Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.06.2021, Síða 12

VIÐTAL
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6.6. 2021
fékk meira og það sló lítillega á verki, en ég
fékk tvöfaldan skammt,“ segir Ásta.
„Þeir leggja dýnu á jörðina, leggja mig á
hana og pumpa svo í hana, en hún var alveg
glerhörð. Svo var helvíti að keyra eftir þessum
holótta vegi. Þetta voru langir tveir kílómetr-
ar. Ég var mest upptekin af því að fá verkjalyf
og vöðvaslakandi, því kvalirnar í lærunum
voru svo miklar og ég var bara í vítiskvölum,“
segir Ásta og segist hafa fengið fleiri lyf við
komuna á spítalann, sem sló aðeins á verkina.
„Ég var enn á þessari glerhörðu dýnu og
mátti ekki hreyfa mig. Krampinn í lærunum
skánaði en annað ekki. Ég lá þarna ein og starði
upp í loftið en var svo send í myndatöku og blóð-
prufu. Eftir sex eða sjö tíma kemur læknir og
segir mér að ég sé með innvortis blæðingar í
grindarbotni og sex brotna hryggjarliði, þar af
eitt óstabílt brot. Ég átti erfitt með að anda og
tala en næ að spyrja hvort ég muni geta gengið
aftur. Læknirinn sagðist ekki geta svarað því og
sagði bæklunarlækna vera að bera saman bæk-
ur sínar og að ég ætti að fara í aðgerð,“ segir
Ásta og segist hafa himin höndum tekið yfir
fréttunum að komast í aðgerð; þá yrði hún
svæfð og myndi ekki finna svona mikið til.
„Ég lá svo ein eftir hugsandi um hvort ég
myndi lamast, en satt að segja var það eina
sem komst að að lina verkina og komast af
þessari dýnu.“
Langaði frekar að deyja
Það áttu þó eftir að líða tveir langir sólar-
hringar þar til Ásta var send í aðgerð.
„Ég hélt ég kæmist strax og hugsaði að ég
þyrfti bara að lifa af þar til aðgerðastofan yrði
tilbúin,“ segir hún en annað átti eftir að koma
á daginn. Ásta var flutt inn á deild og þar loks
komst hún af grjóthörðu dýnunni, eftir að hafa
legið á henni í sjö tíma.
„Ég óska ekki mínum versta óvini að ganga í
gegnum þetta. Ég gólaði eins og grís þegar ég
var flutt yfir í rúm. En það gerði lífið skárra,
enda viss mýkt í þeirri dýnu,“ segir hún og
nefnir að þrátt fyrir að starfsfólkið hafi allt
unnið sín störf af alúð fannst henni augljóst að
mannekla væri á spítalanum.
„Ég fann svo átakanlega fyrir því að það var
lítill tími fyrir mann. En ég var svo þakklát
fyrir hvert lítið handtak. Mér var rúllað inn í
herbergi með konu sem hraut, sem skipti svo
sem engu því ég svaf ekki dúr þar sem ég leið
vítiskvalir. Ég spurði aftur og aftur hvenær
kæmi að aðgerð. Mér var loks tilkynnt það
morguninn eftir að ég þyrfti að bíða fram á
miðvikudag, sem var tveimur dögum eftir
slys.“
Nóttina fyrir aðgerð fékk Ásta það sem lík-
lega mætti kalla taugaáfall.
„Ég var að fríka út. Það kom til mín heil-
brigðisstarfsmaður sem strauk á mér höndina
og reyndi að róa mig niður, en hún þurfti að
fara fljótlega því það var svo mikið að gera. Ég
var þarna alveg ósjálfbjarga.“
Af hverju var ekki hægt að taka þig inn í að-
gerð fyrr?
„Ég fékk bara það ískalda svar að læknirinn
hefði metið það svo að ég gæti beðið. Það
fannst mér ómennskt. Ég bara gat þetta ekki
og bað um að ég yrði svæfð fram að aðgerð; ég
myndi ekki halda þetta út, hreyfingarlaus í tvo
sólarhringa. Ég sagði hjúkrunarfræðingnum
að ég myndi hreinlega ekki lifa þetta af og bað
um töflu sem myndi ganga frá mér; það væri
mannúðlegra,“ segir Ásta og segist finna til
með starfsfólki að vinna við þessar aðstæður.
„Rosalega er allt hægt í vöfum ef manneskja
jafn slösuð og ég var er látin bíða í tvo sólar-
hringa. Það er ekki ásættanlegt. Mig langaði
frekar að deyja en bíða, það er engin spurning.
Þótt ég eigi átján ára og tvítuga stráka sem ég
elska út af lífinu, þá var þetta óyfirstíganlegt.
Ef einhver hefði rétt mér pillu til að klára
þetta hefði ég tekið hana.“
Átakanlegt að horfa á fólk bíða
Loks komst Ásta í aðgerð og þá fyrst voru
klippt utan af henni skítugu fötin.
„Það var allt klippt utan af mér og úr föt-
unum hrynja steinar og sandur. Þá var ég búin
að liggja á því líka,“ segir Ásta og nefnir að
hún hafi fundið fyrir miklum létti loks þegar
verið var að sprauta í hana efni sem myndi
svæfa hana.
„Ég hugsaði: nú er loks búið að frelsa mig úr
þessu helvíti. Svo vakna ég niðri á deild og mér
leið svo miklu betur; það voru himinn og haf á
milli,“ segir Ásta og segir aðgerðina hafa
gengið mjög vel. Í hrygginn voru settar skrúf-
ur, stálpinnar og plötur og verður Ásta með
stálið í hryggnum það sem eftir er.
„Ég kem aldrei til með að vera með eðlileg-
an hreyfanleika í bakinu; ég verð alltaf eins og
spýtukall. Nú eru liðnir tveir mánuðir frá slys-
inu og ég næ ekki að sofa því það eru alls konar
verkir og ég er aldrei verkjalaus.“
Ásta lá rúma viku á spítalanum og þrátt fyr-
ir að vera laus við mestu vítiskvalirnar átti hún
hræðilega daga. Morfínið fór illa í hana og hún
kastaði ítrekað upp, nokkuð sem tekur mikið á
líkamann.
„Þegar ég lá á bakinu kom fyrir að ég ældi
yfir mig alla. Það rykkir í allt. Þetta gerðist
oft. Ég þurfti líka á blóðgjöf að halda,“ segir
Ásta og lenti einnig í því að stíflast algjörlega í
meltingarkerfinu heila viku og kvaldist mjög
af þeim sökum.
„Þarna var ég aftur komin í óbærilegar kval-
ir. Ég heyrði starfsfólkið tala um hvort ég væri
mögulega komin með varanlega garnalömun,“
segir Ásta og segir að það hafi sem betur fer
ekki verið raunin.
Ásta segist hafa séð hversu mikið álag var á
deildinni.
„Þarna lá mikið af eldra fólki í sömu aðstöðu
og ég var; misslasað, að bíða eftir aðgerðum.
Það var átakanlegt að horfa upp á þetta. Ég
gerði þarna upp hug minn; ef ég lenti aftur í
sömu stöðu myndi ég frekar binda enda á líf
mitt. Ég fer aldrei aftur í þessar aðstæður.“
Hestar eru flóttadýr
Ásta nefnir að hjólreiðafólk og gangandi veg-
farendur verði að sýna aðgát á vegum sem
þessum. Einnig hefur borið á því að hjólafólk
hjóli á reiðstígum.
„Látum nú eitthvað gott af þessu leiða. Það
þarf að fræða fólk. Skógræktarfélagið er búið
að setja stíg þvert á æfingasvæðið okkar og
það kemur stundum fjöldi manns úr blind-
beygju úr skógarjaðrinum. Við erum á flótta-
dýrum. Þegar hestar meta hættu þá er alveg
sama hvað þeir eru vel tamdir; þá eru þetta
flóttadýr. Og þá verða þessi hættulegu slys.
Það sem ég myndi vilja sjá er að hjólafólk átt-
aði sig á að við erum ekki með dauðan hlut í
höndunum. Þetta eru 450 kílóa skepnur sem
maðurinn ræður ekki við ef þær fælast,“ segir
Ásta og biðlar til alls útivistarfólks að virða
svæði hvert annars og stöðva hjól sín ef það
mætir hestafólki.
„Þó að þessi vegur væri fyrir alla hef ég
margsinnis mætt hjólafólki á reiðstígum og ég
hef nokkrum sinnum fengið puttann frá full-
orðnum mönnum sem hægja ekki á sér,“ segir
Ásta og segist þakklát samhentu átaki hesta-
mannafélaga sem endaði með sáttmála milli
hestafólks og annarra vegfarenda.
„Ég get lofað því að fólk sem veldur því að
hestar fælast vill aldrei lenda í því aftur.“
Komin í algjöra sjálfheldu
Ásta er nú komin heim eftir að hafa verið í
endurhæfingu á Reykjalundi í um þrjár vikur,
en þar segir hún hafa verið yndislegt að vera.
Hún er nú heima að jafna sig, enn mikið verkj-
uð enda talið að það taki tvö ár að ná bata. Ásta
segir fleiri áverka vera að koma í ljós, eins og á
hálsi, og á hún því mikið verkefni fyrir hönd-
um.
„Svo á ég, sem lendi í slysi og búin að ganga
í gegnum allt þetta, að fá 57 þúsund frá Trygg-
ingastofnun. Það er það sem grípur mig af því
lífeyririnn minn, sem ég er búin að vinna mér
inn, er svo skertur. Ég fæ 167 þúsund frá líf-
eyrissjóðnum, en ég var ekki í fastri vinnu fyr-
ir slysið því ég var í endurhæfingu út af lung-
unum og er því búin með sjúkrasjóðinn. Þetta
kerfi gengur út á það að fara á milli staða, og
við hvert skref skerðast réttindi manns. Þegar
ég fór á endurhæfingarlífeyri vissi ég ekki að
réttindin mín hjá mínu stéttarfélagi myndu
hverfa,“ segir Ásta og segist hreinlega ekki
vita hvernig hún eigi að ná endum saman eftir
slysið.
„Af hverju er í lagi að láta mig lifa af 224
þúsundum á mánuði? Ég fæ alls staðar tíu ólík
svör, hvert sem ég hringi. Mér líður eins og ég
sé gjörsamlega réttindalaus aumingi. Ég held
að hundar séu hærra skrifaðir en öryrkjar.
Þetta er svo mikil niðurlæging. Ég hef alltaf
verið með milli- til hátekjur í gegnum lífið og
borgað samkvæmt því til samfélagsins. Ég vil
gjarnan vinna en get það ekki núna. Ég er
komin í algjöra sjálfheldu. Hér er frjáls-
hyggjan bara fyrir útvalda, því ég bý ekki við
neitt frelsi. Það er allt skoðað ofan í kjölinn og
andað ofan í hálsmálið á mér. Það þarf eitthvað
að breytast hér.“
Ásta veit ekki hvort hún fer aftur á hestbak
um ævina en hefur farið í hesthús að „knúsa“
hestana, eins og hún orðar það, en hún hefur
nú selt hestinn sinn. Hún segist í dag vera
bæði hrædd og kvíðin, enda gleymir hún aldrei
þessum tveimur sólarhringum á spítalanum.
„Ég vakna með martraðir á nóttunni. Mig
dreymir ekki sjálft slysið heldur biðina á
sjúkrahúsinu.“
Ástþrúður, kölluð Ásta, hefur gengið í
gegnum hræðilega lífsreynslu eftir
slæmt hestaslys. Hún er ekki viss um
að komast nokkurn tímann aftur á bak.
Ljósmynd/Úr einkasafni
’
Mig langaði frekar að deyja
en bíða, það er engin spurn-
ing. Þótt ég eigi átján og tvítuga
stráka sem ég elska út af lífinu,
þá var þetta óyfirstíganlegt. Ef
einhver hefði rétt mér pillu til að
klára þetta hefði ég tekið hana.
Hryggjarliðir Ástu voru spengdir saman. Það var mikið mar á líkama Ástu eftir slysið. Ásta lá lengi sárkvalin, fyrir og eftir aðgerð.