Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.02.2020, Side 22

22 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.2. 2020
LÍFSSTÍLL
Tveir af hverjum þremur Ís-lendingum hafa glímt viðhöfuðverk frá hálsi og 13-
15% þjást af hálsverkjum eða
verkjum út í útlimi frá hálsi að
sögn Héðins Svavarssonar, en hann
hefur hjálpað
fólki með háls-
vandamál í yfir
þrjátíu ár. „Fólk
er gjarnan með
vandamál í efri
fjórðungi stoð-
kerfis eins og
það er kallað,
hálsi, höfði og
herðum, en við köllum þetta á Ís-
landi einfaldlega vöðvabólgu.
Hvergi annars staðar í heiminum
er það orð notað fyrir slík vanda-
mál. Orðið er í raun rangnefni og
er gríðarleg einföldun og geng-
isfelling á vandamálinu; þetta er
ekki svona einfalt.“
Áreitið úr daglega lífinu
„Frumvandinn liggur oftast í háls-
liðakerfinu; þar geta myndast
„bólgustíflur“ en bólgan getur
myndast við ofálag á vefi, sem staf-
ar m.a. af hreyfitruflunum hryggj-
arliða. Liðakerfið getur síðan sett
álag á taugakerfið; og veldur eins
konar „sambúðarvandamáli“ kerfa.
Þess vegna fá til að mynda sumir
verki niður í handleggi sem eiga
sér upptök í hálsi,“ segir hann og
útskýrir málið betur.
„Stoðkerfiskvillar almennt eru
tvískiptir. Annars vegar áunnin
vandamál og hins vegar áverkar.
Áreitið er komið af athöfnum dag-
legs lífs í leik og starfi. Eins og að
sitja við tölvu til dæmis,“ segir
hann.
„Áverkar á hálsi geta komið eftir
fall, byltu eða högg. Áverkaflokk-
urinn er vanalega erfiðari í með-
höndlun. Meðferðin er í grunninn
þríþætt. Í fyrsta lagi fræðsla, en ég
kenni fólki hvað ber að varast. Í
öðru lagi er ákveðið „handverk“
sem ég beiti, sem byggist á sértæk-
um hreyfi- og þreifiaðferðum, m.a.
hnykkingum. Það er gert til að
liðka liði, minnka bólgur og eyða
verkjum. Í þriðja lagi útvega ég
fólki verkfæri til að vinna með, sem
eru ákveðnar æfingar,“ segir hann.
Héðinn útskýrir að vandamál í
hálsi valdi oft svokölluðum fjar-
verkjum; verkjum sem komi fram á
öðrum stað en upptökin. Einnig
getur fólk með hálsvandamál upp-
lifað vandamál tengd sjón og heyrn,
eins og þokukennda sjón, birtufælni
og suð eða hellu fyrir eyrum, að
sögn Héðins.
„Höfuðverkur er algengasti fjar-
verkurinn. Fólk upplifir jafnvel
engan verk í hálsi en er svo
kannski hvellaumt þegar maður
kemur við hálsinn. Svo eru sumir
með höfuðverk en finna líka til í
hálsi og herðum,“ segir Héðinn og
bætir við að flestir sem komi til
hans séu búnir að fara til læknis og
jafnvel sé búið að láta mynda háls.
Getur orsakað talhamlanir
„Þegar ég tala um lykilsvæði er
það skírskotun til efri hálshryggjar,
en hálsinn er tvískiptur, í efri og
neðri háls. Verkir geta komið frá
báðum stöðum en ef fólk er með
vandamál í efri hálshrygg getur
það auk verkja fengið einkenni sem
geta haft heildræn áhrif á mann-
eskjuna. Það eru hin ósýnilegu ein-
kenni. Þau geta haft áhrif á fram-
takssemina, orkuna, frískleikann,
einbeitinguna og minnið. Talhaml-
anir geta komið fram. Þetta eru
hreinar og klárar tauga- og lífeðl-
isfræðilegar truflanir sem efri háls
veldur.“
Er það sannað?
„Þetta er meira þekking sem
byggð er að hluta til á vísinda-
legum rannsóknum og að hluta til á
reynsluvísindum. Ef maður leyfir
sér að upphefja reynsluna sem
slíka. Ég upplifi þetta daglega í
gegnum mitt fólk. Það er oft talað
um þessi einkenni þegar fólk lendir
í höfuðhöggi en vitneskjan þar er
líka ekki fullrannsökuð vísindalega.
En auðvitað fær fólk oft líka
áverka á háls sem fær höfuðhögg.
Þessi einkenni eru á andlegu lín-
unni en hafa, að því er virðist, líf-
fræðilegar skýringar,“ segir Héð-
inn.
„Ég hef margoft fengið til mín
fólk sem upplifir þessi einkenni og
ég hef séð því batna. Margir
sjúkraþjálfarar og þerapistar úti í
heimi eru að sjá það sama og ég.
En það er erfitt að sanna þessi
mál; hvernig mælir þú frískleika?
Hvernig mælir þú heilaþoku, eða
talhamlanir? Fólk hefur komið til
mín sem segir að orðin komi bara
ekki; það þarf að umorða allt sem
það segir. Svo er það meðhöndlað
og þá fer þetta að flæða betur.“
Best að forðast teygjur
Spurður hvaða ráð hann myndi
gefa fólki til að passa upp á hálsinn
segir Héðinn að fólk ætti að forðast
teygjur og stórar endurteknar
hreyfingar á hálsi. „Þetta tvennt
getur sett slæmt álag á liðakerfi og
ögrað mjög „sambúð“ liða- og
taugakerfis þar,“ segir hann.
„Hálsinn er hreyfanlegasti hluti
hryggjar og fyrir vikið er hann við-
kvæmur og útsettur fyrir álagi.
Hálsinn verðskuldar fyrir vikið
ákveðna nærgætni og umhyggju ef
svo mætti segja.“
Colorbox
„Hin ósýnilegu einkenni“
Héðinn Svavarsson,
sjúkraþjálfari og sér-
fræðingur í
stoðkerfisfræðum, segir
að auk verkja í hálsi og
fjarverkja út frá honum
geti hálsverkir einnig
valdið heilaþoku, orku-
leysi, einbeitingar-
skorti, minnisleysi og
talhömlunum. Hann
kallar þessi einkenni
ósýnilegu einkennin og
segist hafa séð þau í
áratugi í starfi sínu.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is
Héðinn Svavarsson „Verkir geta komið frá báðum
stöðum en ef fólk er með
vandamál í efri hálshrygg getur
það auk verkja fengið einkenni
sem geta haft heildræn áhrif á
manneskjuna. Það eru hin ósýni-
legu einkenni,“ segir Héðinn.
’ En það er erfitt aðsanna þessi mál;hvernig mælir þú frísk-leika? Hvernig mælir
þú heilaþoku, eða
talhamlanir?
Við höfum opnað nýjan og endurbættan vef:
www.gamafelagid.is