Skólablaðið - 01.04.1975, Blaðsíða 2

SKOLABLAÐSSPJALL
Grein sú er hér birtist átti að birtast 1 Afmeelis-
blaðinu, en því miður kom hún ekki í tíma og
birtist því hér.núna. Enda sé afmeelið ekki bundið
við það blað eitt heldur árganginn í heild.
SKOLA
BLAÐIÐ
skólanum átti

Saga skolablaða Menntaskólans í Reykjavik er orðin Þann tíma, sem ég var i skoianum atti ég
allöng, þótt slitrótt sé. Það mun hafa verið haustið lengst af sæti i ritstjórn "Skólablaðsins", eða
i tæp þrjú ár. Skrifaði ég þá í blaðið nokkrar
1847, sem skólapiltar hófu átgáfu "Bræðrablaðsins"
sem ekki varð langlíft, því að átgáfa þess lagðist
niður árið 1849. Blaðlaus var svo skólinn þar
til 1867, er "Fjölsvinnur" kom út, og átti víst
heldur ekki löngu lífi að fagna. Þeir Þorsteinn
Gíslason og Benedikt Þ. Gröndal hleyptu "Urð"
af stokkunum á síðasta tug aldarinnar. A
arunum 1914-1916 var nokkur gróska í blaðaút-
gáfunni, því að þá voru gefin út "Skinnfaxi",
"Ritdómar", ljóðablaðið "Huld" og gamanblaðið
"Sneglu-Halli", og var hann gefinn út jöfnum
höndum á íslenzku og látínu. Þá munu þeir Gísli
Halldórsson, Verkfræðingur, og Pétur Benediktsson,
bankastjóri, hafa ritstýrt "Caput acus" - Títu- a
prjónahausnum", sem flutti níðskjældar vísur, ‘
frumortar á latínu. Axel Dalmann gaf út blaðið
"Gamli-Nói", Rútur Valdimarsson "Gallus" og árið 193o |
komu út tvö tölublöð af "Púllus", en útgefanda er
ekki getið.
Þessi upptalning skólablaðanna mun trúlega
ekki vera tæmandi, en sameiginlegt öllum þessum
ritum er, að þau urðu skammlíf. En loks með
fitgáfu "Skólablaðsins", sem hóf göngu sína 5. desem-
ber 1925, kom til sögunnar rit, sem hugað var
að ná hærra aldri, þvi að nú er það að verða
fimmtíu ára.
I formálsorðum fyrsta tölublaðsins segir:
"Því er blað þetta til orðið, að þörf hefur
á, að til væri eitthvert það band, er tengt gæti
saman, sem eru innan skólans. Hefir nú um hríð
ekki verið neinn sá félagsskapur, er þetta mark-
mið hefði, en margir hins vegar saknað þess sam-
hugar og þeirrar viðkynningar, er með
skólasystkinum á að ríkja. Blaðstofnun álítum
vjer heppilega til þess að vinna að markmiði þessu,
og þó eigi þurfa að draga krafta frá fjelögum
þeim, er fyrir eru. En auk þess ætti blaðið að
nokkra mynd af skólalífinu og hugsjónum þeim,
er í skóla bærast."
greinar, svona álíka merkilegar og skólablaðagreinar
ganga og gerast. Fjölluðu þær m.a. um atvinnu-
mál skólanemenda, aldurstakmörk þeirra og eitthvað
fleira, sem ég er búinn að gleyma. Ýmsir rit-
garpar voru þá í skólanum, svo að við vorum aldrei
í efnishraki. Meðal þeirra, sem talsvert lögðum af
mörkum í greinaformi voru Davíð Ölafsson,
bankastjóri, Hersteinn Pálsson, ritstjóri, Eyþór
Dalberg, læknir, Hermann Einarsson, náttúru-
fræðingur, og Eymundur Magnússon, prentmyndagm. Svo
var þarna reytingur af ljóðskáldum eins og vera
segir einhvers staðar:
"Ef þú flettir skólablöðum allt frá upphafi
Lærða skólans, muntu komast að þeirri niðurstöðu
að skáldskaparsýkin hefur alltaf hengið yfir hann
(skólann) í bylgjum með nokkuð mislöngu milli-
bili. Hún hagar sér -sem sagt eitthvað svipað og
aðrar landlægar farsóttir, sem stinga ser alltaf
niður öðru hvoru og Eara þá mjög hægt, en færast
þess í milli í aukana."
tftgefendur blaðsins voru: Bjarni Benediktsson,
Bjarni Sigurðsson, Einar Jónsson, Gísli Gestsson,
Hólmfreð Frazson, Jóhann Sveinsson, Jóhann Sæmunds-
son, Kristján Guðlaugsson, Lárus H. Blöndal,
Ragnar Jónsson og Símon Agústsson. Abyrgðarmaður
var Ludvig Guðmundsson. Blaðinu var ætlað að koma
út einu sinni í mánuði (á skólaárinu), árgangur-
inn að vera 48 blaðsíður og kosta kr. l,5o.
Fyrsta tölublaðið var 6 síður og i það rituðu:
Ludvig Guðmundsson, Hólmfreð ('Björn) Franzson,
Jón Gislason (skólastjóri), Ragnar Jónsson (hrl.)
og Kristján Guðlaugsson. Tvær auglýsingar voru
á baksíðu frá Bókaverzlun Sigfúsar Eymundssonar
og Bókaverzlun Guðmundar Gamalíelssonar. Blaðið
var fjölritað á stofu Pjeturs G. Guðmundssonar.
Ég settist í 4. bekk "Hins almenna Mennta-
skóla í Reykjavik" haustið 1932 og útskrifaðist
þaðan sumarið 1935» 17. júní, eins og þá tíðkaðist.
Tók ég fljótlega nokkum þátt í félagslífinu'þar;
það var allfjörugt og flokkadrættir miklir og
pólitískir. Barizt var um yfirráð i félagssam-
tökum nemenda og embættaskipan. Stjórnarkjör i
"Framtíðinni" og "Fjölni" voru hápólitísk, svo
og skipan ritstjórnar "Skólablaðsins".
gefa

- Þeirra mikilvirkastur mun Askell Löve
natturufræðingur, hafa verið. Skólaskáldin
„ÍL°?LbiLað hefðbundnum hætti, sem burtséð frá
andagift og formfegurð hefður verið Nóbelsorís-
hafanum Halldori Laxness nokkurt ánægjuefni
ðríSSi™^Snv^ndUr, gagnvart "þvi ffgnaðarúndri
að íslenzka þjoðin skuli enn eiga æskumenn,
sem vxlja vera skald." Þótt hann bœti því að vísu
vlðj .^ð:. þreytist seint á því að endurtaka
að Ijoð an lags er einkum skemmtun fyrir heyrnar-
lausa menn á sama hátt og útvarpssjónleikar
hljóta að vera ætlaðir blindum mönnum". - Því
Víst er um það, að þeir voru allir nokkuð
samtímis eða um svipað leyti í skóla: Sigurður
Einarsson, Guðmundur G. Hagalín, Jóhann Jónsson,
Davíð Stefánsson, Halldór Laxness og Tómas Guðmunds-
son.
Og enn yrkja menn í skóla, að vísu i svolítið
öðrum dúr, er okkur, sem eru komin á þann aldur
að eiga senn fjörutíu ára stúdentsafmæli, og þvi
ekki öll samstíga framúrstefnutízkunni, gengur ekki
réttvel að melta, t.d. ljóðlínur eins og þessar:
" og þar byrja vonbrigði sálarinnar
_að brjótast inn í steinaríki hjartans."
Nú,,en allt getur það verið jafngott fyrir
það, svo enn sé vitnað í Tómas:
" Því menn eru bara ungir einu sinni,
og ýmsir harla stutt í þokkabót."
Ég hef 1 þessu greinarkorni látið full
Ireklega vaða á súðum og hripað niður af handa-
hofi þau minningabrot, sem skotið hafa upp koll-
ínum. Ekki verður þó við efnið skilið án þess
aö geta eins nýjabrums, sem ég held, að eigi að
talsverðu leyti rætur sínar að rekja til þessara
ara, en það var myndskreyting "Skölablaðsins", en
nana attum við bekkjarbróður mínum,Halldóri Péturs
syni, að þakka, og er mér nær að halda,að sumar
peirra mynda muni með tímanum verða taldar
sigxldar 1 skólasögunni.
Hitt var svo heldur leiðara-atvik. Eins og
fyrr getur voru deilur harðar og menn oft orð-
hvassir í "Skólablaðinu". I eitt tölublað
skrifaði Ejrmundur Magnússon grein, þar sem
hann vó freklega að Páltg.a Hannessyni, rektor,
og bar hann slíkum sökum, að honum var vikið úr'
skóla fyrir. Við nemendur lögðum að meiri hluta
blessun okkar yfir þetta, en satt bezt að segja
sennilega ekki af eintómum siðgæðishvötum, enda
þótt margir teldu þarna væri lengra gengið en
sæmilegt væri að birta í "Skólablaðinu", heldur
mun þar og pólitík hafa blandast i málið. -Eftir
á að hyggja er ég ekki alveg viss um, nema við
höfum líka ofgert í afstöðu okkar. -
Þetta skólablaðsspjall verður svo ekki lengra,
og lýk ég því með þeirri ósk, að "Skólablaðinu muni
miður held ég, að flest skólaljóðin frá mínum skóla- verða langra lifdaga auðiði og gegni jafnan því
árum hafi ekki verið vel til söngs fallin. Enda er kalli, sem i formalsorðum þess voru ger a mar
það líklega hárrétt, sem Tómas skáld Guðmundsson miði.
Birgir Kjaran.
Skrapapofe-
pwriikun
Skraparotspredikun samin og flutt á Herranótt af
Ingu Láru Baldvinsdóttir. Skraparot Trausti Einarsson.
Hylli, hamingja, gunst og friður þess sköllótta
Skraparots veitist yður öllum hér samankomnum í
musteri hans menntar-leikurum og gestum.
Ö,þú mikli og mektugi Skraparot um langa hrið
höfum vér skitið í nyt vora og vælt í von um vænkandi
hag. Því leggjum vér enn líf vort og limi í líknar-
loppur þínar, beygð fram á liðaskeljarjorar með ill-
fúsu lítillæti lærðu af kyni því, sem ár^þetta
helgast. Beiðum þig með bognum tám og bjúgum nefjum
að eigi skeiki voru sproki. Og að sprikl vort á
þessu sviði megi stjórnast af skapsins taum. Ræða
vor af rámri röddu flutt er harmakvein- bæn um
betri vegu í skólahaldsins hokri-. Veit oss væni
Skraparot þínar náðargjafir. Gef oss^að vera undir-
setar þínir og leiguliðar, svéig oss á rétta braut
og aflé'tt hokri voru herrum vorum til háðungar. Heyr
það og bænheyr fyrir þitt almætti.
Viljum vér svo uppstaðnir þenja skörnugar skollaz
hlustirnar móti einum mýrlendum mosatéxta, hvern
Skraparot hefur oss uppteiknaðan eftir sig látið
fyrir munn, hönd og penna prófetans, Markúsar í Mið-
húsum, þá er hann ritaði til mága-sinna og er svó
að taka af hans spádómsbókar 5-kaPítula l4.vers, sem
fylgir fyrir yðar kærleika.
Hver, sem vanbrúkar mínar. dætur á jólunum, hann skal
sjá þeirra dýrð á páskunum, én hver, sem ei van-
0, þú stóri og sterki Skraparot, enn hverfum vér til
þín, krjúpandi, kjökrandi krakkar komin á ýztu nöf.
Viðhaldi vorrar andagiftar er nú einhvers vant.
Vasar vorir tómir og öll vor ker auði ausin. Víst er
það að vandi vor er á við hálfan annan helling, því
brúkar mínar dætur á^jólunum, hann skal fa
mína og þeirra dýrð á páskunum.
Svo langur er textinn.
að sja
hækjuháttur hvers kyns herjar vora hirð og hverjum
manni er hætt á deyfð og drunga 1 dagsins önn. 'Ö,
skimandi Skraparot vort líf er skini skroppið rölt
um eyðilegan rúntinn. Veit oss því þínar náðargjafir
Blás þínum sterka púðrandi anda í hvers manns sálar-
kot og'tendra með kertum þínum ný ljós í sálarskars-
ins skjá.Dætur þínar -tvær hafa verið fjarri oss úm
langan aldur. Við höfum hvorki notið hjartahlýju
þeirra né návistar. Þær stöllur af kvenkyni báðar
eru: Ahuginn og Lífskrafturinn. I stað þeirra hafa
gist okkur bræðurnir dru.ngi og deyfð, gráir yfirlitum
og í jakkafötum. Dvöl vor á þessari torfu hefur þvi
verið í daufara lagi. Ahuga á hvers kyns starfi
höfum við ekki fundið frekar en forðum daga þá þú
huldir lúsina fyrir Gilmundi gagnameistara svo þann
leitaði að henni í dyrum og dyngjum og^plussi peysu
sinnar, en fann ekki og varð því af því málinu. Leyf
oss því að sitja til borðs með þínum elskulegu dætrum
jafnt á jólum sem páskum og lát oss^ekki verða fundna
í því ósómans háttalagi að forsmá þínar dætur.
Viljum vér svo að endingu þessarar einfaldrar en þó
velmeintrar ræðu niður krjúpa í annan gang á vorar
armlegar skollaskinnshúfur með eftirfylgjandi bænar-
orðum:
ð, þú stóri og sterki, skjöplandi Skraparot, vér
Þínir aumir hryggskekkjingar og ilsigar þökkum þér
ámátlega fyrir eitt og sérhvað er þín örlætisfulla
líknarloppa hefur glatt hrognhatta vora með.
Gef þú að vorir gengislækkandi leiðtogar og risnu
mikla ríkisstjórn staðfestist^ævinlega þótt skrækj-
andi skjáhrafnar skjótist inná þing.
Gef þínum æðsta presti, vorum Guðna fimmtugum feitari
bita í framtíð. Lát hann hljóta trúrri og tápmeiri
undirseta að aflokinni vorri hérvistardvöl. Megi hann
láta ginkefli í allra þeirra kjaft, sem honum eru
óhlýðugir.
Miskunna þig og yfir aðrar þær rolur er birtast með
oss í kvöld hverra augu verða máski upplokin fyrir
hinum mikla sannleik.
Vér enn brýnum snerpu^og snarboruhátt fyrir oss
aumum amlóðum hins mikla meistara af ætt Mandrakes.
Vanvirð ekki leiktilburði og kákl vort leikfúskara,
því einnig vér getum ekki án þinna náðargjafa verið.
Heyr það og bænheyr fyrir þitt mikla og maktarstóra
veldi
2