Fréttablaðið - 07.09.2021, Blaðsíða 8

n Halldór
n Frá degi til dags
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Sigmundur Ernir Rúnarsson ser@frettabladid.is,
FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is
MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Yfirvöld í
Texas bera
því aug-
ljóslega
ómælda
virðingu
fyrir mann-
legu lífi
… fram að
fæðingu.
Björk
Eiðsdóttir
bjork
@frettabladid.is
- heimur fágaðra möguleika
www.modern.is
FAXAFEN 10 · 108 REYKJAVÍK · 534 7777
- ALLT AÐ 20% AFSLÁTTUR AF PÖNTUNUM
SVO ÞÚ FÁIR HÚSGÖGNIN ÖRUGGLEGA HEIM FYRIR JÓLIN
7. - 16. SEPTEMBER
Í liðinni viku tóku gildi í Texasfylki ströng-ustu lög Bandaríkjanna gegn þungunar-rofi sem gera það með öllu ólöglegt eftir sex vikna meðgöngu. Ekki nóg með að konum séu sett svo þröng skilyrði að um
leið og þær átta sig á að þær eru þungaðar sé að
öllum líkindum orðið of seint að binda enda á
meðgönguna; þá er samborgurum þeirra sem þó
finna sér leiðir til þungunarrofs umbunað fyrir
að segja frá.
Sú útfærsla er sérstaklega hönnuð til að gera
hæstarétti kleift að fara gegn Roe gegn Wade,
dómafordæminu frá árinu 1973 sem verndað
hefur rétt bandarískra kvenna til þungunarrofs.
Almenningur er þannig hvattur til að senda inn
nafnlausar ábendingar um hvern þann sem á
einhvern hátt aðstoðar við þungunarrof; heil-
brigðisstarfsmann, fjölskyldumeðlim konunnar
eða jafnvel bílstjórann sem ekur henni á staðinn.
Er háum greiðslum lofað fyrir slíkar ábendingar,
eða tæplega 1,3 milljónum íslenskra króna.
Ætla má að með slíkri nágrannavörslu sé
menningarstríð af nýrri stærðargráðu í uppsigl-
ingu í landi sem sífellt klofnar meira innan frá.
Eins er nú ekkert sem kemur í veg fyrir að önnur
fylki fylgi fordæmi Texasyfirvalda og allt eins
líklegt að önnur málefni fari sömu leið. Nýverið
tóku gildi í fylkinu lög um að hver sem er megi
ganga um vopnaður byssu og hvorki þurfi til
þess leyfi né þjálfun. Eins hefur ríkisstjóri Texas
beitt sér gegn bólusetningar- og eða grímuskyldu
í fyrirtækjum og stofnunum fylkisins. Yfirvöld í
Texas bera því augljóslega ómælda virðingu fyrir
mannlegu lífi … fram að fæðingu.
Í lok september reifaði ég á þessum vettvangi
áhyggjur mínar af vali þáverandi Bandaríkjafor-
seta á Amy Coney Barrett í röð hæstaréttardóm-
ara. Sjö barna móðirin sem trúir því að líf hefjist
við getnað, eftirlæti íhaldsins og andstæðinga
Roe gegn Wade, situr nú í hæstarétti Banda-
ríkjanna. Konan sem nú lagði blessun sína yfir
eina mestu afturför í lagasetningu í landi hinna
frjálsu sem samþykkt var með fimm atkvæðum
gegn fjórum. Áhyggjur af ráðningu hennar
reyndust því ekki úr lausu lofti gripnar.
Skýr afstaða þeirra fimm dómara sem kusu
með lögunum er bæði augljós og ógnvekjandi.
Þeim, sem ekki átta sig á mögulegum áhrifum
slíkrar afturfarar á okkur öll, bendi ég á skáld-
sögu Margaret Atwood, The Handmaid’s Tale.
Þróunin minnir óþægilega mikið á dystópískan
söguþráðinn og því miður eru allar líkur á að
þetta sé bara byrjunin. n
Hjartalaus
lagasetning
ser@frettabladid.is
Kvíðavangshlaupið
Kórónaveirutíminn er að verða
eitthvert lengsta kvíðavangs-
hlaup sem þjóðin hefur tekið
þátt í. Nú, þegar ef til vill sér
fyrir endann á þessu dæmalausa
deltaafbrigði sem dregið hefur
kvíðavangshlaupið á langinn,
sjáum við blessunarlega fram á
einn eitt kvíðakastið. Landskjör-
stjórn hefur kunngjört breytt
kjördæmamörk í Reykjavík.
Munu nú rugluðustu kjördæma-
mörk í nokkru lýðræðisríki kalla
fram algerlega nýjan kvíða,
nefnilega; í hvaða kjördæmi er
ég eiginlega lent/ur?
Norðan brautar, vestan geisla
Eitthvað hefur þetta víst með
íbúaþróun að gera í nýrri enda
borgarinnar. Áhrifin eru þau,
segir landskjörstjórn, að kjós-
endur í Grafarholti sem búsettir
eru fyrir norðan Kristnibraut
en vestan Jónsgeisla kjósa nú
í Reykjavíkurkjördæmi suður,
en voru áður í Reykjavíkur-
kjördæmi norður. Kjörstaður
þeirra breytist þó ekki, er áfram
í Ingunnarskóla. Kjósendur
norðan Kristnibrautar, en vestan
Jónsgeisla, núna suður, áður
norður, en sami kjörstaður, velja
nú á milli allt annarra frambjóð-
enda en þeir voru að kynna sér
í síðustu viku. Og frambjóðend-
urnir sitja uppi með allt aðra
kjósendur en þeir voru að daðra
við fyrir helgi. Þetta er náttúr-
lega efni í almennilegan kvíða. n
Hvernig getur það staðist að opinberir starfsmenn
hafi verið leiðandi í launaþróun síðasta árið eins og
ítrekað hefur verið haldið fram undanfarið? Svarið við
spurningunni er einfalt. Það getur ekki staðist, enda er
það ekki rétt.
Hið rétta er að þeir sem leiða launaþróun í landinu
eru starfsmenn á almennum vinnumarkaði í gegnum
lífskjarasamningana. Eitt af meginmarkmiðum
þeirra samninga var að bæta kjör þeirra lægst settu
með krónutöluhækkunum. Það var einnig markmið
fjölmargra stéttarfélaga opinberra starfsmanna sem
sömdu í kjölfarið. Það er sérstaklega ánægjulegt að
þetta markmið hafi náðst. Laun lægstlaunuðu félags-
manna okkar hafa hækkað hlutfallslega meira en laun
þeirra sem hærri hafa tekjurnar, rétt eins og að var
stefnt.
En af hverju er því þá haldið fram að opinberir
starfsmenn leiði launaþróun í landinu? Ástæðan er
einföld. Starfsfólk ríkis og sveitarfélaga er almennt
á lægri launum en starfsfólk á almennum markaði.
Vegna krónutöluhækkana mælist hækkunin hlut-
fallslega meiri hjá opinberum starfsmönnum vegna
þess að fleiri eru á lægstu laununum en á almenna
markaðinum.
Stytting vinnuvikunnar á einnig sinn þátt í því að
laun virðast hafa hækkað meira á opinberum vinnu-
markaði. Skýringin liggur í því hvernig launavísitalan
er reiknuð, ekki því að laun hafi hækkað. Vísitalan
mælir tímakaup reglulegra launa og hækkar því þegar
vinnustundum fækkar. Því er hluti af þeim hækk-
unum sem mælast hjá opinberum starfsmönnum ekki
að skila fleiri krónum í budduna.
Lygin verður ekki sannleikur, sama hversu oft hún
er endurtekin. Þeir sem kynna sér málið sjá að fullyrð-
ingar um að opinberir starfsmenn leiði launaþróun í
landinu eru rangar. Hið rétta er að það er verulegur og
vel þekktur kerfislægur launamunur milli markaða,
opinberum starfsmönnum í óhag. Það verður verkefni
næstu missera að uppræta þann mun. n
Hverjir leiða
launaþróunina?
Friðrik Jónsson
formaður BHM.
Ragnar Þór
Pétursson
formaður KÍ.
Sonja Ýr
Þorbergsdóttir
formaður BSRB.
Lygin
verður
ekki sann-
leikur,
sama
hversu
oft hún
er endur-
tekin.
SKOÐUN FRÉTTABLAÐIÐ 7. september 2021 ÞRIÐJUDAGUR