Feykir - 01.02.2021, Blaðsíða 7

fóðurtilraunir á ungunum og
var niðurstaðan að þeim þótti
smjörið best. Líklegast voru
feitustu lóuungar á landinu
aldir upp í Móhólnum við
Hofsós, eins og þeir úðuðu í
sig smjörinu. Þess má geta að
þetta er hóllinn þar sem Pétur
Tavsen16) datt af baki þegar
hesturinn „sporðreistist“ með
hann mörgum árum seinna.
Fjósið var fremst á bakkanum
fyrir neðan Páluhús17) og er
löngu horfið. Eina merkið
um kúabúskapinn er steypt
botnplata hlöðunnar, en á henni
stendur borð sunnan við sund-
laugina, sem sett var þar fyrir
ferðamenn til að fá sér nesti.
Þeir vita ekki að þarna var
vetrarforði þriggja kúa vandlega
geymdur.
Kúabúskapurinn hvíldi aðal-
lega á herðum mömmu og
ömmu, en Silla á Þönglabakka
tók við sem aðstoðarmaður
eftir fráfall ömmu. Við heyskap-
inn voru þó allir virkjaðir
og stundum fengin utanað-
komandi aðstoð. Þurfti maður
þá stundum að bera mysu í
flöskum upp á tún til þeirra
sem unnu í heyskapnum og
voru orðnir þyrstir í sumar-
hitanum. Mig minnir að
Gunnar á Bakkanum18) og
Daddi gamli19) hafi stundum
hjálpað til við heyskapinn, en
Venni í Árbakka20) eða Geiri á
Bakkanum21) eða Palli Sveins22)
fengnir til að keyra heyið í
hlöðu.
Afi23), gamli bóndinn úr
Ártúni, var þá hættur að geta
unnið í heyskapnum en hann
var svo sannarlega ekki hættur
að hafa áhyggjur af hlutunum,
stóð úti á tröppum og gáði til
veðurs allt sumarið og helst
þegar heyið lá flatt og sagði
stundum áhyggjufullur, „Nú
rignir í dölunum og enginn
að hugsa um heyið.“ Einu
áhyggjulausu stundir afa voru
þegar vinur hans Steinn í Ási24)
kom í heimsókn og dvaldi þá í
nokkra daga. Þá var spilaður
„Brús“ alla daga allan daginn
og var okkur krökkunum
kenndur Brús til að spila við
kallana, en fjóra þarf til. Afi var
frá Atlastöðum í Svarfaðardal
og hefur væntanlega haft spilið
með sér þaðan, en Brús er vel
þekkt spil þar í dalnum og skilst
mér að heimsmeistaramótið
í Brús fari nú árlega fram á
Dalvík. Maður ætti kannski að
rifja upp spilið og senda sveit á
heimsmeistaramótið?
Daddi gamli var einn af þeim
mörgu sem fluttu í Hofsós
úr Kotabæjunum svonefndu,
en það voru nokkur smábýli
við Höfðavatn. Hann bjó
síðustu árin í kjallaraherbergi
í presthúsinu og hafði flust
þangað þegar gamli barnaskól-
inn brann 1950, en þar hafði
hann haft húsaskjól. Síðustu
æviár Dadda voru því ein-
manaleg og einnig dauðdag-
inn, en hann dó undir suður-
endanum á brúnni niðri í Stað.
Hann fékk þar einhvers konar
blæðingu og blæddi út, segir
Gestur bróðir25), sem kom að
honum lífvana í blóði sínu undir
brúnni.
Eru þetta okkar kýr?
Á sumrin voru kýr bæjarbúa,
þeirra sem bjuggu fyrir innan
á, reknar á beit upp á flóa eftir
morgunmjaltir. Slóðin var upp
með presthúsinu og áfram upp
sunnan við okkar tún. Okkar
kýr, Dimma, Perla og Skrauta
voru þar á meðal. Á kvöldin
komu svo kýr bæjarbúa kjagandi
í kvöldsólinni sunnan bakkana á
heimleið í langri halarófu. Pabbi
var ættaður vestan af fjörðum og
stóð sjósóknin honum sennilega
nær en kúabúskapurinn. Hann
var því ekki glöggur á útlit
kúa. Þegar halarófan nálgaðist
fylgdumst við með til að beina
okkar kúm niður í fjósið. Benti
hann þá á einhverjar kýr og
spurði, „Eru þetta okkar kýr?“
Nei, það var ekki. Svo kom næsti
hópur, „Eru þetta okkar kýr?“
Nei, það var ekki heldur. Fór
þessu svo lengi fram, þangað
til mamma gekk af stað og tók
á móti sínum kúm. Dimma fór
þar fremst, virðuleg og settleg,
enda elst. Kýrnar voru nánast
eins og hluti af fjölskyldunni
og mikil sorg þegar þær héldu
löngu seinna til hinna eilífu
grænu bithaga og í staðinn
farið með mjólkurbrúsa út í
kaupfélag þar sem Geirmundur
kaupfélagsstjóri26) stóð á sunnu-
dögum í sínum brúna slopp og
afgreiddi mjólkina.
Náttúran er þannig gerð
að stundum þurftu kýrnar á
að halda félagsskap við naut.
Stundum kom nautið til þeirra á
vörubílspalli og var vörubílnum
ekið niður fyrir veginn þar sem
sundlaugin er núna, bakkað
að veginum og nautið leitt til
fundar við kúna svona sirka
þar sem heiti potturinn er.
Þetta var óneitanlega svolítið
spennandi. Stundum varð kýrin
að heimsækja nautið og man
ég eftir einni ferð upp að Hofi
til að heimsækja hreppsnautið
þar sem Helgi á Melum27) leiddi
kúna og ég rak á eftir. Þetta
hlýtur að hafa verið eftir að brúin
kom á Hofsána upp frá, því ég
man ekki eftir að hafa vaðið ána,
heldur eingöngu lítinn læk sem
rann yfir veginn í slakkanum
neðan við Hjarðarholt.
Búrið í kjallaranum var
yfirráðasvæði ömmu28). Þar var
skilvinda og strokkur og fram-
leiddur rjómi, undanrenna,
smjör og skyr. Fyrir utan að
svala þorsta heyvinnumanna
var mysan notuð til að varðveita
súrmatinn, en það var aðallega
slátur og lifrarpylsa sem gert
var á haustin og geymt í tunnu
í kjallaranum. Og þá erum við
komin að haustinu.
Hofsósingar áttu afrétt
frammi í Unadal og var féð
rekið eða flutt þangað á vorin
eftir vorrúninginn. Á haustin
var smalað og féð rekið til
Árhólaréttar. Hofsósingar ráku
síðan sitt safn þaðan og til réttar
sem var norðan við veginn rétt
ofan við barnaskólann og þar
var dregið í dilka. Sú rétt er nú
horfin eins og svo margt annað.
Mamma tók slátur, hausa og
innmat og mátti heyra spjall
og hlátra í þvottahúsinu þegar
Ebba29) var mætt til að aðstoða
við sláturgerðina. Hausarnir
voru sviðnir á bak við hús á
misgóðum prímusum og man
ég að ég fór eitt sinn út í Berlín30)
til að fá þunnt og mjúkt skinn hjá
Steina31) til að endurnýja leðrið
í pumpunum á prímusunum.
Ég held svei mér þá að það hafi
verið hundsskinn. Flest heimili
voru með hólf á frystihúsinu
og var okkar hólf nánast fullt af
slátri, sviðum, hjörtum, lifur og
nýrum eftir sláturtíðina.
Það varð oft hlutskipti
okkar Önnu Pálu32) að fara
út á frystihús til að ná í mat
í frystihólfið eða þá salt. Á
fimmtugsafmæli mínu rifjaði
Anna Pála upp góða sögu, en
á leiðinni heim af frystihúsinu
stálumst við stundum inn á
ganginn þar sem gengið var
upp á kontórinn í kaupfélaginu,
annað í einu, og horfðum á
hvort annað í gegnum lituðu
rúðurnar sem voru meðfram
stóru miðrúðunni. „Hann Steini
var svo sætur gegnum litaða
glerið,“ sagði Anna Pála. Svo
þegar farið var í að endurnýja
gamla kaupfélagshúsið ákvað
ég að hringja í Valgeir33) til að
minna hann á lituðu glerin.
„Ég gleymi því nú varla,“
sagði Valgeir. „Ég held að þú
sért sjöundi maðurinn sem
hefur samband við mig til að
minna mig á lituðu glerin í
suðurglugganum.“ Svona eru
Hofsósingar ræktarsamir og
auðvitað setti Valgeir litað gler
í litlu gluggafögin í suðurglugg-
anum eins og allir geta séð.
Flest haust keypti pabbi hross
sem slátrað var á baklóðinni
og saltað í tunnu sem var í
kjallaranum við hliðina á súr-
matstunnunni. Saltað hrossa-
kjöt með kartöflumús er jú
herramannsmatur. Okkur
krökkunum var harðbannað að
vera viðstödd og er því minn-
ingin um hrossaslátrunina
frekar óljós, en ég held að
Manni34) hafi aðstoðað við
verknaðinn og síðar Gunnsi35).
Önnur sýning sem var
bönnuð börnum var slátrun á
unghönum. Mamma var með
hænur og stóð hæsnakofinn
niðri á bakka við hliðina á
fjósinu. Hún þurfti stundum
að láta þær liggja á til að
viðhalda stofninum og kom
þá óþarflega mikið að hönum
sem þurfti að lóga. Sigmundur
frá Þönglabakka og Daddi
tóku það verk að sér og hjuggu
af þeim hausinn á baklóðinni.
Og við laumuðumst út í glugga
til að fylgjast með hauslausum
hönunum stökkvandi út um
allt. Einn flaug meira segja upp
á þak og þótti það mikið afrek
hjá hauslausum hana. Mamma
vildi ekki elda hanana þó að
hún setti stundum eldri hænur
í pottinn, eiginlega „Coq au vin“
án vínsins. Þeir voru því gefnir
og held ég að Jón Ágústsson36)
hafi verið helsti viðtakandinn.
Jón bjó með mömmu sinni
í Brimnesi og var um margt
eftirtektarverður. Hann var
síldarmatsmaður og var á
Siglufirði flest sumur. Hann
hefur sennilega haft þokkalegar
tekjur því hann var með fyrstu
mönnum til að fá sér bíl,
Fiat-1100, og lét setja hurð á
norðurgaflinn í Brimnesi til að
geta haft bílinn í kjallaranum.
Jón hugsaði vel um bílinn og
tók hann ekki út úr kjallaranum
nema á góðviðrisdögum en
þegar Jón kom akandi á Fíat-
inum vissu Hofsósingar að
sumarið væri komið. Þessi
sögufræga bifreið er nú til sýnis á
safninu í Stóragerði. Ég afgreiddi
Jón oft í kaupfélaginu og hafði
hann ákveðnar skoðanir á
hlutunum en sagði þó stundum,
mamma vill ekki þetta og
mamma vill ekki hitt. Til dæmis
þurfti klósettpappírinn helst
Sigmundur og Hjalti leggja að. Á bryggjunni bíða með matarbita þau Gísli Ben, pabbi Hjalta, og Silla, systir Sigmundar. Á
bak við trillu Sigmundar sést meðal annars hinn rauðmálaði Hreggviður Sveina Jóa og þversum við planið Egill SK 54 þeirra
Brekknamanna. Gísli vann lengi í kaupfélaginu eins og sagt er frá í pistli 2. MYNDIN ER Í EIGU FINNS SIGURBJÖRNSSONAR.
05/2021 7