Vísbending - 24.08.2016, Blaðsíða 4

VíSBENDING
v-----------------------------
framh. af bls. 3
ir kýpverskra banka voru hins vegar fyrst
og fremst innstæður. Þá flækti það mjög
málið að Kýpur er innan evrusvæðisins og
gat því hvorki fellt gengi né prentað eig-
in gjaldmiðil. Þær leiðir sem farnar voru
á Islandi gátu því ekki nýst Kýpverjum.
I þess stað var farin Fjallabaksleið til að
skerða innstæður, þær voru skattlagðar
og tekjurnar notaðar sem eiginfjárfram-
lag í bankana. Með því að fara þessa leið
var komist hjá því að greiða út innstæðu-
tryggingar. Þetta gekk þó ekki þrautalaust
og þurftu Kýpverjar að búa við ýmiss kon-
ar gjaldeyrishöft um tíma. Bankar lokuðu
um skeið og raunar kauphöllin einnig árið
2013.
Hvort sem reiknað var í heimamynt
eða Bandaríkjadölum mældist lækkun-
in mest í Kýpur og næstmest á Islandi sé
lækkun reiknuð út frá annars vegar lægsta
gildi eftir 2008 og hins vegar hæsta gildi
fýrir 2008. Skipti þá ekki máli hvort mið-
að var við Urvalsvísitöluna gömlu eða
hinar nýju vísitölur Kauphallar Islands
sem áður var rætt um.
Eina leiðin til að reikna út meira
tap á Islandi er ef miðað er við
aflandskrónugengi frekar en opinbert
gengi á krónunni og Úrvalsvísitöluna
frekar en hinar nýju vísitölur Kauphallar-
innar og byrja í ársbyrjun 2000. Það verð-
ur að teljast ansi langsótt, bæði af því að
aflandskrónugengið skipti flesta Islendinga
litlu ef nokkru máli og einnig vegna þess
að notkun Úrvalsvísitölunnar ýkir aðeins
tapið á markaðinum í heild. Þá má einnig
hafa í huga að á Kýpur voru einnig gjald-
eyrishöft, þótt um mun skemmri tíma
væri að ræða en á Islandi og greiðsluhæfi
innlenda gjaldmiðilsins (kýpversk evra) var
því skert með svipuðum hætti og greiðslu-
framh. afbls. 1
öðruvísi en að údendingar eigi ekkert með
að taka á bandarískum fýrirtækjum.
Aður hafa bandarísk stjórnvöld leyft
stórfýrirtækjum að koma með hagnað-
inn heim með afslætti. Skattprósentan var
tímabundið lækkuð í 5,25% árið 2005 og
rétdætt með því að til yrðu störf. I raun
varð frelsið fýrst og fremst til þess að arð-
greiðslur voru hækkaðar. Obama forseti
lagði árið 2014 til að lagður yrði 14%
skattur á allan geymdan erlendan hagnað
alþjóðafýrirtækja og eftir það 19% flatan
skatt á hagnað. Sá galli var á gjöf Njarðar að
enn hefði mátt fresta hagnaði. Ekki náðist
samstaða um þetta fremur en annað milli
repúblikana og forsetans.
Apple ædar að sögn forstjórans Tims
Cooks að bregðast við með því að flytja
hæfl íslensku krónunnar. Ef tekið er tillit
til íslensku gjaldeyrishaftanna þyrfti því
einnig að taka tillit til þeirra kýpversku en
það verður ekki reynt hér.
Silfur í einni atrennu
I ljósi þessarar niðurstöðu virðist íslenski
hlutabréfamarkaðurinn þurfa að sætta sig
við annað sætið í keppninni um mestu
verðlækkunina síðustu áratugi. Óneitan-
lega var það þó hrausdega gert að ná þessu
í einni atrennu þegar Kýpverjar þurftu
tvær.
Landið sem lenti í þriðja sæti í þessari
sérstöku keppni, Grikkland, hefur sem
kunnugt er einnig átt í gríðarlegum erf-
iðleikum. Gríska ríkið rambaði á barmi
greiðsluþrots árum saman og þurfti
margvíslega aðstoð annarra ríkja og al-
þjóðastofnana. Það þarf því ekki að leita
langt að skýringum á afleitri verðþróun
hlutabréfa í Grikklandi.
Þótt kýpverski markaðurinn eigi metið
og sá íslenski fýlgi fast á eftir þá var lækk-
unin á öðrum mörkuðum einnig veru-
leg. Af þeim 75 mörkuðum sem skoðaðir
voru lækkuðu allir nema tveir um meira
en 40% frá hæsta gildi fýrir krísu, mælt í
Bandan'kjadölum, og um meira en 35%
mælt í heimamynt.
Kommúnisminn enn verri
Þótt hrunið á hlutabréfamarkaðinum á
Kýpur sé það mesta sem sést hefur undan-
farna áratugi þá er það þó ekki heimsmet
sé horft til lengri tíma. Þess eru nefnilega
dæmi að því sem næst öll hlutabréf á til-
teknum markaði hafi orðið verðlaus og
lækkunin því nánast 100%. Það gerðist
t.d. í Austur-Evrópu og víðar við valda-
töku kommúnista á 20. öld en það er önn-
ur saga. 01
hagnaðinn heim næsta ár þó að það þýði
mun hærri skattgreiðslur en nú. Tónninn
er svolítið eins og hjá barni í fýlu: „Ef ég
fæ ekki að komast hjá því að greiða skatta
í Irlandi borga ég þá bara í Bandaríkjun-
um.“ Þetta gæti bent til þess að breytinga
sé að vænta hjá fleirum. Fyrirtæki sjá að
skattfrestun mælist illa fýrir, auk þess sem
úrskurðurinn nú segir að lágskattasamn-
ingar séu beinlínis ólöglegir þegar svona er
að þeim staðið. Þetta getur haft geysilega
mikil áhrif í framtíðinni, bæði á fjárhag
fýrirtækja og ríkissjóða. Ekki er að efa að
fýrirtæki halda áfram að leita löglegra leiða
til þess að borga sem minnst í skatt, en eftir
því sem fleiri vestræn lönd loka skattasmug-
um, þeim mun meiri áhætta fýlgir því að
geyma peninga í skjóli. Ö
Aörir sálmar
Deilusamfélagið
Nú um stundir er deilihagkerfiS svo-
nefnda hálfgert tískuorð. Hugsunin
er sú að hlutir sem eru ónotaðir mikinn
hluta dagsins geti nýst öðrum á meðan.
Bílar eru í flestum tilvikum aðeins nýttir
lítinn hluta dagsins, segjum klukkutíma
á dag. Það er um 4% nýting. I mörgum
húsum eru herbergi sem enginn fer inn í
vikum eða mánuðum saman. Mörg lækn-
ingatæki eru afar dýr. Ef hægt væri að
nýta þau allan sólarhringinn myndu allir
græða, biðlistar styttast og útgjöld til fjár-
festinga minnka. Við hefðum meiri pen-
inga til þess að gera annað.
Auðvitað er samnýting ekki alltaf
praktísk, þó að hún sé skynsamleg. Flestir
fara til vinnu á sama tíma og sama gildir
um heimferðir. Við viljum ekki þurfa að
vera í bílum sem eru fúllir af tyggjókless-
um eða sígarettureyk og flestir vilja vinna
á daginn og sofa á nóttunni. En við get-
um örugglega gert betur á þessu sviði.
Annað orð er ekki í tísku en gæti þó
sannarlega lýst íslensku samfélagi vel:
DeilusamfélagiS. Margir þrffast á því að
efna til illdeilna og sæta færis að slást þó
að sátt sé í boði. Aður fýrr leystu menn úr
deilum með því að láta hendur skipta eða
jafnvel berast á banaspjót. Auga íýrir auga
og tönn fýrir tönn er boðorðið. I slíku
samfélagi verða til eftirminnilegar sögur,
en það enda allir blindir og tannlausir.
I mörgum nágrannaþjóðum hafa
menn tamið sér annan hugsunarhátt. I
stað þess að einbeita sér að vandamálun-
um hugsa menn um hagsmunina. Um
hvað eru allir sammála? Klárum þá þau
mál í sátt, en höldum ekki öllum fram-
förum í gíslingu óeiningar. Horfum á
heildarmyndina.
íslenska þjóðin er oft eins og fljótandi
korktapi í úthafinu. Stundum er hann á
öldutoppum en dalirnir eru skammt und-
an. Vinur höfundar þjáðist af geðhvarfa-
sýki. I uppsveiflu var hann hamhleypa til
verka, hugmyndaríkur og skapandi. Þess
á milli fór hann í svartnættisþunglyndi
og leið miklar kvalir. Loks fékk hann lyf
sem dró úr sveiflunum og hann varð jafn-
lyndur. En þó að honum liði miklu betur
og aðstandendur gætu verið rólegir sagði
hann samt: „Stundum langar mig til þess
að hætta á lyfjunum til þess að upplifa aft-
ur uppsveifluna, hún er svo stórkostleg."
Þannig er íslenska þjóðin stundum. bj
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf„ Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575.
Netfang: benedikt@heimur.is.
Prenrun: Heimur. Upplag: 700 einrök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrira
án leyfis útgefanda.
4 VÍSBENDING • 29. TBL. 2016