Rit Landbúnaðardeildar : B-flokkur - 01.05.1947, Blaðsíða 25

23
melasól og Stefánssól), klettafrú, bergsteinbrjót, gullsteinbrjót, maríu-
vött, gullkoll, súrsmæru, kjarrfjólu, skollaber, bjöllulilju, bláklukkulyng,
fjallabrúðu, maríulykil, lyngbúa, krossjurt, fjallabláklukku, rauðkoll og
hjartafífil. En samkvæmt bráðabirgðarannsóknum höfundanna á út-
breiðslu íslenzkra jurta, lítur út fyrir að meira en 100 tegundir á íslandi
tilheyri þessum flokki.
Meii’ihluti þeirra jurta, sem lifðu jökultímann af á íslausum svæðum
á íslandi og voru færar um að mynda ný afbrigði og stofna i stórum stil,
gátu dreift sér það hratt, að þær komust að minnsta kosti 500 kílómetra
á 10 000 — 15 000 árum. Þær tegundir, sem gátu dreift sér með þessum
hraða, vaxa nú um allt land, svo að ógjörningur er að segja, hvort þær
hafa lifað á einu íslausu svæði eða fleirum á ísöldinni. Á grundvelli
nákvæmra grasafræðilegra eða erfðafræðilegra rannsókna er þó stundum
hægt að komast að raun um, hvort líklegt sé eða ekki, að tegundin hafi
aðeins lifað hér á eixxurn stað. Eitt dæmi um tegund, sem sennilega hefir
aðeins lifað á einu takmörkuðu svæði hérlendis meðan ísöldin stóð, er
íslenzka deiltegundin af hvítmöðrunni, sem sænskur grasafræðingur hefir
athugað og borið nákvæmlega saman við erlend eintök sömu tegundar.
Rannsóknir á útbreiðslu þessara tegunda utan íslands geta gefið bend-
ingar um uppruna þeirra og sannað getgátuna um, að þær hafi lifað hér
af allan jökultímann eða að minnsta kosti síðasta hluta hans. Sem dæmi
um slíkar tegundir, sein samkvæmt rannsóknum ýmissa grasafræðinga
má telja öruggt, að hafi átt hér bólfestu síðan fyrir ísöld, en nú eru
algengar hér, eru nefndar tegundirnar: fjallastör, hnúðsef, skógviður,
ihnbjörk, ein deiltegundin af túnsúru, skeggsandi, ljósberi, svæfla, ljóns-
lappi, jöklasóley og hvítmaðra, en nánari jurtalandfræðilegar rannsóknir
leiða rnjög sennilega í ljós, að fjöldi íslenzkra jurta tilheyiá þessum flokki.
Þótt höfundar þessarar ritgjörðar noti jurtalandfræðileg rök eingöngu
til að sýna fram á, að jurtir hljóti að hafa lifað hér af jökultímann, er
kenningin uin, að lifandi verur hafi lifað hér stanzlaust síðan fyrir isöld,
ekki eingöngu byggð á grasafræðilegum rannsóknum. Skordýrafræð-
ingar hafa áður sýnt frarn á, að skordýr hafi lifað sér síðan landið
slitnaði úr tengslum við önnur lönd löngu áður en ísöld hófst, og jarð-
fi-æðingar hafa fundið leifar ýmsra jurtategunda, sem enn vaxa hér á
landi, í jarðlögum frá síðasta hlýðviðrisskeiðinu milli jökultímanna.
Þeir hafa einnig sýnt fram á, að allvíðáttumikil svæði hafa verið íslaus
að mestu eða öllu leyti, meðan jökullinn huldi meginhluta landsins. Það
er því eflaust ekki of ákveðið til orða tekið, þótt því sé haldið fram, að
kenningin um, að jurtir og dýr hafi lifað hér stanzlaust siðan fyrir
isöld, sé í rauninni sönnuð staðreynd. Það á bara eftir að leiða í Ijós