Vísbending - 12.12.2016, Blaðsíða 1

ÍSBENDING
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
12. desember 2016
40 . tölublað
34. árgangur
ISSN 1021-8483
Spenna í efnahagslífinu
Oftast hefur atvinnuleysi ver-
ið minna á íslandi en í flestum
nágrannalöndum. Jafnvel á ámn-
um eftir efnahagshrun þcgar atvinnuleysið
fór upp í 8% var það þó lítið á alþjóðlegan
mælikvarða þrátt fýrir að atvinnuleysið væri
með því mesta sem verið hefur á íslandi.
A myndinni sést að allt frá miðju ári 2011
hefur atvinnuleysið lækkað stig af stigi og er
nú komið undir 3%. Slíkar tölur væru víðast
hvar farnar að hafa veruleg áhrif á hagkerfið,
sérstaklega þegar þess er gætt að atvinnu-
þátttakan er mjög mikil (blái ferillinn). Hér
á landi er einfaldlega mikil eftirspurn eftir
vinnufúsum höndum. I ferðaþjónustu og
öðrum þjónustustörfúm er mikið flutt inn af
erlendu vinnuafli.
Þanþolið
Seðlabankinn fjallar í nýjasta hefti Peninga-
mála um áhrif þessarar miklu eftirspurnar
eftir vinnuafli og telur hana farna að reyna
á þanþol þjóðarbúsins: „Atvinnuþátttaka
vex hratt og er orðin jafn mikil og þegar hún
var mest fyrir fjármálakreppuna. Farið er að
bera á skorti á vinnuafli og nú er gert ráð fyr-
ir meiri innflutningi þess en í ágúst spánni.
Þrátt fyrir meiri hagvöxt er framleiðslu-
spennan því talin verða heldur minni á spá-
tímanum en áður var gert ráð fyrir.“
Miklar launahækkanir reyna mjög á
rekstur fyrirtækja. Enn sem komið er hafa
þær ekki leitt til verðbólgu, en styrking geng-
is krónunnar hefúr þar mest áhrif. Styrkingin
veldur því að ýmis kosmaður við aðföng
fyrirtækja minnkar, en á sama tíma veikist
samkeppnisstaða þeirra gagnvart erlendum
keppinautum.
Starfandi fólki á vinnumarkaði hefur
fjölgað um 4,5% frá fyrra ári. Samt minnk-
aði atvinnuleysi á sama tíma. Meðalvinnu-
stundum fækkaði um 1,2%, líklega vegna
hagræðingaraðgerða fyrirtækja til þess að
sporna við miklum launahækkunum.
Spenna á vinnumarkaði
Eins og sjá má á mynd er atvinnuþátttaka
nú orðin svipuð því sem hún var mest í árs-
byrjun 2007. Þegar leiðrétt hefúr verið fyrir
...."Atvínnuþátttaka - vinstri
árstíðarsveiflu mældist atvinnuleysi 3,1% á
þriðja ársfjórðungi en var rúmlega 4% sama
tíma í fyrra. Langtímaatvinnuleysi hefur
einnig minnkað mikið og er nánast horfið.
Samkvæmt spá Seðlabankans verður
atvinnuleysi að meðaltali 3,1% í ár, og horf-
ur á svipuðu atvinnuleysi á næsta ári. Það er
svo talið færast upp í það stig sem sem Seðla-
bankinn telur samræmast lítilli og stöðugri
verðbólgu.
Engu að síður koma fram áhyggjur
bankans: „Eftir því sem atvinnuleysi hefur
minnkað hefur orðið erfiðara fyrir fyrirtæki
að ráða starfsfólk og gætir vaxandi skorts
á vinnuafli í nánast öllum atvinnugeirum.
Vísbendingar eru því um vaxandi spennu í
þjóðarbúinu og líkt og í fyrri spám bankans
er talið að framleiðsluslaki hafi horfið í fyrra
og að framleiðsluspenna verði liðlega 2% af
framleiðslugetu í ár.“
Hættulegt ástand
Margvíslegar hættur blasa við efnahagslífinu
hér á landi á næstunni. Gengi krónunnar
stefnir afkomu margra fyrirtækja í stór-
hættu. Svo kann að fara að krónan styrkist
svo mikið að það hafi áhrif til þess að draga
úr straumi ferðamanna til landsins eða fjölg-
unin verði að minnsta kosti mun minni
en verið hefur. Áföll erlendis gætu líka haft
áhrif. Veiking pundsins í kjölfar ákvörðunar
Breta að segja sig úr Evrópusambandinu er
“■““•Atvinnuleysi - hægri
dæmi um slíkt áfall, en aðilar í ferðaþjón-
ustu segjast strax verða varir við minni eftir-
spurn frá Bredandi. Omögulegt er að segja
til um önnur pólitísk áhrif, til dæmis vegna
nýafstaðinna kosninga í Bandaríkjunum og
þjóðaratkvæðagreiðslu um nýja stjórnarskrá
á Italíu.
Almennt er talið að hagvöxtur erlend-
is verði minni á næstunni en áður var talið
vegna vaxandi einangrunarhyggju og við-
skiptahindrana. Þetta mun einnig hafa áhrif
hér á landi. Þrátt fyrir allt þetta býst Seðla-
bankinn við því að gengi krónunnar haldi
áfram að styrkjast. Þetta mun valda því
að fyrirtæki munu leitast við að færa störf
hátekjufólks úr landi, til dæmis hjá tækni-
menntuðu fólki. Þessa gætir þegar hjá tækni-
fyrirtækjum hér á landi. Á meðan flykkist lítt
menntað vinnuafl inn í landið. Þessi þróun
er þvert á það sem æskilegt getur talist til þess
að halda uppi góðum lífskjörum hér á landi
og hagvexti til langs tíma litið.
Við slíkar aðstæður er nauðsynlegt að
ríkið sýni aðhald og skili afgangi. Á árunum
fyrir hrun ýtti ríkið undir spennu þegar þörf
hefði verið á aðhaldi. f nýafstöðnum kosn-
ingum lögðu flestir stjórnmálaflokkar mikla
áherslu á nauðsyn þess að auka útgjöld til
heilbrigðiskerfis og skólamála. Á síðustu
dögum þingsins var líka samþykkt sam-
gönguáædun og fleiri hðir sem valda því að
framh. á bls. 4
IMargvíslegar hættur blasa
við efnahagslífinu á næst-
unni ef htið er til ýmissa
þátta
Hefði verið heiðarlegra
að krefjast þess að Lands-
bankinn setti Icesave í
dótturfélag?
3Flokkar popúlisma vilja
fremur einsleitt samfé-
lag og geta verið bæði til
vinstri og hægri
4Launahækkanir eiga eftir
að leggja miklar viðbótar-
álögur á ríkissjóð
VÍSBENDING • 40. TBI. 2016 1