Rit Landbúnaðardeildar : B-flokkur - 01.05.1947, Blaðsíða 24

22
tegundir en nú, og loftslag mun þá hafa verið svipað og í Kaliforníu á
okkar tímum, ef dæma má eftir gróðrinum, sem leifar hafa fundizt af i
jarðlögum hér á landi. Þegar kólna tók í veðri og úrkoman jókst, varð
úrval náttúrunnar æ strangara. Sumar tegundirnar þoldu ekki nema litla
loftslagsbreytingu, svo að þær dóu algerlega út, þegar ísöldin nálgaðist.
Mikill meirihluti þeirra tegunda, sem byggðu landið áður, hafa eflaust
horfið með öllu áður en ísöldin hafði nálgazt hámark sitt í fyrsta sinn.
En þótt lítið hafi verið athugað gaumgæfilega af íslenzkum jurtaleifum
frá þessuin tímum, er vísindunum kunnugt um að minnsta kosti eina
tegund, sem óx hér á míósen og vex hér ennþá. Það er ilmbjörkin (Betula
callosa).
Sumar tegundirnar þoldu loftslagið illa, svo að kuldarnir gerðu von
bráðar út af við flest afbrigði þeirra. En sökum þess hve fjölbreytni þeirra
var mikil eða hæfileikinn til að semja sig að nýjum aðstæðum, gátu örfá
afbrigði þessara tegunda lifað hér af jökultímann. Sumar þessara tegunda
lifðu þó ekki nema fyrsta ísaldarskeiðið, en þegar hið næsta hófst, dóu
þær út aftur. Samkvæmt þeim litlu rannsóknum, sem gerðar hafa verið á
jurtum frá hlýviðrisskeiðum milli ísalda hér á landi, hafa nokkrar teg-
undir, sem nú eru ekki til á íslenzkri grund, lifað hér allt þar til síðasti
fimbulveturinn hófst. Ástæðurnar til að tegundir, sem þolað hafa fyrsta
og annan fimbulveturinn, hafa dáið út hinn þriðja eða fjórða, geta verið
margar, og sennilega ákveður ein þeirra útrýmingu einnar tegundar,
önnur útrýmingu annarar.
Þeim tegundum, sem lifðu hér af jökultímann allan, má skipa í þrjá
flokka. í þeim fyrsta eru þær tegundir, sem náttúran gerði svo strangt
úrval hjá, að aðeins einn eða örfáir stofnar voru eftir, þegar ísöldinni
lauk. Þessir stofnar höfðu oft týnt hæifileikanum að auka fjölbreytni sína,
og þar eð sá hæfileiki myndar grundvöllinn að aukinni útbreiðslu teg-
undanna, gátu þessar jurtir ekki dreift sér nema mjög takmarkað, þegar
lífsskilyrðin bötnuðu aftur. Nokkrar sjaldgæfustu tegundir landsins til-
heyra ef til vill þessum flokki, og höfundarnir nefna sem dæmi um hann:
hlíðaburkna, skógelftingu, burstajafna, heimskautasveifgras, Ijóshæru,
glitrós og jakobsstiga, þótt þau telji að sjálfsögðu ekki útilokað, að þessar
tegundir séu jafn sjaldgæfar og raun ber vitni af einhverjum ástæðum
öðrum.
Sumar þeirra jurta, sem lifðu hér af ísöldina, gátu einhverra annara
hluta vegna ekki dreift sér fljótt, svo að þær vaxa enn í dag á takmörkuðu
svæði ekki fjarri þeim stað, er þær lifðu af jökultímann á. Sem dæini
um slíkar tegundir nefna höfundarnir: bláhveiti, rauðfífu, hrísþúfustör,
dökkhæru, broddkrækil, fjallkrækil, draumsóleyjarnar þrjár (heiðasól,