Bæjarins besta - 03.02.1999, Qupperneq 9

Pabbi er að veiða grálúðu fyrir
Nuka A/S á plastbát sem hann
fór með héðan að heiman og
gerir út frá Kuummiut. Hann
er fyrsti útlendingurinn í sög-
unni sem fær undanþágu til
þess að veiða þarna grálúðu
án þess að vera búinn að búa
á Grænlandi í tvö ár.“
Af Júllanum og beint
til Grænlands
„Kallinn var ekki með
neinn síma og ég var búinn að
hafa nokkrum sinnum sam-
band við Gunnar Braga til að
spyrja frétta af honum. Eitt
sinn í október síðastliðnum
þegar ég var á sjó á Júlíusi
hringdi ég í hann og þá spurði
hann hvort ég væri ekki til í
að koma út í hálfan mánuð
eða þrjár vikur og keyra upp
fyrir sig nýja vinnslulínu sem
verið var að setja upp í þessu
frystihúsi. Ég féllst á það,
enda hafði ég hugsað mér að
taka mér frí á sjónum í einn
mánuð. Ég var farinn út tveim-
ur dögum eftir að ég kom í
land. Síðan þróaðist þetta
svona, hálfí mánuðurinn leið,
þrjár vikur og fjórar og fimm,
og hann bað mig alltaf að vera
aðeins lengur. Svo hringdi
hann einn daginn og spurði
hvort ég vildi ekki bara taka
að mér verksmiðjuna og sjá
um reksturinn senr fram-
leiðslustjóri eða verklegur
framkvæmdastjóri. Ég hringdi
strax og talaði við skipstjór-
ann á Júlíusi og það varð sam-
komulag um að ég fengi að
hætta strax og þyrl'ti ekki að
vinna uppsagnarfrestinn. Nú
er ég búinn að vera þarna í
þrjá mánuði og kominn í smá-
heimsókn. Ég kom með tvo
Grænlendinga með mér, sem
voru að læra að flaka grálúðu
íLeiti íHnífsdal og gekk mjög
vel. Síðan reikna ég með því
að fá mann frá Leiti út í eina
eða tvær vikur til að leiðbeina
mannskapnum hjá rnér.“
Mikil uppbygging
fyrir höndum
Olafur gegnir hinum fjöl-
breyttustu störfum í frystihús-
inu í Kuummiut. Hann ræður
fólk í vinnu og rekur ef þörf
krefur, sér um alla framleiðsl-
una og þarf að sinna skrif-
stofuvinnunni líka, þó að
honum finnist hún hundleiðin-
leg. „En fyrir utan hana er
þetta er allt mjög spennandi.
A næstu árum er mikil upp-
bygging fyrir höndum hjá
fyrirtækinu og ég er farinn að
líta ákveðna staði á Grænlandi
hýru auga þar sem ég gæti
hugsað mér að taka þátt í
henni. Ég hef ekki trú á öðru
en ég verði þarna næstu árin.
Þetta var kærkomin tilbreyting
því að maður var orðinn hálf-
leiður á sjómennskunni og
það var ágætt að söðla alveg
um. Ég veit auðvitað ekkert
hvort ég á eftir að fara á sjó
aftur, en mér líður rosalega
vel þarna.“
I þessari viku er Olafur á
tveimur tölvunámskeiðum í
Reykjavík en fer aftur til
Grænlands um helgina.
„Maður verður að kunna á
tölvur svo að maður sé eins
ogfínirframleiðslustjórareiga
að vera. En það er samt
sannarlega ekkert spennandi
að sitja fyrir framan tölvu.“
Þeir eru þrír, landarnir í
Kuummiut, Olafur, Sigurður
faðir hans Pétursson og ís-
lenskur kælitækjafræðingur.
Þeir búa saman þrír í húsi.
„Það er reyndar galli, því að
þá gjammar maður alltaf
íslensku á kvöldin. Maður er
búinn að læra nokkur stikkorð
í grænlenskunni en annars
notar maður dönskuna dags
daglega.“
Úlíkup hugsunarháttur
- Tala Grænlendingarnir
ekki allir dönsku?
„Nei, ekki allir. Ekki þarna
á austurströndinni. A vestur-
ströndinni er miklu meira um
það. En fólkið skilur hana yfir-
leitt og margir tala reiprenn-
andi dönsku og maður nær
ágætlega sambandi við þá.
Það er gaman að sjá hvernig
þessir menn þarna bjarga sér.
Þeir hafa engan áhuga á því
að safna sér peningum eða
flottum hlutum, heldur lifa
þeir fyrir líðandi stund og hafa
það ágætt á sína vísu. Þetta er
ákaflega hjálplegt fólk. En ef
það er eitthvað sem gengur
ekki saman hjá þeim, þá eiga
þeir til að ná bara í stóru
sleggjuna. Og það virðist ekki
vera neinn metnaður til í
mönnum. Lífið og tilveran
virðasteinskorðastviðbæinn.
Maður hefur spurt hvort þá
langi ekki til að fara eitthvað
annað. Nei, þarna fæddust
þeir, þarna ætla þeir að lifa og
þarna ætla þeir að deyja.
Hugsunarhátturinn er að
mörgu leyti dálítið ólíkur því
sem er hjá okkur Islending-
um.“
-Deyja, sagðirðu. Hvernig
gengur annars að jarðsetja á
vetrum þegar allt er í klaka?
Maður gæti ímyndað sér að
þeir væru ekki alltaf bráðfljót-
ir að jarða, fremur en undir
Jökli á sínum tíma...
„Ég hef nú ekki kynnst því
ennþá, en ég held að það sé
bara hlaðið yfir. Það er það
eina sem hægt er að gera.“
Olafur fór í kirkju um jólin
þó að hann skildi ekki orð af
því sem presturinn var að
segja. Það var bara til að fá
jólastemmninguna. „Um mið-
nætti á aðfangadagskvöld birt-
ist kór fyrir utan gluggann hjá
okkur, tók lagið og kom svo
inn og vildi fá nammi og kaffi.
Við vorum alveg eins og álfar
þegar mannskapurinn fór að
syngja fyrir okkur. Svo voru
maskar bæði á aðfangadag og
jóladag. Þá komu börnin.
Maður vissi ekki hvað gekk
á.“
Með 50 kg eftir daginn
- Hvernig er skipastóllinn
þarna?
„Þetta eru allt smábátar og
jullur, allt ofan í árabáta með
fjögurra hestafla mótor. Svo
eru þetta plastbátar upp í tíu
tonn. Jullurnar koma með
þorskinn. Þeir eru með króka
og dorga og einn maður er
kannski að koma með 50 kg
af þorski eftir heilan dag og
leggja inn hjá mér. Þeir eru að
skaka í þetta tólf til fimmtán
stiga frosti. Maður hreinlega
dáist að þessum köllum."
- Fiskurinn kemur þá heil-
frystur að landi...
„Já, það kemur oft fyrir. Þar
af leiðandi er hráefnið ekki
eins gott. En nú eru þeir að
hætta með bátana þangað til í
sumar. Það er að byrja sá tími
þegar þeir dorga gegnum ís-
inn. Þeir bora gat og eru með
svokallaða Lófóten-línu. Á
endanum á henni er kúpt plata
og straumurinn ber línuna út
og síðan leggst hún niður. Svo
eru þeir með handspil til að
draga."
Vélsleðar bannaðir
- Þeir róa þá á sleðum en
ekki bátum...
„Já, þeir fara á sjóinn á
hundasleðum. Við þurftum að
fá sérstaka hundanþágu til að
fá að nota vélsleða til þess að
taka fiskinn hjá veiðimönn-
unum og flytjahann inn í verk-
smiðjuna. Það er bannað að
nota vélsleða þarna vegna
þess að það truflar veiðimenn-
ina á ísnum. Ég hélt að ég
yrði ekki eldri þegar ég frétti
það, því að vélsleðamennska
hefur verið eitt af helstu
áhugamálum mínum gegnum
árin.“
- Verða sjóslys á hunda-
sleðunum?
„Já, það fór einn sleðinn
niður um ísinn um daginn með
fullfermi áleiðtilhafnar. Skip-
stjórinn bjargaðist en hundar-
nir fórust.“
- Þeir veiða sumsé grálúð-
una upp um ís...
„Já, og meira að segja
hákarl líka. Þeirrykkjahonum
nokkrum sinnum með trýnið
upp í gatið og á endanum spýt-
ist hann upp eins og tappi.
Plopp. Maður er kominn sjö-
tíu ár eða ég veit ekki hvað
aftur í tímann."
- Kunna menn þarna vel til
fiskvinnslu?
„Ja, eitthvað, en það vantar
alla hugsunina á bak við
gæðin á framleiðslunni. Með-
ferð aflans er ekki alveg eins
og best verður á kosið. Það er
Báturínn er eins og krœkiber á ónefndum stað við hliðina á ísjakanum. „Karl faðir minn
var á sínum tíma skipstjóri á togara en hann segist aldrei hafa séð svona mikinn ís. Við
keyrðum um daginn á fjórtán mílna ferð á flatan jaka en það sá ekkert á bátnum. Það var
ágœtis högg og báturinn fór upp á jakaitn. Skriðjökullinn nœr svo langt út ífjörð að það er
150 faðma dýpi við bránina á honum.“
lli Irnian
rnlandi
Flafteyri
Nokkuð hefur verið rætt um svarta skýrslu Guðjóns Petersens
fyrrum framkvæmdastjóra Almannavarna nkisins og bæjarstjóra
í Snæfellsbæ. Eriitl er að ræða skýrsluna. Hún hefur ekki verið
birt. Svæðisútvarpið á ísafirði hefur fjallað nokkuð um hana og
Ríkissjónvarpið einnig. Af þeirri umfjöllun má draga þá ályktun
að skýrslan endurspegli fyrst og fremst og reyndar nánast ein-
göngu skoðanir þeirra íbúa, sem hafa tjáð sig um málið.
Bæjarstjórinn á ísafirði hefur sagt að skýrslan sé ekki komin
út, þetta séu drög og enn eigi að yfirfara þau áður cn skýrslan
kemur út undir þvt nafni. En hvað er þá að? Samanburðinn við
Súðavík ber nokkuð hátt. Þar horfir almenningur á nýja glæsilega
fbúðabyggð, stór og falleg einbýlishús. Allt var gert þar frá
grunni.
Þrjár aðferðir eru viðurkenndar til að ná því markmiði að verja
líf fólks og limi fyrir snjóflóðum. Ein er sú að flytja byggðina,
Súðavíkuraðferðin. önnur er sú að veija byggðina, Flateyrarað-
ferðin. Sú þriðja er að kuupa upp hús til þess að leggja af byggð.
H nífsdal saðferði n.
I hlutarins cðli liggur að Flateyraraðferðin
býður ekki þann möguleika að leggja götur
og holræsi frá grunni. Súðavíkuraðferðin
hafði þá aðferð í sér fólgna, svo sem fyrr
er sagt.
Óánægja Flateyringa er skiljanleg
þótt eðlismunur sé á varnarleiðum.
Glæsileg Súðavík undirstrikar
óánægjuna samanborið við Flat-
eyri. Þar hefur lítið gerst tii að
veita byggðinni nýja ásýnd, að
leiðigarðinum niikla frátöldum.
Gömlu húsin standa og þar sern
áður voru hús eru nú auð svæði.
Kraftur uppbyggingarinnar sést
ekki.
Þessu til viðbótar er óánægja
með ráðstöfun söfnunarfjár,
sem eftir stóð í sjóðnum Sam-
hugur í verki. En nú er á sjötta
tug milljóna f sjóði sem á að
vera til ráðstöfunar almennt lil
að styrkja fómarlömb náttúruhamfara í framtfðinni.
dúnifcvi
Sú ákvörðun að ráðstafa fénu með þessurn hætti er röng. í
fyrsta lagi er hún röng vegna þess að um er að ræða mikla mis-
munun. Súðvíkingar fengu styrki til byggingar þegar enn stóðu
60 milljónir eftir af söfnunarfénu. Öllu þvf fé sem almenningur
lagði af mörkum vegna snjóflóðsins í Súðavík var ráðstafað til
uppbyggingar í Súðavík og aðstoðar við fórnarlömbin, þótt
vissulega séu skiptar skoðanir um ráðstöfunina. Almenningur
var ekki að safna til að stofna framtíöarsjóð. Almenningur gaf í
ákveðnum lilgangi til að aðstoða þá sem urðu fyrir barðinu á
snjóflóðinu f Súðavík. Sama hugsun var að baki gjöfum vegna
hamfaranna á Flateyri.
Hugsun almennings var góð og viljinn var að leggja eitlhvað
af mörkum tii þeirra sem hægt væri að aðstoða fjárhagslega á
Flateyri eftir snjóflóðið 26. október 1995. Lengra náði sú hugsun
ekki og þurfti ekki að ná lengra. Enginn gat' til að stofna sjóð.
Lágmarkskurteisi þeirra stjórnvalda. sem hafa þá hugsun. var að
segja gefendum frá því markmiði sínu fyrirfram. Fjöldi fólks,
sem gaf í söfnunina hefur sagt þessa sjóðsstofnun siðlausa. „Við
hefðum gefið beint til ákveðins fólks ef varað hefði verið við
þessari sjóðsstofnun í upphafi."
Þetta er svo einföld staðreynd að sjóðsstofnendur, sem eru
sjálfskipaðir í stjórn nýja sjóðsins. skilja hugsunina vafalaust.
Þótt þeir reyni nú að verja hendur sínar. Hugsunin að baki ein-
hvers almenns styrktarsjóðs er falleg, en með þessum formerkjum
er hún röng, kolröng.
Hún er siðlaus í augum og hugum þúsunda ef ekki tugþúsunda
gefenda um allt land. Og um leið er komið hrópandi dæmi um
misrétti í garð þeirra, sem eiga um sárt að binda.
Skattur eða gjafir
El’ stjómvöld vilja stofna fieiri viðlagasjóði, neyðarsjóði eða
hvað kallast vill, er lágmarkið að setja tnn jrað sérstök lög. Það er
hlutverk Alþingis. En áður en það gerist er mikilvægt að vinna
mjög vel að undirbúningi og kanna kosti og galla. Þrátt fyrir að
menn deili um skatta. réttmæti þeirra yfirleitt eða prósentur. er
það nokkuð almennt álit að slíka sjóði, sem hér urn ræðir, eigi að
stofna fyrir skattpeninga, það er að segja fyrir framlög af fjár-
lögum.
Næst má sennilega búast við því að skattprósentan verði
lækkuð og innheimtumenn hins opinbera setji af stað safnanir lil
að afla fjár til einstakra verkefna rtkisins. Þannig verði til dæmis
safnað til byggingar sjúkrahúsa, leikskólu, skóla eða hvers sem
með þarf hverju sinni. Allir sjá hversu gáfulegt |netta myndi reyn-
ast til lengdar. Erfitt gæti orðið að safna í tryggingakerílð á þenn-
an hátt.
Hvað svo sem fram kann að koma í ófullgerðri skýrslu um
óbærileika tilveru Flateyringa að loknu snjóflóði er tvennt Ijóst.
Flateyringar fengu ekki sömu meðferð varðandi ráðstöfun
söfnunarfjár Samhugar í verki og Súðvíkingar. Einnig hcfur
gleymst að ræða við þáverandi forsvarsmenn ísafjarðarbæjar,
sem bornir eru þungurn sökum. Það er afieitt og rangt. Gildi
skýrslunnar er minna fyrir vikið.
Hún átti heldur ekkert erindi við aðra en verkbeiðendur fyrr en
henni var lokið.
Stakkur.
MIÐVIKUDAGUR 3. FEBRÚAR 1999
9