Gisp! - 01.12.1995, Qupperneq 16

^ÖLHÍ-ÐIAR? tóROAN? SIjÖRNMALAKENN Ko->tPÍR,ErrufmF, MYNCASöCUR. OC ÖFBEU)Í V
Mfcri IS£ D > 1 Ui it tV« C\/Ao\tk i- . CLDu OAoa ... • .1 ___ mu
N&i,KÆR.U ViHIR. SVAW-Ð tR tKKi SVöNA BÍM-
FALT. VÍÐ HCiFUfA Sui-Ð VÍO ^ETTA ALIT
þÚSUNDÍP- ARA 04 SpJARAO OWLUR. Á4ÆTLT4A i
'a^/t-rips.Jpuun44^J rnNi//tbowuK. ofc m-otu/i ^
ERu bara e/a/kemm a' farsiúru sam-
FEU41 tN ORSARÍRAWRERU AÐRAR. 04
hroðaleg meðalmennska rétt eins og þeim sé einhver
akkur í að staðfesta hörðustu gagnrýni þeirra sem um
sköpun þeirra fjalla.
Staðreyndin er nefnilega sú að myndasagan hefur ekki
náð að höfða til breiðs hóps menntamanna sem eðlilegt
neysluefni því ennþá samanstendur hinn virki lesenda-
hópur af karlmönnum á aldrinum 10-20 ára og er það eitt
og sér sjálfsagt stærstur hluti skýringarinnar. Myndasag-
an hefur yfir sér blæ unglingamenningar, einhvers sem
menn ganga í gegnum, eitthvað sem menn þroskast upp
úr í átt til háleitari listforma eins og myndlistar, bók-
mennta og klassískrar tónlistar. Því það er ekki nóg að
bifvélavirki í miðvesturríkjum Bandaríkjanna lesi nýja
„Wolferine"-blaðið á meðan hann skolar niður einum
Budweiser, eða að menntaskólanemi í Belgíu renni í
gegnum nýjustu söguna eftir Tardi í FNAC bókabúðinni
meðan hann á að vera að leita að heimildum í ritgerðina
„Uppruni og þróun rómantísku stefnunnar í Ijóðagerð". í
keppninni um menningarlega upphafningu hefur mynda-
sagan einfaldlega orðið undir. Þetta er athyglisvert, með
hliðsjón af örlögum þess listforms sem gengur næst
myndasögunni að aldri, kvikmyndarinnar. Þrátt fyrir að
búa í 2-3 áratugi við svipað menningarumhverfi og
myndasagan tókst kvikmyndinni einhvernvegin að kom-
a'st útúr því að vera álitin einvörðungu subbuleg afþrey-
ing fyrir millistéttir í að verða álitin raunverulegt listform
og þeir sem á annaðborð vita eitthvað um menningu geta
hæglega romsað upp staðreyndum um Griffith, Eisen-
stein, John Ford, frönsku nýbylgjuna, Bergman, Woody
Allen og Friðrik Þór en séu þeir sömu menn pundaðir um
Opper, Winsor MacCay, Milton Caniff, Roy Crane, Hergé,
Chaland og Halldór Baldursson er hætt við að komið sé
að tómum kofanum. Af einhverri undarlegri ástæðu
hefur listformið kvikmynd náð meiri hylli, bæði hjá al-
menningi og hjá þeim alþýðudómstól sem skipar list-
formum í virðingarröð. Það er einnig kaldhæðnislegt að
þegar myndasögur hafa sem aldrei fyrr lagt kvikmyndum
til stíl og efni (t-d- sem persónur sbr. „Batman", „Judge
Dredd", „Dick Tracy", „Superman", „Spiderman" ofl.J og
þessar kvikmyndir fá margfalda þá umfjöllun sem hið
upprunalega efni fær, þá er von að maður spyrji hvernig á
þessu standi.
Þessu er að mörgu leiti svipað farið um með mynda-
sögur í myndlist.
Myndlist-myndasaga
Það er óvéfengjanlegt að myndlist og myndasögur eru í
sögulegu Ijósi tengdar nánum böndum og þó ekki sé
rakin í smáatriðum tengsl myndmáls við rit- og tungumál
er vert að minna á þennan sameiginlega forföður m.a. til
að benda á þá kenningu sem táknfræðingar hafa sett
fram, að í eðli sínu megi líta á alla tjáningu (og önnur
skilaboð s.s. myndir og táknj sem „texta" sem hægt er að
lesa.
Fyrstu merki um aðgreiningu verða líklega þegar til
verður sérstakt myndmál til að lýsa hinu grófa, hlægilega
og lágkúrulega í fari mannsins á 17. öld og út frá því þró-
ast það listform sem við köllum skopteikningu. Af og til
fram á síðasta tug 19. aldar voru svo gerðar tilraunir að
segja sögur með samblandi af skopteikningum og texta
en höfundur þessarar greinar telur að áhugi og útbreiðsla
á japönskum grafíkmyndum á síðari hluta 19. aldar hafi
loks haft úrslitaáhrif á frásagnaraðferð hinna fyrstu eigin-
legu myndasögugerðarmannaog læsileika hugverka
þeirra. (Um áhrif japönsku grafíkmyndanna á myndgerð
impressíónistanna og póst-impressíónistanna hefur mikið
verið ritað, en mér vitandi hefur ekkert verið ritað um
áhrif þeirra á myndasögurj. Þetta sést e.t.v. best þegar
borinn er saman stíll skopteiknara viktoríutímans í Bret-
landi, Bandaríkjunum og Evrópu og stíll fyrstu mynda-
söguhöfundanna í Bandaríkjunum s.s. Dirks og Oppers,
sem er í veigamiklum atriðum gerólíkur.
Þegar svo hið eiginlega myndasöguform hafði litið
dagsins Ijós þá vildi ekki betur til en svo að framsækin
myndlist fór að þróast frá þekkjanlegum fyrirmyndum og í
átt til hins óhlutlæga, þannig að strax í upphafi voru stað-
fest ákveðin landamæri á milli myndlistarinnar, sem var
farin að kanna sitt eigið eðli fyrst og fremst og mynda-
sögunnar, sem á sinn sérstaka hátt kannaði ástand,
drauma og þrár hins venjulega manns. Það er því engin
furða að myndlistin og myndasagan verði í hugum þeirra
sem neyta menningarinnar algerlega ósættanlegir hlutir.
Annarsvegar hin háleita myndlist þar sem áherslan er á
frumleikan, sérstöðuna og listamanninn sem „Höfund" og
hinsvegar myndasagan þar sem áherslan er á þekkjan-
leikann, óbreytanleikann og hinn óþekkta skapara (sem
oft á tíðum er litið á sem handverksmann eða jafnvel
einungis verkamannj.
14