Vísbending - 04.02.2016, Blaðsíða 3

VíSBENDING
Hættuleg verðbólguþróun
Nýjustu fréttir af verðbólgunni
eru ágætar. Hún er búin að vera
vel innan við 2,5% í tvö ár og
síðasta mæling Hagstofunnar sýnir að
tólf mánaða verðbólga er 2,1%. Það er
vissulega hærra gildi en undanfarið ár,
en samt sem áður vel undir væntingum
margra eftir kjarasamningana undanfarna
mánuði og ár. Ef vel er að gáð sjást hins
vegar ýmis hættumerki. Vísitalan helst
niðri vegna þess að krónan hefur styrkst
og bensínverð er lágt. Hvort tveggja er
fallvalt. Húsnæðisverð fer hins vegar
stöðugt hækkandi.
Þróunin frá 2014
Á myndinni má sjá hvernig einstakir
þættir vísitölunnar hafa hækkað undan-
farin tvö ár. Athugið að myndin sýnir
hækkun frá janúar 2014, en ekki verð-
bólguna á hverjum tíma. Af myndinni
má ráða að vísitala neyslu hafi aðeins
hækkað um 3,1% á tveimur árum sem
svarar til árlegrar verðbólgu upp á um
1,5% sem telst ekki hátt samkvæmt ís-
lenskri verðbólguhefð. Myndin sýnir líka
ýmsar undirvísitölur og þróun þeirra á
sama tíma. Athygli vekur að kostnaður
við fot sveiflast upp og niður og sam-
kvæmt myndinni ættu menn ekki að
kaupa fatnað nema á útsölum. Topparnir
hafa þó lækkað og virðast endurspegla að
einhverju leyti styrkingu krónunnar, en
föt eru flutt inn að stærstum hluta.
Mest hækkar húsnæðisliðurinn, eða
um tæplega 12% á tímabilinu. I 3. tbl.
Vísbendingar 2016 var fjallað um þenn-
an þátt og bent á að þrátt fýrir miklar
hækkanir er ekki hægt að líkja ástandinu
saman við það sem gerðist á árunum
2004-8. Þeir þættir sem þyngst vega eru
fjármagnskostnaður, en vextir Seðlabanka
hafa hækkað, vinnulaun sömuleiðis og
almennt er meiri eftirspurn, en hún jó-
kst meðal annars í kjölfar lækkunar á
húsnæðislánum.
Hótel og veitingahús hafa líka hækkað
mikið, en þar vega þungt bæði hækkandi
vinnulaun og aukin eftirspurn vegna sívax-
andi fjölda ferðamanna. Athyglisvert er að
verð hækkar á sumrin en stendur svo í stað
til áramóta þegar það hækkar aftur.
Matur hefur hækkað heldur minna en
vísitalan almennt, en ef grannt er skoðað
sést að innlendar matvörur hafa hækkað
umfram vísitöluna, en erlendar matvör-
ur lækkað. Víðast erlendis er verðbólga
lítil og gengi krónunnar hefur styrkst og
Mynd: Hækkun á nokkrum liðum vísitölu
neysluverðs frá janúar 2014
15%
-10% -........ .................................. ........ ...........................—........................
....Matur ...........Föt Húsnæðí '"■^Bill “■■■■‘■Hótel og veit. •■■■"•Visitala neyslu
Athugið að myndin sýnir ekki 12 mánaða verðbólgu heldur hækkun frá janúar 2014.
Heimild: Hagstofa íslands, útreikningar Vísbendingar
þetta er því eðlileg þróun á sama tíma og
laun hækka væntanlega í innlendri mat-
vælaframleiðslu eins og annars staðar í
þjóðfélaginu.
Sýnilegt er að undirliggjandi innlend
verðbólga er þegar komin yfir 2,5% og
líklegt að hún muni hækka enn frekar á
næstunni með hækkun kaupgjalds um-
fram verðlag. Hækkandi gengi krónunnar
veldur því að samkeppnisstaða innlendra
framleiðenda versnar, þó að ekki komi til
launahækkanir, sem enn þrengja hag fýrir-
tækjanna. Því er ljóst að blikur eru á lofti
þó að allt virðist ganga vel í augnablikinu.
Breytt neysla
Ekki kemur á óvart að neyslumynstur
hafi breyst frá árinu 2007. í kreppu sýna
menn aðhald og draga úr neyslu á þeim
sviðum sem þeir geta. Tekjur minnkuðu
og það sem mestu skiptir, menn taka
minna að láni núna en árið 2007. I með-
fýlgjandi töflu sést hvernig vægi einstakra
þátta í vísitölunni hefur breyst frá árinu
2007 til 2015.
Matur vegur nú þyngra en áður.
Hækkun á vægi um tvö prósentustig er
talsvert, eða um 15% frá því sem áður
var, úr 12,5% í 14,5%. Húsnæðisliðurinn
vegur jafnþungt og áður, en vægi hús-
gagna hefur minnkað talsvert mikið eða
jafnmikið og matarreikningurinn hækkar.
Eflaust segir þetta bæði að menn kaupi
Vægi þátta í
neysluvísitölunni
2007 2015 Breyting
Matur 12,5 14,5 2,0
Áfengi og tóbak 2,9 3,1 0,2
Föt 4,5 4,5 0,0
Húsnæði 28,0 28,2 0,2
Húsgögn 6,5 4,3 -2,2
Heilsa 3,5 3,9 0,4
Bíll 15,5 15,5 0,0
Sími og póstur 2,8 3,3 0,5
Tómstundir 11,9 10,3 -1,6
Menntun 0,6 1,2 0,6
Hótel og veit. 4,8 5,2 0,4
Annað 6,5 6,1 -0,5
ódýrari húsgögn og láta þau endast leng-
ur en áður.
Fjórir þættir vega þyngst í vísitölunni:
Húnæði, bíll og flutningar, matur og
tómstundir alls um 69%. Vægi síðasta
liðar minnkar á tímabilinu á sama tíma
og meiri peningum er varið til menntun-
ar. Vafalaust mun neyslan á næstunni
breytast aftur í átt til þess sem áður var
eftir því sem fjárráð aukast. Ö
VÍSBENDING •4 . TBl. 2016 3