Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.04.2021, Blaðsíða 10

STJÓRNMÁL
10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11.4. 2021
Sjálfstæðisflokksins, stundum lýst efasemdum í
einstökum málum, svo sem sóttvarnamálum, án
þess þó að greiða atkvæði gegn stjórninni í
þinginu.
Ástandið býsna stöðugt
Kórónuveiran er vitaskuld óútreiknanleg en
Grétar Þór á eigi að síður ekki von að hún komi
til með að gera þannig usla fram að kosningum
að það breyti einhverju til eða frá um afstöðu
kjósenda til stjórnarinnar. Hann telur heldur
ekki að val á einstaka listum komi til með að
breyta þeirri heildarmynd sem við erum með
fyrir framan okkur. „Ástandið er býsna stöðugt
eins og er og hversu mikið þarf til að rugga
bátnum?“
Stefanía sér engar sérstakar blikur á lofti fyr-
ir stjórnina en bendir á að óvæntir atburðir geti
sett strik í reikninginn, t.d. ef að eldgosið á
Reykjanesi verði meiri skaðvaldur en við blasir
á þessari stundu en þá þurfi stjórnin vitaskuld
að bregðast rétt við því.
Af flokkunum þremur telur Grétar Þór
Framsóknarflokkinn hafa mestan áhuga á að
halda vegferðinni sem hófst árið 2017 áfram.
Samstarfið sé umdeildara innan Sjálfstæðis-
flokksins og VG, þó það hafi mögulega gengið
betur en ýmsir bjuggust við.
„Það er alls ekki sjálfgefið en haldi stjórnin
áfram verður það ekki hljóðlaust. Gleymum því
ekki að þetta er mjög óvenjulegt mynstur og
ýmislegt á eftir að ganga á innanhúss hjá flokk-
unum áður en þeir samþykkja að halda þessu
samstarfi áfram, jafnvel þó menn telji sér hafa
gengið vel. Það á ekki síst við um VG en Sjálf-
stæðisflokkinn líka. Þessir flokkar nálgast þjóð-
málin hvor úr sinni áttinni sem hefur kallað á
miklar málamiðlanir. Báðir flokkar hafa þurft að
gefa eftir hluti og slá af sínum prinsippum til að
ná árangri á öðrum sviðum. Það hefur reynt á
þolrifin,“ segir Grétar Þór.
Hann nefnir árangur VG í umhverfismálum
sem dæmi en hann sé óumdeildur en öðru hafi
verið fórnað í staðinn og á endanum verði menn
að setjast niður og vega og meta hvort það hafi
verið þess virði.
Starfhæf ríkisstjórn
Stefanía segir menn hafa lagt áherslu á stjórn-
festu og málamiðlanir við myndun ríkisstjórn-
arinnar árið 2017; allt kapp hafi verið lagt á að
setja saman „starfhæfa ríkisstjórn“. Henni
kæmi ekki á óvart þótt sama orðræða yrði aftur
uppi á teningnum nú. „Það var stór biti að
kyngja fyrir bæði VG og Sjálfstæðisflokkinn að
fara í samstarf fyrir fjórum árum. Þetta sam-
starf virðist á hinn bóginn hafa gengið nokkuð
vel og hvers vegna að hætta einhverju sem er að
virka?“
Spurð hvort hún telji núverandi mynstur þá
líklegast áfram svarar Stefanía. „Það er líklegast
en flokkarnir verða þó að halda áfram vel á spöð-
unum, sérstaklega ef það byrjar að rakna upp úr
samstöðunni vegna sóttvarnaaðgerða. Verði
Svandís [Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra] að
einhverju leyti látin sitja í súpunni gæti það vald-
ið óróa innan VG. Enginn veit þó hvernig þau mál
þróast og mögulega verður allt annað andrúms-
loft í haust, þegar bólusetning verður orðin al-
mennari og ferðaþjónustan ef til vill byrjuð að ná
sér aðeins á strik.“
Sögulega hafa Sjálfstæðisflokkur og Fram-
sóknarflokkur iðulega verið tilkippilegir þegar
mynda þarf stjórn. Sama á ekki við um VG og
forvera hans en Stefanía segir öðru máli gegna í
dag. „VG finnur greinilega til ábyrgðar og er
búinn að færa sig í ákveðið miðjuhlutverk í ís-
lenskum stjórnmálum – sem maður hefði ekki
trúað fyrirfram,“ segir Stefanía.
Katrín nýtur vinsælda
Þrátt fyrir að hafa mestan þingstyrk allra
flokka á yfirstandandi þingi gaf Sjálfstæð-
isflokkurinn forsætisráðuneytið eftir við mynd-
un stjórnarinnar fyrir fjórum árum. Væri hann
reiðubúinn að gera það aftur, héldi stjórnin
áfram í óbreyttri mynd?
„Það er mjög stór spurning,“ svarar Grétar
Þór. „Það var ekki auðvelt fyrir flokkinn að gefa
stól forsætisráðherra eftir einu sinni og gera má
því skóna að enn þá erfiðara yrði að gera það
öðru sinni. Verði sama stjórnarmynstur í kort-
unum mun þrýstingur á Bjarna Benediktsson
án efa verða mikill en allar líkur eru á því að
Sjálfstæðisflokkurinn verði áfram stærsti flokk-
urinn á þingi og mun stærri en VG.“
Á móti kemur að kannanir benda til þess að
Katrín Jakobsdóttir njóti almennrar hylli sem
forsætisráðherra. „Hún nýtur mikilla vinsælda,
langt út fyrir raðir síns eigin flokks og fólk virðist
treysta henni. Það styrkir stöðu Katrínar komi
til viðræðna um forsætisráðherrastólinn,“ segir
Grétar Þór sem sér Katrínu fyrir sér sækjast
eftir öðru embætti þegar fram líða stundir –
embætti forseta Íslands. „Nú veit ég ekki hvort
hún hefur áhuga á því yfirhöfuð en mér kæmi
ekki á óvart þó hún yrði í kjöri þegar Guðni Th.
Jóhannesson lætur staðar numið, hvort sem það
verður að loknu yfirstandandi kjörtímabili eða
því næsta.“
Stefanía segir engan vafa leika á því að Katr-
ín komi áfram til með að sækjast eftir embætti
forsætisráðherra og í ljósi vinsælda hennar og
traustsins sem hún virðist njóta langt út fyrir
sinn flokk gæti orðið erfitt fyrir Bjarna að
hrófla við henni, sækist hann á annað borð eftir
því, óháð því hvað flokksmönnum hans kann al-
mennt að finnast.
Getur dansað til hægri og vinstri
En hvaða aðrir kostir eru í boði, haldi núverandi
stjórnarflokkar samstarfi sínu ekki áfram?
„Samfylkingin vill komast í stjórn,“ segir
Stefanía, „en það yrði að vera vinstri stjórn
vegna þess að hún hefur útilokað samstarf með
Sjálfstæðisflokknum. Það yrði þá á valdi Katr-
ínar Jakobsdóttur að mynda þá stjórn. Sá
möguleiki var ræddur síðast en fljótlega slitnaði
upp úr þeim viðræðum. Ég sé ekki að mikið hafi
breyst síðan.“
Stefanía er þeirrar skoðunar að erfitt yrði að
ganga framhjá Katrínu við myndun ríkis-
stjórnar og VG því í lykilstöðu eins og 2017.
„Hún var í sterkri samningsstöðu þá enda í að-
stöðu til að dansa bæði til hægri og vinstri.
Þannig verður það væntanlega núna líka. Eins
og staðan er núna er líklegt að Katrín hafi fleiri
möguleika til að mynda stjórn en Bjarni Bene-
diktsson.“
Spurð um möguleikana á hægri vængnum
útilokar Stefanía ekki neitt en á þó erfitt með að
sjá Viðreisn og Miðflokkinn saman í stjórn. „Þá
held ég að núverandi samstarf yrði þægilegra
fyrir Sjálfstæðisflokkinn.“
Grétar Þór lítur ekki á núverandi stjórnar-
andstöðu sem valkost við ríkisstjórnina. Til þess
séu flokkarnir of margir, eða fimm, og ekki
nægilega samstíga í sínum aðgerðum á þinginu.
Miðflokkurinn hafi til að mynda ekki átt samleið
með hinum flokkunum.
Sárin ekki gróin
Að dómi Grétars Þórs yrði hvorki auðvelt að
mynda stjórn sem skilgreina mætti sem hægri-
eða vinstristjórn. Ekki yrði auðvelt fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn að mynda hægristjórn. Til þess
sé of langt á milli hinna flokkanna á hægri
vængnum og miðjunni. „Bjarni Benediktsson
og Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skildu ekki í
mikilli hamingju eftir samstarfið 2016, að ekki
sé talað um brotthvarf þess síðarnefnda úr
Framsóknarflokknum. Þó fimm ár séu liðin,
sem er dágóður tími, sé ég ekki í hendi mér að
hægt yrði að bræða þetta saman. Sárin virðast
ekki vera gróin. Það er líka of langt málefnalega
á milli bæði Viðreisnar og Sjálfstæðisflokksins
og Viðreisnar og Framsóknarflokksins til að
slíkt samstarf geti talist líklegt. Það verður líka
að teljast mjög langsótt að Katrínu Jak-
obsdóttur takist að mynda stjórn á vinstri
vængnum eða frá vinstri og inn á miðjuna, hafi
hún á annað borð áhuga á því, til þess eru flokk-
arnir of margir og ólíkir.“
Að þessu sögðu er Grétar Þór býsna sann-
færður um að einhverjir af núverandi stjórn-
arflokkum verði áfram við stjórnvölinn eftir
kosningar. Spurningin sé bara hver eða hverjir.
Og með hverjum.
Morgunblaðið/Hari
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Morgunblaðið/Eggert
Morgunblaðið/Kristinn Magnúss
Morgunblaðið/Eggert
’
Gleymum því ekki að þetta er
mjög óvenjulegt mynstur og
ýmislegt á eftir að ganga á inn-
anhúss hjá flokkunum áður en
þeir samþykkja að halda þessu
samstarfi áfram, jafnvel þó menn
telji sér hafa gengið vel.
Þórhildur Sunna
Ævarsdóttir,
þingmaður Pírata.
Logi Már Einarsson,
formaður Samfylk-
ingarinnar.
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir, for-
maður Viðreisnar.
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson, for-
maður Miðflokksins.
Inga Sæland,
formaður
Flokks fólksins.