Eldhúsbókin - 10.09.1968, Page 7

1 f
c eyndui hugam 9
V
GREIN AFLOKKUR
UM SÁLFRÆÐILEG
VANDAMÁL.
6. GREIN
ÞEGAR VINNAN VERÐUR
ÞRÁHYGGJA
Þegar Kata féll saman I skrifstof-
unni og var send heim í leigubíl,
þóttust allir vita hver ástæðan væri
— ofþreyta. Kata og foreldrar henn-
ar trúðu því statt og stöðugt, að
taugaveiklunin, þunglyndisköstin og
skapillskan sem voru undanfari veik-
inda hennar, stöfuðu af ofþreytu og
erfiðu starfi. Móðirin talaði um yfir-
mann Kötu sem þrælahaldara og lét
þess getið, að náttúrlega væri níðzt
á duglegustu stúlkunni sem alltaf
væri fús að taka að sér fleiri verk-
efni en henni bæri. Nei, aumingja
Kata, hún er ekki eins og þessar
lötu stelpur sem eru búnar að breiða
yfir ritvélarnar sínar áður en klukk-
an er orðin fimm.
Orsakir taugaáfalls eru oft raktar
til ofþreytu. Það er virðuleg og óað-
finnanleg skýring á taugaveiklun og
þunglyndi. Vinir og starfsfélagar
hafa samúð með fórnarlambinu og
dást að samvizkusemi þess ag
skyldurækni. Jafnvel lötustu starfsfé-
lagar Kötu viðurkenndu fúslega, að
hún væri mesti dugnaðarforkur. En
þeim fannst það skrítið og illskiljan-
legt hvers vegna hún þurfti alltaf að
hamast svona eins og skrattinn væri
á hælunum á henni.
Það er oft af einhvers konar til-
finningalegri vöntun sem fólk ofkeyr-
ir sig á vinnu. Starfsfélagar Kötu
flýta sér heim klukkan fimm, en
það er ekki af tómri leti. Þær hafa
fleiri áhugamál en starfið — vini
eða unnusta að hitta, heimili og
eiginmenn að fara til, boð um kvöld-
ið eða námskeið. Þær eiga ríkt og
athafnasamt líf. En Kata hefur allt-
af sökkt sér á kaf í vinnuna og
fengið þar sína fullnægingu.
Þetta byrjaði þegar hún var barn.
Einhvern veginn tókst ftíreldrum
hennar ekki að láta hana finna, að
þau elskuðu hana fyrst og fremst
sjálfrar hennar vegna. Kata uppgótv-
aði skjótt, að dugnaður við skóla-
námið var vísasti vegurinn til að
hljóta lof og velþóknun foreldranna.
Þegar hún varð efst í sínum bekk
voru þau himinlifandi og báru hana
á höndum sér. Öll uppvaxtarárin
lagði hún sig í líma til að vinna ást
þeirra og aðdáun, og smám saman
varð vinnan og velþóknun annarra
eitt í vitund hennar, án þess þó að
hún gerði sér það Ijóst sjálf. Um
tíma hélt hún, að hún væri búin að
finna mann sem elskaði hana sjálfr-
ar hennar vegna, en samband þeirra
slitnaði, og Kata kastaði sér út í
vinnuna til að láta huggast og
gleyma. Vinnan varð henni mark-
mið og endir alls í lífinu, og hún
neytti allra sinna krafta og hæfi-
leika til að inna starf sitt sem
bezt af hendi. Yfirboðari hennar
mat mikils dugnað hennar og hæfni,
og hinar stúlkurnar dáðust að henni
nauðugar viljugar. En undir niðri
var Kata einmana og öfundaði ann-
að fólk sem átti sér mörg hugðar-
efni utan starfsins.
Það er skortur á vinnuafli víða
í heiminum, og öllum er okkur kennt
að dást að hinum iðnu maurum og
býflugum og fólki sem fer að þeirra
dæmi. Að sjálfsögðu gleðjast for-
eldrar þegar börn þeirra standa sig
vel í skólanum, hljóta háar eink-
unnir og verðlaun og njóta álits
kennara og nemenda. Og margir eru
smærri sigrarnir í lífi barnsins —
þegar það gengur fyrstu skrefin
óstutt, þegar það lærir að tala, þeg-
ar það lærir að klæða sig, matast
eða leggja á borðið.
Af ýmsum ástæðum fá sum börn
þá tilfinningu, að þau séu aðeins
metin eftir getu sinni til að gera
eitt eða annað. Þau þjást af leyndum
ótta við, að engum þyki vænt um
þau eða meti þau neins ef þau
ekki geti leyst af hendi verkefni
sem fullorðna fólkið leggur fyrir þau
Ef til vill vaxa þau upp án nokk-
urrar sannrar sjálfsvirðingar — þau
álíta þ/ersónuteika sinn þýðingar-
lítinn í samanburði við prófin sem
þau hafa staðizt, háu einkunnirnar
og verðlaunin. Sem fullorðið fólk
þurfa þau sí og æ að vera að sýna
Öðrum fram á hvers virði þau séu,
og þá líta þau ekki á manngildið í
sjálfu sér, heldur einblína á öll
ytri tákn velgengninnar sem eiga
að sanna, að þau séu raunverulega
einhvers virði í heiminum.
Vinnan verður þannig staðgengill
manngildisins, og maðurinn leitast
við að ávinna sér frama eða völd.
Ef hann getur ekki unnið ást með-
bræðra sinna eða vináttu sækist
hann eftir virðingu eða jafnv.el
ótta þeirra.
Herdís er ein þeirra kvenna sem
komizt hafa ,,upp á toppinn" í
starfi sínu. Hún er innkaupastjóri í
stórri tízkuverzlun, og tízkuteiknar-
ar, sölustjórar og framleiðendur
hlusta rríeð} lotningu á skdðanir
hennar og hugmyndir. Hún byrjaði
fyrir tuttugu og fimm árum sem af-
greiðslustúlka við sokkaborðið, en
með óþreytandi elju og dugnaði hef-
ur hún unnið sig upp á við. Hún
hefur reynslu og þekkingu, og hún
veit hvað er óhætt að kaupa af
nýjum tízkufötum til að selja í stór-
um stíl og hvað verða aðeins dæg-
urflugur.
Jafnvel frægustu sýningarstúlk-
urnar missa nokkuð af öryggi sínu
þegar Herdís hnyklar brýnnar.
Hún ríkir eins og drottning í sín-
um litla heimi, og vinnan er allt
hennar líf. Hún býr í glæsilegri
íbúð og hefur háar tekjur, þarf
ekki að neita sér um neitt, en
mesta nautn hennar er starfið og
allt sem það felur í sér.
Það er til fólk í þessum heimi sem
velur sér það hlutskipti að öðlast
frama og völd yfir öðrum. Það er
einmanalegt hlutskipti, en vinnan
bætir upp margt sem það skortir
á tilfinningasviðinu. Og það er erfitt
að söðla um þegar markinu hefur
verið náð — minnir á konuna sem
stökk á bak tígrisdýri; það var ekki
mjög mikill vandi að komast á bak
og jafnvel ekki að sitja sem fast-
ast, en þegar hún ætlaði að fara af
baki aftur, þá vandaðist heldur
málið. . .!
BLÓIVl AÞÁTTU R
Humall brífst oe er ræktaður sem skrautjurt á íslandi 02
eetur klætt húshliðar iðerænum skrúða beear h'ður á sumarið.
Humall er fjölær vafninesjurt, með stór, snörn blöð. Stöneullinn
vefur sie eins oe eormur utan um mjóa hluti oe eetur bannie
klifrað furðu hátt. Hann vefur sie iafnan ranesælis. Það má
streneia spotta eða net á veeei svo að hann eeti klifrað 02 nrýtt
bá. Á haustin deyr humallinn niður að iörð, en rótin lifir oe unp
_ n af henni sprettur humallinn á hverju vori. Auðvelt er að fiölea
7 I humli með skiptineu rótanna oe einnie er hæet að fjölea honum
Humall og bergflétta
með eræðlineum á vorin. Ekki barf humallinn mikla sól, en
hvassviðri eeta skemmt hann. ef hann stendur áveðra. f hlýjum
löndum er humallinn ræktaður til öleerðar í stórum humlaeörð-
um oe eru bar reknir niður staurar svo að hann eeti klifrað.
Blómskipanir kvenjurtanna eru erænleitar eða móleitar oe líkj-
ast erenikönelum að löeun. Það eru einmitt bessir kvenhumla-
kollar. sem notaðir eru við öleerð. Þeir eefa ölinu hið sér-
kennileea beiska braeð oe halda bví betur tæru. Hið verkandi
efni er í litlum, eulum kirtlum í kvenhumlakollunum. — Humall
hefur lenei verið notaður í öl. en var líka notaður til lækninea.
aðalleea eeen blöðru- oe maeakvillum. Talið er að munkar hafi
snemma á öldum lært að haenýta hann til öleerðar. Áður var
notaður vallhumall oe mjaðarlyne (Porsöl) á Norðurlöndum.
Kannski hafa söeualdarkapparnir drukkið vallhumalsöl. — Efnið
í humlakollunum (lúpulínið) verkar líka svæfandi. Verkamenn
í humlaeörðum verða oft mjöe syfjaðir. Þeear skortur var á
mildum svefn- oe tauearóandi lyfjum í stríðinu 1914—1918 voru
humlakoddar, b. e. koddar með nokkrum humlakollum í,
notaðir með eóðum áraneri. — Mareir hafa séð síeræna jurt
skreyta húshlið á Hrinebraut 10 í Keykjavík. Þetta er BERG-
FLETTA (Hedera helix), sem hér er víða ræktuð inni í stofum,
ýms afbrieði, en barna hefur hún dafnað úti í möre ár til auena-
yndis. Berefléttan heldur sér fastri við hrjúfa hluti með hefti-
rótum, sem sitja á bakhlið blaða oe ereina. Þannie eetur hún
klifrað upp tréstofna. erófa veeei oe líka í klettum, sbr. nafnið
bereflétta. Blöðin eru leðurkeend oe eliáandi. dökkeræn að lit.
Þykir brífast bezt í kalkríkum jarðveei. Þarf ekki mikla sól. Hæet
er að láta hana vaxa út á steina oe hylja bá. Berefléttan er ekki
mikið reynd hér úti í eörðum, en vert er að reyna hana. einkan-
leea veena bess að hún er síeræn.
INGÓLFUR DAVÍÐSSON.