Bæjarins besta - 19.12.1997, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 1997
Ólafur Helgi Kjartansson, sýslumaður á Ísafirði,
hefur um árabil ritað jólsögur fyrir Bæjarins besta.
Sú fyrsta birtist í jólablaði BB árið 1986, og síðan
þá hafa sögur hans birst árlega að undanskildum
árunum 1992 og 1993. Jólasögur Ólafs Helga,
sem birst hafa í BB eru Aðfangadagur, 1986,
Frelsi, jafnrétti, bræðralag, 1987, Dögun, 1988,
Áreksturinn, 1989, Þorláksmessa í búri án skötu,
1990, Leiftur andans, 1991, Jólakvöl Kormáks,
1994, Húmskuggar, 1995 og Fjaran sem birtist á
síðasta ári. Auk þessa hefur blaðið birt eftir Ólaf
Helga, söguna Ekki af brauði einu saman, sem
hann samdi fyrir bókmenntakynningu sem var á
vegum Menntaskólans á Ísafirði árið 1989. Hér í
opnunni fer nýjasta afurð Ólafs Helga, jólasagan
Aðventukvöldið.
Það stytti loks upp.
Rigningar undanfarna daga
kvöldu Karl ótrúlega. Ekki
þar fyrir að honum þætti hún
vond, heldur leiðinleg. Auk
þess var komið fram í
desember, farið að nálgast
jól. Hátíð ljóssins á að fylgja
snjór, ekki rigning. Jóla-
skreytingarnar voru hálf
munaðarlausar í rigningu.
Og þó nú ríkti uppstytta
voru þær enn eins og utan
gátta, líkt og barn sem týnt
hefur foreldri sínu í jóla-
ösinni. Auðvitað á að vera
snjór. Karl vissi reyndar vel
að þetta var ekki rétt. Ekki
snjóaði þegar frelsarinn
fæddist, guðsonurinn, Jesús
Kristur. En það var í Ísrael,
þar sem stríðsástand var
réttlætt með trú á grunni
helgisagna, á Biblíunni.
Gamla testamentið var látið
duga. Hér í Spjótsfirði var
stríð, en á allt annarri
forsendu. Það þurfti ekki
gamla testamentið til.
Mönnum dugði velferð
barnanna, raunveruleg eða
ímynduð, til þess að skiptast
í fylkingar og nú var
bæjarstjórnin klofin í tvennt
eða hreinlega í frumeindir,
sem flutu um án tengsla við
nokkurn. Atómið var hægt
að kljúfa. Kannski var þetta
ekki slæmt, þótt jól væru á
næsta leiti.
Stríð, styrjöld, deilur svik
við sjálfan sig, kannski aðra
voru undirtónn deilnanna.
Karl hafði svo sem nóg á
sinni könnu. Sambandið við
Dís var ekki gott. Nei það
var vont og þá var gott að
hafa einhverja ástæðu til að
greina hið illa í öðru en
sjálfum sér og sínu. Samt
tók hann það nærri sér að
vinir og kunningjar skiptust
í andstæðar fylkingar út af
einhverjum steinkumböld-
um. Musteri Salómons
konungs gyðinga var löngu
hrunið, átti víst að hafa verið
glæsilegt á sinni tíð. En
Ísraelar og Arabar deildu
enn, sprengdu hver annan
upp í loft. Þeir deildu þó
ekki um steinsteypu heldur
ímyndaðar byggingar, löngu
hrundar.
Hér í Spjótsfirði ríkti
styrjaldarástand vegna
gamla sláturhússins, sem
einhverjum hafði dottið í
hug að gera að leikskóla.
Karl nennti ekki að sökkva
sér í ófriðinn. En hann var
greinilega kærkominn
mörgum, sem gátu glatt sig
við að hafa á réttu að standa.
Um leið og andstæðingarnir
höguðu sér með sama hætti,
glöddust hvorir um sig yfir
því að hinir hefðu rangt fyrir
sér.
Karl var kominn af
fiskimönnum, átti mörg
systkin og þekkti vandamál
sem fylgdu ónógri barna-
gæzlu. Honum var sama um
það til hvers einhverjir
veggir með þaki yrðu
notaðir, ef þeir kæmu að
gagni. Alltaf vantaði
barnaheimili. Leikskólar hét
það víst núna, en sauðféð
var að deyja út í fjórðung-
num eins og mannfólkið.
Það dó ekki beinlínis, heldur
flutti. Fyrirheitna landið var
ekki Ísrael, ó nei, enda
sennilega eins gott. Hver
vildi búa við stríð? Fyrir-
heitna landið var eins konar
ný Jerúsalem, Reykjavík hét
það. Þar var frelsið. Sagði
ekki gamli evrópski máls-
hátturinn, að í borgunum
byggi frelsið? Hann vissi
svo sem að sannleikurinn
var í því fólginn að stríðið
ríkti ekki í Reykjavík, eins
og á Spjótsfirði. Fólk féll
fyrir bílum í Reykjavík. En
styrjöldin um leikskólann í
sláturhúsinu hafði tekið sinn
toll. Vinir Karls og Dísar
ætluðu að flytja, þreytt á
deilum um sjálfsagða hluti.
Svo sögðu þau. En hvað
gerir ekki fólk með lítil
börn, sem vantar leikskóla-
pláss. Dís sagði að vísu að
Jón og Gunna væru eigin-
gjörn, vildu bara pláss fyrir
börnin sín tvö á leikskóla.
Sjálfsagt var það rétt. En
þarf ekki fólk að lifa, vinna
og fá gæzlu fyrir börnin sín?
Auðvitað! Var nokkuð rangt
við það? Hún kallaði þau
svikara að fara. Karli fannst
það rangt. Gunna ætlaði í
skóla, langaði að minnsta
kosti, og Jón átti von á betri
vinnu, gat komizt úr
fiskinum og börnin vantaði
gæzlu. Allt gat þetta bjargazt
í Reykjavík.
Karl langaði ekki til
Reykjavíkur, hafði verið þar
í skóla og leiddist götustríð-
ið, eins og hann kallaði það.
Götustríðið var umferðin í
höfuðborginni. Þar var
enginn óhultur, hvorki
gangandi né né í bíl. Í því
stríði féllu margir á hverju
ári. Mannskepnan er skrýtin.
Stundum mætti halda að allir
væru sáttir við mannfallið.
Engin flúði þetta styrjaldar-
ástand. Heldur sótti fólk í
það en hitt. Um það voru
Karl og Dís sammála. Fátt
annað voru þau sammála um
þessa dagana.
Dís var úr sveit, yndisleg
stúlka eða svo fannst Karli.
Hún var lagleg, rauðhærð
með græn augu, vel vaxin og
skemmtileg. Hún var fyndin,
gerði grín að öllu og öllum,
oftast sjálfri sér og honum.
Hún var að vísu sex árum
yngri en Karl. Samt hafði
honum fundizt þau eins og
sköpuð fyrir hvort annað.
Auðvitað voru þau ekki
sammála um allt. En nú ríkti
stríð milli þeirra. Allt vegna
húss, sem honum fannst bara
vera hús, er þjónað hafði
tilgangi sínum. Þess gæti
beðið annað og glæsilegra
hlutverk en fyrr, að vera
vettvangur næstu kynslóðar í
upphafi skólagöngu sinnar.
Dís sagði það svik við
komandi kynslóðir að gera
sláturhús að leikskóla.
,,Aldrei fara mín börn í
sláturhús til að læra eitt eða
neitt eða bara vera þar.”
Hann benti á þá staðreynd,
að ekki væri lengur slátrað í
húsinu, sem féll í ófrjóan
svörð. Þau áttu ekki börn og
nú trúði hann því að þau
myndu aldrei eignast börn
saman. Svo harkaleg höfðu
viðbrögð hennar verið. Enn
fór um hann við tilhugsun-
ina um reiði hennar. Grænu
augun skutu gneistum og
það var eins og hún logaði.
Hárið varð rauðara. Það gat
ekki verið, en honum sýndist
það.
Hverju skipti þótt sauðfé
hefði verið slátrað í húsinu.
Fæddist ekki Jesú Kristur í
fjárhúsi. ,,Nei aldrei slátur-
hús.” Það væri móðgun við
foreldra hennar, sem enn
bjuggu í sveitinni. Hennar
skoðun var sú, að aldrei
hefði átt að leggja starfsemi
sláturhússsins af. En engin
rök dugðu. Þótt búið væri að
úrelda húsið, skiptu slíkar
röksemdir engu. ,,Aldrei að
leikskóla. Það verður alltaf
fýla í því”, sagði Dís. Karli
fannst hún bergmála
skoðanir foreldra sinna og
nefndi það. En það reyndust
mikil mistök. Dís rak hann á
dyr.
Hvað gekk eiginlega að
fólkinu? Karl var reyndar
fæddur í Reykjavík, en átti
ættir að rekja til Spjóts-
fjarðar, þótti gott að vera
hér. Hann hafði komið til
þess að leysa af á skrifstofu
Útgerðarfélagsins, skildi
ekki landbúnað, ætlaði að
stoppa í hálft ár, sem svo
teygðist úr, sérstaklega eftir
kynnin af Dís. Þau höfðu
ætlað að trúlofa sig um jólin.
Nú var hann í miklum vafa.
,,Hvernig getur nokkur
maður misst stjórn á sér út af
húsi, jafnvel sláturhúsi, sem
þjónaði ekki lengur tilgangi
sínum?” Karli var ómögu-
legt að skilja úlfúðina í
bænum vegna málsins. Hann
gat ekki skilið afstöðu Dísar,
sem venjulega var jarðbund-
in og skynsöm, skaraði fram
úr öðrum íbúum bæjarins.
Þannig hafði Karl hugsað
um sína heittelskuðu þar til
fyrir skömmu.
Stundum var dásamlegt að
ímynda sér framtíðina, þar
sem allt gengi vel, framtíð-
ina með Dís, góða, hlýja og
ánægjan yfirstigi erfiðleik-
ana. Nú var fyrsta vígið
fallið í styrjöldinni, draum-
urinn hans um framtíð með
Dís. Karl kreppti hnefana,
svo verkjaði í. Í huganum
blasti þessi dásamlega Dís
við hlæjandi, tindrandi græn
augu, brosandi andlit í miðju
lokkaflóðinu. Sjaldan skipti
hún skapi, var þó einstaka
sinnum alvörugefin, alltaf
falleg, heillandi, en nú líktist
hún umskiptingi úr þjóðsög-
unum, minnti helzt á
kvennalistakonu í baráttu
við karlkynið. Æskuvinkona
hennar sat í bæjarstjórninni.
Maður hennar hafði unnið í
sláturhúsinu meðan það var
starfrækt. Nú var sá í
fiskvinnu.
Í kvöld yrði aðventukvöld
í kirkjunni. Þau Dís höfðu
ætlað þangað saman. Meðan
þeirra eigin styrjöld geisaði
að tilefnislausu, fannst Karli,
ætlaði hann ekki að eltast
við duttlunga hennar. Við
hverju var svo sem að búast
af sveitastelpu, sem aldrei
hafði farið að heiman til
neins nema að kaupa inn í
Kringlunni eða Glasgow.
Eins og nokkru skipti hvort
einhverjir fataleppar væru
keyptir hér eða þar. Þótt hún
hefði stúdentspróf vildi hún
alls ekki fara suður að læra
meira, sem hefði verið
eðlilegt. Karli var sama, var
búinn með viðskiptafræðina
og var í góðu starfi, en samt.
Auk þess var Dís skemmti-
leg greind og klár. Ástandið
var svo þar til sláturhús-
málið kom upp, eins og
sprengju væri varpað á
landnemabyggð í Ísrael.
Undarlegt, þá sýndi hún sitt
rétta eðli, þröngsýn, for-
dómafull og dómhörð, sá
engin rök. Hún gæti alveg
eins verið Palestínuarabi,
fylgismaður Arafats,
hryðjuverkamaður. Honum
leið illa við tilhugsunina.
Gallinn var bara sá, að Karl
sá enga ástæðu til þess að
taka þetta mál svo hátíðlega.
Bæjarstjórnin var búin að
afgreiða málið, bersýnilega á
Ólafur Helgi Kjartansson.
Aðventukvöldið