Alþýðubandalagsblaðið - 16.01.1976, Blaðsíða 4

Hugleiðingar um íhaldsstjórn og leiðir
tíl að koma henni frá völdum —
Það gengur kreppa yfir nægta
samfélög Evrópu og Ameríku.
Henni mun ekki slota heldur
á hún eftir að harðna enn,
beinlínis vegna þess að auð-
lindirnar sem ofneyzlusamfé-
lögin jusu af er að þrjóta, og
fátæku þjóðirnar sem rændar
voru til þess að standa undir
lystisemdum ríkra þjóða rísa
nú upp til verndar lífsbjörg
sinni. Spádómar um efnahags-
legan bata á vesturhveli jarð-
ar, og nýtt blómaskeið svo-
nefnds hagvaxtar eru annað
tveggja þvaður fávísra tækni-
krata, sem gera sér ekki grein
fyrir eðli vandamálsins, eða
vísvitandi blekkingar af hálfu
manna, sem vita að leikurinn
er tapaður, hrunið óhjákvæmi
legt, en reyna að fresta skelf-
ingunum í von um það að eitt-
hvert ófyrirsjáanlegt hálm-
strá kunni að reka hjá í seil-
ingarfjarlægð. Hér er ekki ver
ið að spá heimsendi, heldur
þess háttar þrengingum sem
engin dæmi finnast um í hin-
um vestræna heimi, og bitna
harðast á þeim ríkjum, sem
fastast hafa mótað framleiðslu
hætti sína og þjóðmenningu í
þágu auðtækni og hagvaxtar.
Þær þjóðir einar munu sleppa
með tiltölulega heilli há sem
enn eiga bjargræðisvegi, sem
ekki hafa verið skipulagðir til
hlítar í þágu alþjóðlegrar auð-
hyggju, og hafa þar af leið-
andi olnbogarúm til þess að
taka upp breytta stjórnar-
háttu, sem miðast við þurftir
samfélagsins fremur en aukna
neyzlu einstaklinganna og auð
söfnun. Á þessu blessaða landi
eigum við þá undankomuleið,
ef við komum okkur saman
um hana í tæka tíð, að taka
upp gjörnýtingarstefnu á
landsgæðum í þágu þjóðar-
heildarinnar, en föllum frá því
háttalagi að láta gróðavon ein
staklinga ráða ferðinni. En til
þess að svo megi verða þurf-
um við að koma okkur upp
annarskonar og betri ríkis-
stjórn en þeirri, sem við nú
höfum.
★
Það hefur lengi verið sér-
kenni íslands að þola tiltölu-
lega illa mjög vondar ríkis-
stjórnir. Landið er í mörgu til
liti frábrugðið öðrum þjóð-
löndum. Hnattfræðilega, jarð-
fræðilega og veðurfræðilega
stendur það mjög á skjön við
þann ramma, sem fræðimenn
hafa smíðað í bókum sínum
um blómleg menningarsamfé-
lög. Þetta annarlega land, eld-
kvikt og hart, hefur líka tam-
ið þjóð sína á þann veg í 1100
ár að hún fellur ekki eðlilega
inn í néins konar fræðilegan
samfélagsramma. Ágengar til
raunir, sem gerðar hafa verið
til þess að þröngva henni inn
í þess konar mát, hafa orðið
henni til tjóns og angurs frem
ur en ábata, og blasir nú við
okkur að því aðeins verðum
við langlíf í landinu að við
lærum að nýta einstæða kosti
þess, og una við dæmafáa
ókosti, en samhengi milli
hlunninda íslands og ágalla er
þess háttar að hvergi munu
finnast dæmi annars eins.
Hitt er svo efni í aðra ritgerð
að tilgreina, með hvaða hætti
skólakerfi, hagkerfi, réttar-
kerfi og raunar enn fleiri
kerfi, innflutt frá öðrum og
gjörólíkum þjóðlöndum, hafa
skekkt ýmsar af hurðum þessa
samfélags okkar á járnum svo
að fáar einar falla þar nú leng
ur að stöfum. Má raunar ætla
að engin ríkisstjórn verði
bærileg á fslandi fyrr en sú,
sem brýtur þessi kerfi niður í
einingar sínar og smíðar upp
úr þeim önnur, sem hæfa okk-
ar sérstæða landi og þegnum
þess slíkir sem þeir eru. Þetta
er nú orðið svo aðkallandi, að
einungis með róttækri kerfis-
breytingu er hægt að afstýra
efnahagslegu hruni á landi hér
og tryggja alþýðu manna sæmi
leg lífskjör.
Engra þess háttar breytinga
sem að framan greinir er að
vænta af núverandi ríkis-
stjórn. Henni verður hvorki
fundið það til áfellis né afsök-
unar að vera stjórn hins ranga
kerfis. En í því felst þó skýr-
ing á ráðleysi hennar og röng-
um viðbrögðum við aðkall-
andi vandamálum, að hún er
fyrst og fremst umboðsstjórn
þeirra aðila sem hafa ýmist
innleitt þessi röngu kerfi eða
lagað sig að þeim. Smiðir
hinna röngu kerfa eru ráðu-
nautar hennar.
Þetta eru gamalkunn og
járnbent einkenni íhalds-
stjórna.
★
Þannig má til sanns vegar
færa að störf þessarar ríkis-
stjórnar séu með eðlilegum
lit. Samdráttarstefnan er nátt-
úrlegt viðbragð við efnahags-
örðugleikum af hálfu þeirra
sem hafa ávöxtun fjármuna
að meginmarkmiði. Skerðing
almannatrygginga er eðlileg
ráðstöfun af hálfu umboðs-
manna þeirra sem líklegir eru
til að greiða meira í sameigin-
legan sjóð en því nemur sem
þeir þiggja úr hhonum. Skefja
laus innflutningur neyzluvarn
ings þrátt fyrir versnandi
efnahag er æskilegt framferði
að dómi þeirra, sem hagnast á
verzlun og trúa því að kaup-
geta sé eðlilegur mælikvarði
á rétt einstaklingsins til lífs-
gæða. Vantrú núverandi
stjórnarvalda á forna bjarg-
ræðisvegi fólksins, sjávarút-
veg og landbúnað, sem þróast
hafa við afbrigðilega náttúru
landsins, er eðlileg afleiðing
þess að þeir falla ekki að hag-
fræðikenningum hins stöðuga
hagvaxtar. Stóriðjudraumar
valdhafanna með makki við
erlend auðfélög í því skyni að
komast með lúkurnar í alþjóð
legt fjármálabrall eru eðlileg
afleiðing af hugmyndafræði-
legri uppgjöf gagnvart félags-
legri hefð sem þessir bjarg-
ræðisvegir okkar lúta varð-
andi arðskiptingu og stjórn-
un eftir þúsund ára reynslu,
utan og ofan við hagfræðileg-
ar kennisetningar.
Deigla stjórnvalda í land-
helgismálinu er spunnin af
sama toga og vantraust þeirra
á _ bjargráeðisvegunum. Þess
utan er það einungis með lík-
indum að þessari ríkisstjórn
auðhyggjustefnunnar skuli
ægja það verkefni að þurfa að
beita sér af einurð í landhelg-
ismálinu gegn aðildarríkjum
Atlantshafsbandalagsins, en í
þjóðfélagskerfi þeirra sér hún
fyrirmyndir þess, sem hún vill
að verði á landi hér. Hún hlýt
ur því að sneiða af fremsta
megni hjá því að verulega
skerist í odda milli hagsmuna
þessara fyrirmyndarríkja ann
ars vegar og íslands hins veg-
ar. Einmitt hér tvinnast stór-
iðjuþátturinn með samvinnu
við auðhringi Atlantshafs-
Framhald á bls. 3.
RITST JÖRNARGREIN:
í stríði við

99
bræðraþjóðir44
MALGAGN ALÞÝÐUBANOALAGSINS I NORÐURLANDSKJORDÆMI EYSTRA
Ritnefnd: Helgi Guðmundsson (ábm.), form., Sigurbjörn Halls-
son, Steinar Þorsteinsson, Jón Daníelsson, Kristín Ólafsdóttir,
Öttar Einarsson og Soffía Guðmundsdóttir. — Framkvæmdastj.:
Jóhaima Þorsteinsdóttir. — Ritstjórn og afgreiðsla: Eiðsvalla-
götu 18, sími: 2-18-75. - Pósthólf: 492.
Þegar íslenska lýðveldið var stofnað árið 1944, var í gildi
dansk-breskur samningur um þriggja mílna landhelgi, m. a.
gerður til þess að tryggja dönum markað fyrir svínaflesk í
Bretlandi1. Vitanlega neituðu bretar að viðurkenna hið ný-
stofnaða lýðveldi, nema staðið yrði áfram við landhelgis-
samninginn. Eftir að honum hafði verið sagt upp með þriggja
ára fyrirvara, var landhelgin færð út í fjórar mílur 1952.
Bretar brugðust þá, eins og endranær „drengilega“ við og
settu sölubann á íslenskan fisk í Bretlandi. fslendingar svör-
uðu með því að hefja stórfelld verslunarviðskipti við erki-
fjendur frelsis og lýðræðis í heiminum, — rússa sjálfa, og
ónýttu þar með breska viðskiptabannið á einu ári. Þann 1.
sept. 1958 var landhelgin færð út í 12 mílur að frumkvæði
vinstristjórnarinnar þáverandi, með Lúðvík Jósepsson sem
sjávarútvegsmálaráðherra. I það sinn mat íslenska afturhaldið
hagsmuni breska útgerðarauðvaldsins og Nató meira en hags-
muni íslendinga, og var að því látið liggja í málgögnum þess,
að útfærslan væri hrein kommúnísk landráðastarfsemi í þeim
tilgangi einum gerð, að spilla friði og bræðralagi Natóþjóð-
anna.
Árið 1959, meðan við áttum enn í hörðu þorskastríði við
breta, náðu íhald og kratar meirihluta í kosningum og „við-
reisnarstjórnin“ var mynduð, sem aldrei skyldi verið hafa.
Var þá ekki beðið boðanna og alit ráð okkar selt í hendur
höfuð-andstæðingum okkar, bretum og Nató, með því, að
ísland skuldbatt sig til þess að stækka ekki fiskveiðilögsögu
sína úr 12 mílum, án leyfis breta og dómstólsins í Haag.
Eftir kosningarnar 1971 var enn mynduð vinstristjórn, sem
neyddi stjórnarandstöðuna til þess að ógilda svikasamninginn
frá 1961 og samþykkja útfærslu lögsögunnar í 50 sjðmílur.
Að sjálfsögðu brugðust „vinaþjóðir“ okkar og vopnabræður
í Nató hinir verstu við og enn kom til átaka milli breskra
herskipa og togara annars vegar og íslenskra varðskipa hins
vegar. En rétt í þann mund, er fuliur sigur í þessu þorska-
stríöi virtist ekki langt undan, var íslenski forsætisráðherr-
ann, Ólafur Jóhannesson, kallaður til London og þröngvað
til þess að afhenda bretum hluta íslenskra landsréttinda til
þriggja ára, svo að friður og eining mætti ríkja meðal bræðra-
þjóðanna í Nató.
Nú hefur bræðingsstjórn fhalds og Framsóknar fært fisk-
veiðilögsöguna út í 200 sjómílur að vísu á grundvelli Iaga frá
tímum vinstristjórnarinnar frá því í maí 1974.
Þótt gengið hafi verið til undansláttarsamninga við þjóð-
verja, hefur íslenska ríkisstjórnin enn ekki þorað að semja
við breta, vegna hins mikla þrýstings gegn því, frá þjóðinni
sjálfri. Fjöldasamtök, félög og einstaklingar hafa látið áskor-
anir og yfirlýsingar dynja á stjórninni, og efnt hefur verið til
mótmælaaðgerða með ýmsu móti.
Það Iítur sem sagt út fyrir, að fólkið í landinu sé nú loks
að átta sig á því, að það eru ekki rússar og kommúnistar, sem
eru verstu óvinir okkar í landhelgismálinu, heldur Nató með
breta og þjóðverja í broddi fylkingar í öruggu skjóli banda-
ríska hersins á íslandi.
Hræðsla íslensku stjórnarinnar við þjóðina er það eina,
sem getur komið í veg fyrir frekari undanslátí í landhelgis-
málinu, og jafnvel orðið til þess, að hún manni sig upp, slíti
stjórnmálasambandi við breta og hóti úrsögn úr Nató.
Það er því brýn nauðsyn, að fólkið í landinu haldi stjórn-
inni við efnið, — hræði hana í bókstaflegum skilningi til
manndóms, minnugt þess, sem stendur á einum stað í góðri
bók: „... að lítill er sá ótti, sem landstjórnarmönnum býður
af erlendum ofureflismönnum hjá því sem af þegnum sínum.
- Ö.