Í dag telur hann ljóst að ótti hans hafi
ekki verið ástæðulaus.
„Þetta er það sem ég óttaðist á þessum
tíma og við ríkisstjórnarboðið varaði ég
við því að alltof langt væri gengið, einkum
í heilbrigðiskerfinu. Við erum að tala um
20 prósent að raungildi í rekstrarútgjöld-
um sem bitnaði ekki bara á kerfinu til
skamms tíma heldur langtíma. Þetta kom
ofan í niðurskurð sem hafði átt sér stað
nánast frá aldamótunum hjá Landspítal-
anum og heilbrigðisstofnunum í landinu.
Og nú er núverandi heilbrigðisráðherra
skammaður fyrir að skammta of naumt.
En það á ekki að beina gagnrýninni fyrst og
fremst að ráðherra málaflokksins heldur
ríkisstjórninni allri og fjárlaganefnd. Heil-
brigðisráðherrann er hins vegar ábyrgur
fyrir ráðstöfun fjármunanna og þar er
Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra
að standa sig vel.“
Á Kúrdaslóðum
Blaðamaður skenkir sér meira kaffi. Tím-
inn flýgur frá okkur án þess að við tökum
eftir því. Lítil skotta með skólatösku skýst
inn án þess að Ögmundur lyfti svo mikið
sem brúnum. Greinilega hversdagslegur
hlutur að barnabörnin taki stöðuna á afa
sínum og ömmu. Í stofu Ögmundar má sjá
mikið af skrautmunum og minjagripum
frá ferðalögum um heiminn. Þó svo að
Ögmundur sé sem stendur með athygli
sína á fundum sínum um kvótakerfið,
mun athygli hans fljótlega einnig bein-
ast að öðru hugðarefni hans – Kúrdum
og stöðu mannréttinda í Tyrklandi. En í
febrúar heldur hann í sína fjórðu ferð á
Kúrdaslóðir.
„Ég er búinn að fara þrisvar til Kúrda-
héraða í Tyrklandi og til landamærahérað-
anna sem liggja að Sýrlandi. Í tveimur síð-
ari ferðunum hef ég farið í það sem kallast
Imrali-sendiför. Á Imrali-eyju, rétt við Inst-
anbúl er Abdullah Öcalan, leiðtoga Kúrda,
haldið föngnum. Honum var rænt árið
1999 og hefur verið haldið síðan í einangr-
unarfangelsi. Við í sendiförinni erum að
reyna að liðka fyrir því að hann sé frelsaður
úr prísundinni, en hann er sá maður sem
helst hefur verið talsmaður friðsamlegra
lausna á þessu svæði og sett fram skyn-
samlegar og, að ég held, raunsæjar tillögur
í því sambandi.“
Það sem hreif Ögmund einna helst við
málstað Öcalan er hversu mikinn jöfnuð
má finna í hugmyndafræðinni sem hann
boðar. Þar er rík áhersla lögð á réttindi
kvenna og í bæjum og borgum þar sem
þeir stjórna er starfað samkvæmt þeirri
hugmyndafræði, þar eru borgarstjórarnir
tveir, kona og karl, hvorugt þeirra hærra
sett en hitt. Og öll stjórnsýslan er á þeim
nótum.
„Það er svolítið merkilegt að sjá þetta á
þessu svæði, þar sem konur búa almennt
ekki við full réttindi. Öcalan hefur sagt að
tómt mál sé að tala um byltingu eða félags-
legar framfarir án þess að það ríki jafnrétti
með kynjunum. Þetta er gerólíkur tónn
en maður heyrir annars staðar, hvað þá á
þessu svæði. Þeir Kúrdar sem lúta leiðsögn
Öcalan eru ekki lengur að berjast fyrir sjálf-
stæði Kúrdistan, heldur fyrst og fremst fyr-
ir menningarlegu sjálfstæði og lýðræði í
nærumhverfinu. Síðan er einnig í þessari
hugmyndafræði mikil áhersla á umhverfis-
vernd. Þar gætu margir lært af Kúrdum.“
Í fyrri ferð sinni til Diyarbakır, tyrk-
neskrar borgar sem litið er á sem höfuð-
borg Norður-Kúrdistan, var Ögmundur
viðstaddur gífurlega fjölmennan útifund
þar sem mikill hiti var í Kúrdum.
„Milljón manns var á fundinum. Þarna
var ofboðslegur hávaði og tónlist og það
var mikið sjokk að heyra ákafann og það
sem ég hélt, árásargirni, sem básúnað
var um allt hverfið. Ræðurnar voru síðan
þýddar fyrir mig og þá kom í ljós að þarna
var ekki um árásarhneigð að ræða. Þetta
var friðsamlegur boðskapur. Verum hug-
uð, höfum hugrekki til að semja um frið
– þetta var boðskapurinn. Ég hef hrifist
af þeirri endurnýjun pólitískrar hugsun-
ar sem mér finnst maður finna fyrir þarna
meðal þeirra Kúrda sem ég hef hitt.“
Skynsemi, góð dómgreind og velvilji
Öcalan leiddi friðarviðræður við ríkisstjórn
Erdogan á árunum 2013–2015 frá fangels-
inu á Imrali. Viðræðunum lauk þó skyndi-
lega 2015 þegar Erdogan lokaði á frekari við-
ræður. Ögmundur telur að nýir tímar kunni
að vera í sjónmáli þar sem Öcalan hafi í maí
á síðasta ári, í fyrsta sinn um árabil, fengið
að hitta lögmenn sína.
„Og það fyrsta sem hann biður um er að
friðarviðræður verði hafnar að nýju. Þetta
var hugsunin sem Öcalan vildi öðru frem-
ur koma á framfæri. Ég hef stundum velt
því fyrir mér hvort að menn sem sitja svona
lengi sviptir frelsi sínu, innilokaðir, í ein-
angrun, eins og Öcalan og Nelson Mandela,
fái einhverja sýn eða innsýn í lífið sem við
hin höfum ekki; að þeir nái að koma auga
á mikilvægi hins sammannlega og á það að
við sem manneskjur eigum að virkja skyn-
semi, góða dómgreind og velviljann við
lausn deilumála.“
Í ferðinni munu Ögmundur og ferða-
félagar reyna að ná tali af ráðamönnum í
Tyrklandi og fá að hitta pólitíska fanga. Þau
gagnrýna harðlega tyrknesk stjórnvöld fyrir
mannréttindabrot.
„Við erum ekki með neina tæpitungu í
þeirri gagnrýni, en við erum jafnframt að
taka undir þessi skilaboð velviljans.“
Um málefni Kúrda hefur Ögmundur
haldið tvo fundi hérlendis í fyrrnefndri
fundaröð sinni. Annars vegar þar sem hann
fjallaði um pólitískan boðskap Öcalan, og
fékk þá til liðs við sig tvær kúrdískar baráttu-
konur, og hins vegar fund þar sem Kúrdar,
sem höfðu orðið vitni að hrikalegum mann-
réttindabrotum, deildu sögum sínum.
Pólitískur akuryrkjumaður
Svo virðist sem að Ögmundur hafi fundið
sig í fundarhöldum, en hann hefur stað-
ið fyrir fundum um hin ýmsu málefni sem
brenna á honum.
„Ég er fyrst og fremst pólitískur akur-
yrkjumaður. Ég er að plægja jörðina og sá
í hana. Þetta gerðu frjálshyggjumenn á 9.
og 10. áratugnum og þetta hefur tíðkast í
tímans rás. Peningahyggjan flutti hingað
pólitíska akuryrkjumenn af hægri vængn-
um sem plægðu og sáðu af miklu kappi og
svo fengum við uppskeruna á borðið und-
ir aldamótin og höfum fram á þennan dag
verið að súpa seyðið af þessum ókræsilegu
afurðum. Það er mál að linni og annað
korn sé sett í jörðina og að fái að spíra. Það
er þetta sem ég er að reyna að gera. Stuðla
að betri uppskeru, miklu betri.
Lífið eftir Alþingi
„Lífið eftir Alþingi er bara frábært. Ég er úti
á akrinum og líður þar vel. Ég er að passa
lítil börn og hef sagt í gamni, kannski smá
alvöru líka, að nú sé ég í fyrsta sinn á æv-
inni farinn að gera eitthvert gagn og ég nýt
þessara nýju tíma. Ég sakna Alþingis ekki.
En óska öllum sem þar eru velfarnaðar. Ég
er hins vegar kominn á nýjan stað, enn á
kafi í pólitíkinni, núna úti á akrinum.“
Má segja að pólitíkin sé lífstíðardómur?
„Ja, kannski er hægt að orða það þannig.
Ef ég tala út frá mínum bæjardyrum þá er
það ekki það að ég sæki í pólitíkina vegna
þess að mig langi það svo mikið heldur er
það hitt, að ég get ekki verið án hennar.
Ég get ekki verið áhugalaus um heiminn,
hvort sem það er heimurinn hér heima
eða utan okkar landsteina. Svo í þeim
skilningi er þetta lífstíðardómur, en mér
reynist hann ekki erfiður afplánunar og
hef snúið honum upp í gleði og ánægju.“
Að þessu sögðu teigar blaðamaður
síðasta kaffisopann og þakkar Ögmundi
kærlega spjallið. Don Kíkóti lagðist í bar-
áttu við vindmyllur, en andstæðingur Ög-
mundar er raunverulegur. Íslendingar
hafa gagnrýnt og rifist yfir kvótanum allt
frá því að honum var komið á fyrir þrjátíu
árum. Nú er kannski kominn tíminn til að
taka til róttækrar skoðunar hvort við sætt-
um okkur við að rífast yfir honum áfram
næstu þrjátíu árin. Ögmundur telur tíma
kvótans liðinn. Hlutverkið sem hann hef-
ur tekið sér í baráttunni er akuryrkjan. Að
hefja umræðuna, vekja athygli og hvetja
landann til að líta þessi mál gagnrýnum
augum. Er þetta það sem við viljum um
ókomna tíð? Eða er kominn tími til að fá
kvótann heim? Líklega hefði blaðamað-
ur getað setið með Ögmundi heilu dag-
ana og samt ekki náð botni í samræðun-
um um þau fjölmörgu ástríðumál sem
brenna á Ögmundi. Það er því með trega
sem blaðamaður kveður og hverfur aftur
út í grámyglu hversdagsleikans. n
Akuryrkjan Mun aldrei fá frið fyrir pólitík.Ég er vinstri sinnaður sem
aldrei fyrr og verð grænni
með hverjum deginum