Lýðveldið - 17.06.1937, Blaðsíða 1

ÚTGEFANDI: FLOKKUR LÝÐVELDISSINNA
RITSTJÓRI: SIGURÐUR GUÐJÓNSSON AFGREIÐSLA: PÓSTHÚSSTRÆTI 13, SÍMI: 3379
2. ár

Reykjavík 17. júní 1937
4. tölublað.
Jón Signrðsson.
Tungan grípur töfrastrenginn,
tignarmáttug, fagra háttinn.
Saga og landið saman binda
sigurljóð og verma blóðið.
Frelsisandi fyrri stunda
fyllir hjartað minning bjartri;
skín frá Jóni Sigurðssyni
söguljómi í nýrri dögun.
Vísindanna lyfti’ hann Ijósi,
lýsti af degi á frelsisvegi;
sagan kendi og sýndi myndir,
sem hann skildi og fœrði í gildi.
Hetjuandinn, hreina lundin,
hjartans trygð og vonir bjartar,
tvinnað vilja, viti og elju,
varði réttinn fósturjarðar.
Ást á þjóðar œfi og kostum,
ást á móðurlandi þjóðar,
ást á tungu og orðstír hœstum,
alt hans merkir líf og verkin.
Andans aðalsmerki
yfir tímann ber,
gamli stofninn sterki
styrk sinn reyndi hér.
Plágur allar yfir
innra Ijósið skein;
enn í landi lifir
lundin sterk og hrein.
Fylling vona fœrist
fram á nýjan dag;
inst í brjósti bœrist
bœn um þjóðarhag:
Einlœg hjörtun andi
yl við sérhvert spor;
ást á lýð og landi
lækni mistök vor.
MARÍUS ÓLAFSSON.
Lýðveldishugsjónin.
17. júní
Tvent er það einkum, er nú á
tímum vekur til alvarlegrar íhug-
unar á afmælisdegi Jóns Sigurðs-
sonar: Það er andi sá, er ríkti í
þjóðmálabaráttu hans og sá andi,
er nú ríkir í stjórnmálabaráttu
vorri. Jón barðist fyrir megin-
hugsjón í lífi þjóðar sinnar, sem
miðaði að því að losa hana úr
viðjum erlends valds og jafnframt
að endurreisn á högum hennar
inn á við, en núverandi stéttaíar-
áttuforingjar berjast fyrir þröng-
sýnum og eigingjÖrnum stjetta-
hagsmunum og hvorki geta nje
vilja sjá annað en þá. Jón efldi
eining þjóðai’ sinnar og mátt
hennar, en núverandi foringjar
styrkja sundrung- og agaleysi og
rýra með því mátt þjóðar sinnar.
Jón Sigurðsson misti aldrei sjónar
á æðsta þroskatakmarki þjóðar-
innar: stofnun hins íslenzka lý-
veldis. Hans orðtak var: ,,Ekki
að víkja“, en stéttabaráttuleiðtog
ar vorir minnast aldrei á það, að
Island á að verða lýðveldi, og það
af þeirri einföldu ástæðu, að ann-
að hvort er það þeim aukaatriði,
eða hefir aldrei verið hugsjón
þeirra. Jón hafnaði embættum í
Danmörku, til þess frjáls og óháð
ur að geta barist fyrir frelsi þjóð-
ar sinnar. Núverandi stéttabar-
áttuflokkar bríxla hver öðrum um
það, að þeir þiggi þaðan fje í hags
munabaráttu sinni gegn hver öðr-
um. Jón fékk sáralítil laun fyrir
langt og erfitt brautryðjanda-
starf í þroskabaráttu þjóðar sinn-
ar, en foringjar vorir nú þjást af
óseðjandi fjárgræðgi og taka há
laun fyrir að hejga stéttabaráttu,
sem er og verður einn svartasti og
hvimleiðasti þátturinn í sögu
þjóðárinnar. Jón Sigurðsson hófst
til áhrifa á bestu eiginleikum
liinnar íslenzku þjóðar, en núver-
andi foringjar á þeim lökustu.
Framtíðargæfa íslendinga bygg-
ist á því, hvort það verður hinn
sterki, óeigingjarni, þjóðlegi ein-
ingarandi Jóns Sigurðssonar, sem
sigrar hér á ný, undir merki hins
íslenzka lýðveldis, eða hvort hann
verður ofurliði borinn af hinum
dansk-íslenzku stéttabaráttuöflum,
sem mestu ráða með oss nú og
þeim mönnum og flokkum, sem
að þeim standa.
Sigurður G-uðjónsson.
II.
I fyrri grein minni voru laus-
lega athugaðar ástæðurnar til
þess, að nauðsyn ber til, að ís-
lendingar alment sameinist um
grundvallarhugsjón lýðveldisins.
í ýmsum pólitískum flokkum er
það í orði kveðnu stefnuatriði. En
þar er brugðið á loft fögrum fána,
án þess að verulegur hluti flokks-
manna vilji við hann kannast sem
fremsta og helgasta forystumerkið.
Hagsmunamálin hafa setið í önd-
vegi í íslenskri pólitík nú um
langt skeið. Þaðan er runninn sá
glundroði stefnumála og hatur
manna í millum, sem einkent lief-
ir stjórnmálalíf síðari ára. Sök-
ina er að finna lijá þeim erlendu
og óþjóðlegu hagsmunastefnum,
sem flætt hafa inn yfir land vort,
leitast eftir að lama atvinnulífið
og lagt í auðn hugi ósjálfstæðra
manna.
Úr glundroðanum verður ekki
greitt og hatrið ekki slökt, fyr en
verulega stór hugsjónastefna gríp-
ur um sig hjá allri þjóðinni. Stefn-
an er lýðveldisstefnan, og tak-
markið stofnun lýðveldis á íslandi
1943.
En eins og lýðveldishugsjónin
virðist standa nærri hug og hjarta
alls þorra þjóðarinnar, þá er það
víst, að það verða verulegir erfið-
leikar á leiðinni, áður en hún verð
ur að veruleika. Fyrsti og að
vissu leyti mesti erfiðleikinn er sá
sálarlífskyrkingur, sem hjer hefir
skotið upp öngum í „roðanum úr
austri“. Eldsól ægilegra heimsvið-
burða hefir svo gjörsamlega lam-
að sjóngetu fjölmargra íslend-
inga, að þeir sjá ekkert ánnað en
hið rauða eldhaf, ekkert fram-
undan nerna brunann. Þessir menn
geta ekki hugsað stórt, og það
ber að vera á verði gagnvart
þeim, því svo eru þeim hagsmun-
irnir kærir, að þeir myndu selja
alla framtíð þjóðarinnar fyrir
einn brauðhleif. Rauðu flokkarn-
ir eru lýðveldinú hættulegri en
nokkurn grunar, þrátt fyrir öll
látalæti forystumanna þar. Það 'ér
óhætt að fullyrða það, að komm-
únistar teldu sig þá fyrst full-
komlega sáluhólpna, er þeir gætu
rekið tjóðurhælinu niður I
Moskva. Uppfynding þeirra á
,þjóðlegum kommúnisma' er álíka
hlægileg* og fáránleg og nppfvnd-
ing „þjóðlegra gervimanna“, sem
þeir fyrir skemstu fengu tækifæri
til að býsnast yfir í bráðómerki-
legri leikritssamsuðu, sem sýnd
var hér á leiksviði nýlega.
Um jafnaðarmenn veit allur lýð-
ur, að þeir myndu alt til vinna
að halda í sambandið við Staun-
ing og hans góða gull, þó þeir
vilji einhverja breytingu á núver-
andi konungsstj órn. Það skyldi
engan furða á því, þó þeir herrar
af eintómum „bræðrahug“ og
lotningarfullri undirgefni undir
hinn konungholla mann, Staun-
ing, kölluðu hingað til ríkis
danskan prins, — ef þeir þá
fengju að ráða. Hjá þeim er rass-
inn fastur á þingbekkjunum, en
hjartað hjá Stauning, þegar minni
konungs er Iirópað í þingsölum.
Sálin svífur í rómantísku daðri
við „norðurlanda samvinnuhug-
myndir“, sem aldrei hafa orðið að
veruleika og aidrei geta orðið
það, m. a. vegna þeirra eigin elsk-
uðu hagsmunamála.
Annar erfiðleiki í vegi fyrir út-
breiðslu lýðveldishugsjónarinnar
liggur í því falinn, að íslending-
ar nú um aldaraðir hafa .búið við
konungdóm, og önnur hugmynd
um æðstu yfirstjórn landsins kann
því að verða mörgum óþjál í
fyrstuuni. Þessi erfiðleiki er þó
vafalaust auðveldari viðureignar
en sá fyrri, því það má ganga
beint framan að honum og yfir-
stíga hann með einföldum rökum,
en tilfinningin fyrir hinu forna
þjóðveldi er svo rík í mönnum, að
einnig liún stuðlar að því að sigr-
ast á þeirri tregðu, sem hér kynni-
að fyrirfinnast.
Allir bestu menn þjóðarinnar
hafa á björtustu æfistundum sín-
um séð landið að nýju geislað
fornri frægðar- og' frelsissólu.
En það er hjer sem oftar, að
mæla verður hugsjónirnar á mæli-
kvarða veruleikans, eða meta gildi
þeirra eftir staðháttum. Hjer
þyrpast þá að erfiðleikar í veg
fyrir framkvæmd lýðveldisins.
Ástandið eins og það er nú, á sviði
atvinnumála og í stjórnmálum, ex*
ekki glæsilegt. Eins og hugarfars-
breyting verður að ganga á und-
an framkvæmd lýðveldisins lijá
fjölmörgum einstaklingum, eins
verður viðhorfið í atvinnumálum
«•' stjórnmálum að gerbreytast, ef