Vísbending - 21.09.2016, Blaðsíða 1

VÍSBENDING
Vikurit um viðskipti og efnahagsmdl
21. september 2016
31 . tölublað
34. árgangur
ISSN 1021-8483
Vextir á íslandi og í
nágrannalöndum
Vextir eru vandmeðfarnir.
Margir rugla saman raunvöxt-
um og nafnvöxtum. Þegar
bornir eru saman vextir í ýmsum lönd-
um skiptir raunvaxtamunur mestu.
Loks hafa margir velt því fyrir sér hvers
vegna vextir á Islandi séu svo háir sem
raun ber vitni. Hér á eftir verður farið í
nokkrar af þessum spurningum.
Hálf sagan sögð
í nýlegri ritstjórnargrein í Viðskipta-
blaðinu1 skrifar Oðinn grein sem hann
nefnir: Norðurlöndin og staðreyndir
um húsnæðisvexti. I grein sinni vitn-
ar Óðinn í pistil2 eftir Bjarna Halldór
Janusson, Enn einn plásturinn. í pistli
Bjarna segir: „Lánakjör til fasteigna-
kaupa eru mun hagstæðari á Norður-
löndunum en á Islandi. A Norður-
löndum eru breytilegir vextir á bilinu
1-2 prósent. Sé miðað við lán upp á 30
milljónir er árlegur vaxtakostnaður þar
um 360-560 þúsund, eða 30-47 þús-
und á hverjum mánuði. A Islandi eru
óverðtryggðir vextir hins vegar um og
yfir 7 prósent og því meira en 2 millj-
ónir króna greiddar í vexti, eða rétt
undir 200 þúsund krónur á mánuði.
Þessi hái vaxtakostnaður á íslandi er
ungu fólki ofviða og stærsti kostnað-
arliður íslenskra heimila."
Óðinn segir: „Meðalvextir langtíma
húsnæðislána í Danmörku frá 1998
fram í júní á þessu ári voru 5,22%. Þeir
eru núna 2,65% og hafa hæst farið í
8,18%. Meðalvextir húsnæðislána með
breytilegum vöxtum voru að meðaltali
2,65% yfir sama tímabil, eru í dag nei-
kvæðir, eða -0,23%, og hafa hæst verið
6,41%. Nánast sömu sögu er að segja
frá Svíþjóð ... Það er því afar villandi
að benda á stöðuna eins og hún er
akkúrat núna og gefa í skyn að um sé að
ræða viðvarandi vaxtastig.“
Með grein sinni birtir Óðinn línurit
um vexti bæði í Danmörku og Svíþjóð.
Mynd 1: Skammtímavextir í nokkrum
löndum 1996-2016
Heimild Oecd
Það sem vantar hins vegar í greinina
er línurit yfir vexti á íslandi, en eins
og flestir sem skrifa um efnahagsmál
vita hjálpar það til við samanburð að
segja frá báðum hliðum, en ekki bara
annarri. Þennan samanburð má sjá á
mynd 1 þar sem sýndir eru vextir á ís-
landi og í átta öðrum löndum OECD.
Hæstu vextirnir
A mynd 1 sést glöggt að vextir (nafn-
vextir á skammtímalánum) eru lang-
hæstir á íslandi. Þetta segir auðvitað
ekki alla söguna því að verðbólga hef-
ur verið meiri á íslandi allan tímann.
Raunvextir eru því minni, og munur-
inn milli landa minni en myndin gefur
óneitanlega til kynna. Ekki er þó rétt
að gera lítið úr því að nafnvextir séu
háir vegna þess að háir nafnvextir valda
þungri vaxtabyrði í upphafi afborg-
unartíma af lánum. Vextir eru stöðugt
hærri á íslandi en í þessum saman-
burðarlöndum undanfarin 20 ár.
Til lengri tíma litið er það þó raun-
vaxtamunurinn sem máli skiptir. Á
mynd 2 er sýnt hvernig meðaltal raun-
vaxta hefur verið í þessum níu löndum
undanfarin 20 ár samkvæmt tölunum
sem notaðar eru í mynd 1 og verð-
bólgu í löndunum. Niðurstöðurnar eru
athyglisverðar. Lægstir eru raunvextirn-
ir í Bandaríkjunum eða innan við hálft
prósent.
Fjögur evrulönd koma næst með
milli hálft og eitt prósent í raunvexti að
meðaltali á tímabilinu. Svíar, Bretar og
Norðmenn eru með nokkru hærri raun-
vexti eða eitt til eitt og hálft prósent,
en þessar þjóðir eru utan evrusvæðisins.
Eitt land sker sig þó úr með lang-
hæstu raunvextina eða 3,5%. Það er
ísland sem er með krónuna sem sinn
gjaldmiðil. Raunvaxtamunur á Islandi
framh. á bls. 2
T Vextir veíjast fyrir : / ^ Þetta leiðir til þess að erfitt f j : Þegar eignir eru A Framsóknarmenn hafa
^ ýmsum, einkum munur: i j er að ræða hvers vegna raun- » ) • skattlagðar er hætt við j * ^ löngum horft til tíma Hriflu-
á raunvöxtum og vextir eru miklu hærri á j að skattstofn verði óljós j Jónasar sem fyrirmyndar.
nafnvöxtum. j Islandi en víðast annars staðar. j og ósanngjarn. j Endurtekur það sig núna?
VÍSBENDING • 3I.TB1. 2016 1