Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.08.2021, Qupperneq 8

ANDLEG HEILSA
8 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22.8. 2021
Á
rið 2010 varð fjögurra manna bob-
sleðaliðið „Næturlestin“ fyrst til
að vinna gull fyrir Bandaríkin á
Ólympíuleikum í 62 ár í greininni.
Steve Mesler var í liðinu en hann
fór á þrenna Ólympíuleika. Á leikunum árið 2006
var hann í liði sem var talið mjög sigurstranglegt
en lenti aðeins í sjöunda sæti.
Mesler hætti eftir leikana í Vancouver 2010
og segir í viðtali við rithöfundinn og blaðamann-
inn David Epstein að það hafi reynst honum erf-
itt. Á ferli sínum hafði Mesler byrgt inni í sér
ýmsar óvelkomnar tilfinningar, sem hann segir
mikilvægt fyrir íþróttamenn til skamms tíma en
hræðilegt til langs tíma. Hann passaði einnig
upp á að gefa aldrei færi á sér, enda ávallt ein-
hver sem beið átekta eftir því að taka af honum
sætið í bandaríska liðinu. „Ég lærði að verða sá
besti í heimi með því að sýna aldrei neina veik-
leika,“ segir hann. „Og það er eitt það allra
óhollasta sem þú getur vanið þig á.“
Mesler glímdi við þunglyndi eftir að ferlinum
lauk en vegna þess hve vanur hann var að sýna
enga veikleika tók það hann nokkuð langan tíma
að leita sér hjálpar. Tveir af sex liðsfélögum
Meslers frá leikunum 2006 og 2010 fengu þó
ekki þá hjálp sem þeir þurftu.
Pavle Jovanovic, sem keppti með Mesler í
Tórínó 2006, féll fyrir eigin hendi í maí í fyrra og
Steven Holcomb, sem vann gull með Mesler og
tvö silfur á leikunum í Sochi 2014, fannst látinn
á hótelherbergi sínu árið 2017 með blöndu af
alkóhóli og svefntöflum í blóðinu.
Geta ekki skilið pressuna
Á ferli sínum þurfa íþróttamenn að takast á við
mikla pressu sem getur leitt til þess að þeir til-
einki sér óheilbrigðar venjur þegar kemur að
andlegri heilsu þeirra. Simone Biles dró sig úr
keppni um tíma á Ólympíuleikunum í Tókýó
fyrir skömmu. Á henni hefur verið gífurleg
pressa allt frá því hún varð fyrst heimsmeistari
árið 2013. Hún hafði fyrir leikana talað um
hvernig hún lokaði á ákveðnar hugsanir og til-
finningar til að standa sig, en pressan sem
fylgdi því að vera langsigurstranglegust á Ól-
ympíuleikunum varð henni líklega ofviða og olli
því að hún átti erfitt með að átta sig á stefnu og
stöðu í stökkum sínum.
„Það er mjög misjafnt hvernig íþróttamenn
upplifa pressu,“ segir Hafrún Kristjánsdóttir,
sálfræðingur og deildarforseti íþróttafræði-
deildar Háskólans í Reykjavík. „Það fer eftir
þeirra eigin viðhorfum og persónuleikagerð,
umhverfi, á hvaða stigi þeir keppa og á hvers
konar móti.“
Að sögn Hafrúnar fylgir fyrir flesta gífurleg
pressa að keppa á Ólympíuleikum. „Þeir eru
bara á fjögurra ára fresti og það er búið að
leggja mjög mikið undir,“ segir hún. „Í sundi
snýst til dæmis öll þjálffræði út á að sundmað-
urinn toppi á leikunum,“ hefur hún eftir Eyleifi
Jóhannessyni sundþjálfara. „En samt eru aðeins
20% sem bæta sinn besta tíma,“ segir Hafrún.
„Rannsóknir hafa sýnt að þegar stressið er
mikið hafa íþróttamenn tilhneigingu til að æfa
meira. Það er ekki endilega gott,“ segir Hafrún
en rannsóknir hafa einnig sýnt að hátt hlutfall
ólympíufara sé á mörkum ofþjálfunar. „Ég held
að fólk sem hefur ekki komið á Ólympíuleika og
hefur ekki upplifað stærðina á viðburðinum geti
ekki skilið pressuna sem þeim fylgir.“
Fín lína stressins
Margrét Lára Viðarsdóttir, sálfræðingur og
fyrrverandi landsliðs- og atvinnumaður í knatt-
spyrnu, tekur í sama streng og Hafrún er varð-
ar pressu, hún fari mikið eftir því um hvern
ræði og í hvaða aðstæðum.
Það sé gott að finna fyrir stressi og sé það
ekki staðar kemur það niður á undirbúningi og
spilamennsku að sögn Margrétar Láru. „En ef
þetta verður of mikið getur það haft neikvæð
áhrif á spilamennskuna. Þetta er því mjög fín
lína,“ segir hún. „Maður vill vera hæfilega
stressaður þegar út í leikinn er komið.“
Margrét Lára segir pressuna geta bæði verið
utanaðkomandi og frá íþróttamanninum sjálf-
um komin. „Þetta er eitthvað sem fólk þarf að
skoða. Er þetta streita sem er komin frá mér
sjálfri eða eru utanaðkomandi þættir að hafa
áhrif. Þegar maður finnur út úr því verður mun
auðveldara að vinna með það.“
Hún segir að verði streitan of mikil geti það
leitt til þess að ánægjan af því að stunda íþrótt-
ina minnki sem svo geti haft áhrif á aðra þætti
lífsins hjá íþróttamönnum.
Konur vilji ekki sýna veikleika
Íþróttamenn glíma ekki bara við andleg vanda-
mál í tengslum við keppni heldur einnig önnur
sem tengjast íþróttinni ekki beint. Þar getur
íþróttamennskan þó þvælst fyrir, því á slík
vandamál er oft litið sem veikleikamerki.
„Margt bendir til þess að íþróttamenn séu
ólíklegri til að leita sér hjálpar,“ segir Hafrún.
Hún bendir á meistararitgerð Richards Eiríks
Thähtinen, aðjunkts við Háskólann á Akureyri,
frá árinu 2017 þar sem hann, undir hennar leið-
sögn, rannsakaði vilja íþróttamanna á Íslandi til
að leita sér hjálpar í samanburði við annað fólk.
Ekki var aðeins skoðaður almennur munur á
íþróttamönnum og samanburðarhópi, sem í
þessu tilfelli voru háskólanemar, heldur einnig
einblínt á þá hópa sem þurfa á hjálp að halda.
„Við skoðuðum þetta með tilliti til kvíða- og
þunglyndiseinkenna og almennrar vanlíðunar,“
segir Richard. „Við vildum sjá hvort munur
væri innan þess hóps sem sýnir þau einkenni á
milli íþróttamanna og háskólanema.“
Richard bendir á að lítill hópur hafi verið
skoðaður en niðurstöðurnar bendi til þess að
þunglyndar konur í íþróttum séu sá hópur sem
er með minnst áform um að leita sér aðstoðar.
Þessar niðurstöður komi heim og saman við
rannsóknir á hermönnum erlendis. Herinn er
mjög karllægur heimur og virðist sem konur í
þeim geira finnist þær þurfa að hafa enn þykk-
Naomi Osaka segist hafa glímt við mikinn fé-
lagskvíða eftir að hún vann sitt fyrsta risamót
í tennis árið 2018. Hún er í öðru sæti heims-
listans en hefur átt erfitt upp á síðkastið í
kjölfar þess að hún dró sig úr leik á Opna
franska meistaramótinu í sumar.
AFP
Berskjöldun er ekki veikleiki
’
Ég held að fólk sem hefur ekki komið á Ólympíuleika og hefur ekki upp-
lifað stærðina á viðburðinum geti ekki skilið pressuna sem þeim fylgir.
Hafrún Kristjánsdóttir Richard Eiríkur Tähtinen Margrét Lára Viðarsdóttir
Vöxtur hefur orðið í umræðu um andlega heilsu íþróttamanna síðustu árin og varð hún enn meira áberandi í kringum
Ólympíuleikana í Tókýó. Sunnudagsblaðið ræddi við þrjá sálfræðinga um pressuna sem fylgir íþróttum, hvort
íþróttamönnum geti liðið illa þó allt virðist í blóma og hvað taki við þegar ferillinn líður undir lok.
Böðvar Páll Ásgeirsson bodvarpall@mbl.is