Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.02.2021, Síða 13

þar sem ég þyrfti ekki að lesa. Það var mín
lausn. Sem betur fer héldu foreldrar mínir og
skólinn mér áfram við efnið og ég náði tökum á
lestrinum. Það tekur börn mislangan tíma að
læra að lesa; það þarf alls ekki neitt að vera að
þeim.“
Besta ráðið við þessar aðstæður er, að sögn
Unu Maríu, að höfða til áhuga barnsins og leita
ráða hjá fagfólki.
Þetta virkar vitaskuld í hina áttina líka.
„Skólinn þarf ekki síður að beita sér fyrir góðu
samstarfi við foreldra og heimilin og vera dug-
legur að hafa samband við þá foreldra sem eru
í minni tengslum við skólastarfið. Foreldrar
eru misáhugasamir, eins og gengur. Skólinn
þarf að sama skapi að tileinka sér það viðhorf
að hafa trú á verkefninu, sama hversu stremb-
ið það er. Ef illa gengur að ná til foreldranna
má kennarinn alls ekki gefast upp. Við þurfum
að leysa þessi mál saman.“
Ekkert barn fæðist vont
Aðstæður barna geta verið margvíslegar; at-
vinnuleysi á heimilinu, áfengisneysla, ofbeldi
og þar fram eftir götunum. Að sögn Unu Mar-
íu er það engin afsökun fyrir skólann til að
stíga til hliðar; þess heldur ætti hann að leggja
sig fram um að aðstoða barnið. „Við getum lag-
að svo margt ef við leggjum okkur fram og
stöndum saman. Mín skoðun er sú að við eig-
um ekki að líta á vandann á þann hátt að hann
sé óleysanlegur, heldur ganga í málið! Ekkert
mál er svo slæmt að ekki sé hægt að finna að-
gerðir sem virka.“
Sum börn beita sjálf ofbeldi og Una María
segir sérstaklega mikilvægt að koma til móts
við þau og finna lausn á vandanum. „Það fæð-
ist ekkert barn vont; það er umhverfið sem
mótar það.“
Hún segir systkinafjölda og systkinaröð
einnig hafa þýðingu, svo sem rannsóknir hafi
sýnt fram á, og það beri skólanum að taka með
í reikninginn.
Mikið var rætt um gagnsemi hreyfingar hér
í blaðinu fyrir viku og Una María tekur heils-
hugar undir þau sjónarmið. „Rannsóknir sýna
að drengir hafi meiri hreyfiþörf en stúlkur og
brýnt er að búa þannig um hnúta að þeir fái
hana á skólatíma. Það á svo sem við um stúlkur
líka. Sjálf var ég strákastelpa, orkumikil og
þurfti mikla hreyfingu og án efa voru sér-
staklega þrír kennarasynir og vinir mínir á
Laugum, Kiddi, Gilli og Bjössi, fyrirmyndir
mínar í þeim efnum.“
Fjölga þarf körlum í kennslu
Karlkennurum hefur fækkað jafnt og þétt á
liðnum áratugum, ekki síst í grunnskólanum,
og Una María er í hópi þeirra sem gjalda var-
hug við þeirri þróun. „Auðvitað horfa strákar
ekkert síður upp til kvenna en karla í kennslu
en jafnvægið þarf að vera meira. Þess utan
gæti verið að strákar tengdu betur við karl-
kennara og fyndu í þeim fyrirmynd.“
– Hvað er hægt að gera til að snúa þessari
þróun við og fjölga körlum í kennslu aftur?
„Blasir það ekki við? Það hljóta fyrst og
fremst að vera launin. Undirbyggingin frá
hendi menntamálaráðuneytisins þarf líka að
vera markvissari. Það þarf að leggja þetta
þannig upp að bæði kynin sæki í þessi störf.
Það þarf að hvetja drengi strax á grunn-
skólastiginu til að sækja síðar meir í kennslu,
ekkert síður en stúlkur. En það er kannski erf-
itt þar sem fyrirmyndirnar eru svo fáar. Það
eru vond skilaboð. Þarna þurfa yfirvöld
menntamála í landinu að stíga inn; hvatningin
þarf að koma frá þeim. Starf kennarans er
þjóðfélagslega mjög mikilvægt og verður að
njóta sannmælis.“
Kallar eftir nánara samtali
Arnar Ævarsson, framkvæmdastjóri Heimilis
og skóla, landssamtaka foreldra, segir grund-
vallaratriði að skólakerfið kalli eftir nánara
samtali við foreldra um stefnumótun, þarfir
barna og þar fram eftir götunum, til að efla
megi starfið á breiðum grunni og bæta líðan og
árangur nemenda í námi. „Það eiga miklar
mælingar sér stað í skólakerfinu og fyrir vikið
mikið til af upplýsingum sem miðla má í aukn-
um mæli til foreldra. Lengi hefur verið rætt
um þessi mál en eigi að síður vantar enn þá
upp á þetta samtal.“
Hann segir það þó aðeins misjafnt eftir skól-
um. Sumir skólar kalli foreldra meira að borð-
inu en aðrir og áberandi sé að þar líði börn-
unum betur, ekki síst drengjunum, og viðhorf
foreldra til skólans sé að sama skapi betra.
„Skortur á upplýsingum getur leitt til tor-
tryggni af hálfu foreldra í garð skólans sem á
móti fer í vörn, þar sem honum finnst að sér
vegið og hefur fyrir vikið tilhneigingu til að
draga úr samskiptum við foreldra í stað þess
að efla þau enn frekar. Það er mjög óheppilegt
enda skiptir máli að fá sem flest sjónarhorn á
stöðuna sem er uppi hverju sinni. Starfið í
skólunum er mjög metnaðarfullt og þetta mik-
ilvæga samtal er algjört lykilatriði til að opna
umræðuna. Öllum til hagsbóta. Það eykur
einnig líkurnar á því að hægt verði að taka
frumkvæði í stað þess að bregðast bara við
vandmálum sem koma upp.“
Hann nefnir áherslur í forvörnum sem dæmi
en þar hafi foreldrum verið boðið með í veg-
ferðina. Eins hafi íþróttahreyfingin verið dug-
leg að nýta krafta foreldra iðkenda innan sinna
vébanda. „Þeir sem vinna með börnum þurfa
að vera meðvitaðir um að foreldrar hafa hlut-
verk. Þetta snýst um viðhorfsbreytingu. Við
þurfum að brjóta niður veggi.“
Miðar í rétta átt
– Miðar okkur í rétta átt?
„Já, okkur miðar í rétta átt. Skólunum sem
vinna með þessum hætti fjölgar jafnt og þétt.“
Arnar segir ekki síður mikilvægt að for-
eldrar ræði á jákvæðum og uppbyggilegum
nótum um skólastarfið heima fyrir og þess
vegna þurfi þeir að búa að góðum upplýsingum
til að geta myndað sér upplýsta skoðun.
Spurður hvort foreldrar þurfi ekki að kalla í
auknum mæli sjálfir eftir þessum upplýsingum
svarar Arnar játandi. „Jú, það er hlutverk okk-
ar hjá Heimili og skóla, sem talsmanna for-
eldra, að fá þessar upplýsingar upp á borðið.“
Arnar segir foreldra hafa ríku hlutverki að
gegna við menntun barna sinna og ekki megi
varpa allri ábyrgð yfir á skólakerfið. „Það má
alls ekki horfa á skólann sem þjónustustofnun;
hann er menntastofnun og á að vera hjarta og
lunga hvers samfélags. Menntun barnanna
okkar er samstarfsverkefni og því fyrr sem all-
ir hagsmunaðailar koma að borðinu þeim mun
betra. Það gerir okkur kleift að skilgreina
hlutverk hvers og eins og ná sem bestum ár-
angri. Ég vona að stjórnvöld sjái málið í sama
ljósi og séu tilbúin að leggja sitt af mörkum.
Tækifærin eru svo sannarlega til staðar.“
Skoða þarf drengjamenningu
Hvað varðar vanda drengja og hvað gera megi
til að snúa þróuninni við og styrkja stöðu
þeirra innan skólakerfisins segir Arnar: „Það
er brýnt að höfða í ríkari mæli til drengja og
sýna því skilning að þeir séu eins og þeir eru.
Kynin eru ólík og fyrir vikið þarf að nálgast
þau með ólíkum hætti. Lengi hefur legið fyrir
að skólakerfið virðist henta stúlkum betur en
drengjum og við hljótum að þurfa að rýna í
ástæður þess, skoða drengjamenninguna bet-
ur og vinna með hana. Þá er ég til dæmis að
tala um orkuna, hvernig beislum við hana og
leyfum henni að njóta sín? Við þurfum líka að
vekja áhuga drengjanna svo að þeir upplifi að
þeir hafi eitthvað fram að færa innan veggja
skólans. Sé þeim bara troðið í boxið er það
ávísun á vanlíðan, uppreisn og hegðunar-
vandamál. Ég held að 90% hegðunarvanda-
mála í grunnskóla tengist drengjum. Það hlýt-
ur að benda til þess að þeim líði ekki vel og fái
ekki að njóta sín. Það þurfum við að laga.“
Lengi býr að fyrstu
gerð. Ábyrgð foreldra
þegar kemur að upp-
eldi og menntun
barna sinna er mikil.
Colorbox
7.2. 2021 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13