Norðurslóð - 26.04.2022, Qupperneq 6

6 – Norðurslóð
Menningarráð Dalvíkurbyggðar
blés til Menningarráðsstefnu
sem haldin var í Bergi þann 7.
maí síðastliðinn. Ráðstefnan
var haldin til að ná til þeirra er
starfa í menningartengdum eða
skapandi listgreinum á svæðinu
og vita hvernig hægt er að styðja
og efla betur við listafólk sem
starfar í Dalvíkurbyggð. Valdir
listamenn héldu stutt erindi og
ein af þeim var Ragnhildur Lára
Weisshappel myndlistakona.
Eftirfarandi er erindi hennar birt
með góðfúslegu leyfi hennar.
Fyrir örfáum árum hefði ég
ekki trúað spákonu sem segði mér
að í framtíð minni væri ræða á
menningarráðstefnu á Dalvík.
En hér er ég nú samt, og
klæði af mér sviðskrekkinn í
hinum universal einkennisbúning
sjálfsöryggis: jakkafatadraktinni.
Ragga heiti ég og ég er
myndlistarmaður og nýbúi á
Dalvík. Alveg síðan ég var spurð
hvort ég vildi halda 5 mínútna tölu
á menningarráðstefnu í Bergi fór
heilinn að taka inn allskyns efni
úr umhverfinu, og djúpt úr iðrum
sálarinnar ; allskyns efni sem væri
mögulega viðeigandi í ræðuna.
Misviðeigandi og misáhugavert efni
sem summar upp gildi myndlistar í
mínu lífi. Heilinn tók að marinerast
í ræðuefninu - án þess að ég væri
að hræra mikið í eða skipta mér af.
Á einhverjum tímapunkti,
mögulega samhliða marineríngunni,
er hugurinn að spá í framkvæmdina,
aðferðir, lokaútkomu.
Efnisval, form, litasamsetningar,
merkingu, merkingarleysi, hver
merkingin sé í merkingarleysinu,
staðsetningu og tímasetningu,
mögulega gagnrýni, möguleg
tilsvör, hugurinn minnir mig á að
googla how to write a speech?
Þessar hugsanir eru ekki í neinni
línulegri röð, þetta er ekki kerfi
með sporum sem þurfa að vera í
réttri röð. Nei, þetta er allt í hrúgu.
Ólíkt tréi sem byrjar á rótum og
vex upp, endar uppí topp ; þá eru
hugsanirnar frekar rótarflækja þar
sem allar rætur tengjast og vaxa
í allar áttir. Ég sé hugmyndina,
eða í þessu tilfelli ræðuna, inni
í húsi og ég lít innum alla glugga
hússins og get þannig skoðað
ræðuna frá öllum hliðum - til að
sjá heildarmyndina. En það er ekki
nóg að efni og hugmyndir fljóti um
í huganum, það verður að komast í
einhverkonar form. Sköpunarferlið
er alltaf einhvernveginn svona eins
og ég lýsi hér. Þannig verða allar
mínar hugmyndir að hlutmyndum.
Ferlið verður að vera
áreynslulaust
Áreynsla, rembingur og stress
er ekki gott í sköpun og allar
hindranir, ef einhverjar eru, verða
að vera áhugaverðar (þó þær séu
sársaukafullar og erfiðar). Hvað
sem verið er að skapa ; hvort
sem verið er að baka rjómaköku,
sinna húsviðhaldi, móta skúlptúr
eða skrifa ræðu, er alltaf best
ef það gerist eins mjúklega og
áreynslulaust og mögulegt er. Það
má leggjast á gólfið ef mótlætið er
of harkalegt. Liggjandi á gólfinu
verðum við meira straumlínulaga
svo mótlætið lendir síður á okkur,
læðist frekar yfir okkur og framhjá
okkur. Á gólfinu getum við nýtt
tækifærið og haldið andardrættinum
jöfnum og leyft þannig
hugmyndinni að nærast enn betur.
Að vera listamaður er eiginlega að
vera í stöðugri þerapíu, að sækja
ævilangt sjálfhjálparnámskeið
þar sem gúrúinn er sjálfur
sköpunarmátturinn.
Ég kalla mig myndlistarmann.
En ég veit ekki nákvæmlega hvað
það er, þó ég viti hvernig leikari
myndi leika myndlistarmann. Ég
hef heyrt fólk tala sem kann að tala
eins og myndlistarmenn og jafnvel
búa til hluti sem líta út eins og
listaverk.
Ég kalla mig myndlistarmann,
því það er orðið sem samfélagið
hefur búið til og samþykkt og það
kemst næst því að lýsa því sem ég
geri. Ég kalla mig myndlistarmann
því með það viðurnefni get ég gert
hvað sem er. Það er næst því að
upplifa algert frelsi, eða þykjast
vera frjáls og hafa tíma til að velta
frelsinu fyrir sér. Sem listamaður
er ég skoðandi og skoða svo aftur ;
endurskoðandi, ég skoða umhverfið
og geng samhliða samfélaginu með
stækkunargler. Að vera listamaður,
fyrir mér, er að læðast og þykjast,
gabba aðra á góðlátlegan hátt,
klæða sig í kameljónsbúning og
falla inní hvaða aðstæður sem er,
eins og lögga sem er under cover
eða hulduvera. Að vera listamaður,
fyrir mér, er að skapa sér tíma og
rúm til að skoða og vera til. Sem
listamaður þarf ég aldrei að spyrja
um leyfi.
List er lífsmeðalið
Það sem ég læri í ferlinu,
að sjá þróunina, að leika mér
og gera mistök („mistök”) er
raunveruleikinn. Myndlistin kennir
mér að merkingin á bakvið hlutinn
er mun, mun mikilvægari og
raunverulegri en hluturinn sjálfur,
eins og merking á bakvið orð er
mikilvægari og raunverulegri en
orðið sjálft.
Tónverkið á bakvið nóturnar,
vandamálið á bakvið húðútbrotið,
veðrið á bakvið veðurkortið -
óveðrið á bakvið neonbleikan lit á
veðurkortinu, er raunveruleikinn
á meðan veðurkortið, neonbleiki,
útbrotið og nóturnar eru táknmyndir.
Listamenn eldast víst hægar
og upplifa sjaldnar gráan fiðring.
Óformleg en há(lf)vísindaleg
könnun mín sýnir að ástæða þess
sé, að listamenn hætta ekki að leika
sér og gera sig reglulega að fífli.
Þessi ræða er örugglega full
af mótsögnum og óreiðukenndu
rugli. Þannig er ég og minn hugur
og mig grunar að hugur okkar allra
sé staður þar sem tvær andstæðar
hugmyndir og andstæðar langanir
lifa góðu lífi saman samtímis, bæta
hverja aðra upp og valda togstreytu.
Í okkur er ljós og myrkur og allir
litir, djúpir og dimmir tónar og
allur skalinn uppí tæra englatóna,
við erum gróf og fín, falleg og ljót,
vond og góð og við erum alltaf að
reyna að finna fullkomið jafnvægi,
rétta blöndu, spila á réttu nóturnar
(en án þess þó að verða óáhugaverð
og leiðinleg og flöt). Við erum ekki
bara eitt heldur svo margt og þurfum
að finna jafnvægið uppá nýtt hverja
stund. Við erum í raun að skapa
nýjan heim á hverri sekúndu. Lífið
er síbreytileg kortlagning. Hvert
augnablik er hverfandi.
Það eru alltaf fleiri en ein
möguleg skýring á hvaða vandamáli
sem er. Skýringar eru bara tilgátur
og kenningar og ættu að vera
sveigjanlegar og opnar. Listin
endurspeglar þetta og lokaútkoma
í listum - listaverkið sjálft - opnar
oftar en ekki á fleiri spurningar en
hún svarar.
Ég veit
ekkert fyrir víst, það er það eina
sem ég veit. Það er mikið frelsi
að vita ekkert. Þróun mannkyns
hefur kennt okkur að trúa því sem
við þurfum að trúa til að lifa af í
heiminum - og að við verðum að
taka skýrar ákvarðanir og vera viss
um allt. Hellisbúi hefði dáið strax ef
hann hefði ekki tamið sér þann sið
að taka ákvarðanir. Hugurinn okkar
hefur þörf til að vera viss - eða það
er að segja, að líða eins og hann
sé viss. Hugurinn fer þá að leitast
að útskýringu sem samræmist sem
best hans núverandi viðhorfa og
gilda. Að taka ákvörðun um að
eitthvað sé rétt eða rangt lokar á
alla hina möguleikana. Við hættum
að leita að öðrum útskýringum.
Okkur sem manneskjum langar
að vita, og sem börn spyrjum við
spurninga, og sem samfélag þurfum
víst að taka ákvarðanir stundum. Ef
við þurfum endilega svör finnst
mér mikilvægt að svarið sé sjálfbær
snjóbolti, sem getur rúllað og
stækkað ef þörf er á.
Ég hef tileinkað mér það að efast
um allt og það er bæði frelsandi og
stórhættulegt.
En með því að efast um allt sem
er “vitað” finnur maður kannski
sinn eigin sannleika. Býr til sitt
eigið.
Mér finnst skemmtilegt að
hlusta á fólk segja frá einhverju
með algerri vissu og skilur ekkert
pláss eftir til að spegúlera. Hvort
sem umræðuefnið er gufuhvolf
annara plánetna eða bólusetningar,
eða eitthvað sem skéði fyrir löngu,
eða næringafræði eða vínþrúgur.
Ég sagði í upphafi að ég hefði
ekki trúað því að ég stæði hér að
halda ræðu á menningarráðstefnu
á Dalvík. Reyndar hefði ég ekki
trúað því að ég myndi yfirleitt halda
ræðu. Né væri á Dalvík.
En það var mikið gæfuspor fyrir
okkur fjölskylduna þegar vindurinn
feykti okkur norður. Það fyrsta sem
ég gerði þegar við fluttum síðasta
sólarsumar var að planta vindsokk
í bakgarðinn við húsið. Ég fæddist
og ólst upp við Reykjavíkurflugvöll
og rauðhvítu röndóttu sokkarnir
tveir sem standa vaktina við
flugbrautina hafa heillað mig alla
tíð. Ég uppgötvaði snemma að þeir
bera mikilvæg skilaboð til þeirra
sem málið varðar.
Þeir, eins og vindsokkum er von
og vísa, eru allan sólarhringinn að
tjá sig um veðrið. (Draumastarf.)
Vindsokkar á flugvöllum og
flugfólk talar sama tungumál, vinna
saman og það er mjög mikilvægt
að fólk sem flýgur flugvélum talar
tungumál vindsokksins og kann að
lesa hans skýru skilaboð.
En aftur að garðinum í Árgerði.
Vindsokkurinn sem ég plantaði
þar er í minni kantinum og hvítur.
Ég spjalla við vindsokkinn og
skráset upplýsingarnar sem hann
segir mér, upplýsingarnar sem
finnast á þessum hnitmiðaða stað
í garðinum, eru nákvæmari en
þær sem finnast á háþróuðum
vindkortum. Stundum er hann
fullur af orku svo munnurinn hans
titrar og nylon efnið þenst út, það er
spenna í hverjum nylonþærði.
Stundum ræður leikgleði ríkjum
og hann hoppar upp og niður til
skiptis. Í hálfgerðu hláturskasti
skellir hann uppúr.
Stundum er hann vindlaus, alveg
búin áðí. Þynnkulegur. Oft syngur
hann heilt tónverk.
Síðan ég flutti á Dalvík hef ég
spjallað enn frekar um veðrið. Í
daglegum símtölum við systur
mína eyðum við ávalt nokkrum
orðum í veðrið. Hvernig er verðið?
Oft lýsum við óumbeðnar veðrinu.
Kannski er það vani en kannski er
það því veðurtal í upphafi samtals
gefur ýmsar upplýsingar um
hvernig fílíngur er hinum megin á
línunni.
Ég eru svo heppin að
vera orðin meðlimur í hinum
há-menningarlega klúbbi,
Veðurklúbbnum, á Dalbæ, þar
sem gott fólk spáir í veðrið útfrá ;
gömlum veðurathugunardagbókum
og eigin draumum, eigin
tilfinningum, horfir til tunglsins og
horfir til hvernig dýrin haga sér;
villt dýr, húsdýr og dýr í draumum.
Á einkasýningu minni í
marsmánuði síðastliðnum, sem
fjallaði um veður og manneskjur,
lét ég fylgja með tilvitnun í Danna í
veðurklúbbnum, þar sem hann lýsti
draumi um að óveður sé í aðsigi. Í
fáum orðum hljóðaði draumurinn
svo: Frúin reynir að teyma villtan
gráan hest. Og ég setti tilvitnunina
aftan á mynd af vindi, tekna úr
gervihnetti, sem gæti alveg eins
verið hár á einhverjum skrokki.
Veðurklúbburinn gerir sér fulla
grein fyrir beinum áhrifum veðurs
á mannfólk; líkamlega, andlega og
atvinnulega.
Í veðurklúbbnum er verið að
skoða munstur og vísbendingar
sem náttúran gefur okkur en við
kunnum ekki öll að lesa.
Í veðurklúbbnum er verið að
skapa samtal við náttúruna, útfrá
menningararfinum, gersemunum,
sem veðurathugunardagbækur
eru og útfrá skilaboðum úr
undirmeðvitundinni. Þar er verið að
þýða á milli tungumála ; tungumála
drauma og náttúrunnar yfir í orð
sem mannfólk skilur og getur lesið.
Veðurklúbburinn tekur þetta
risastóra, ósýnilega og þýðir yfir í
orð.
Ef það er ekki menning þá veit
ég ekki hvað menning er.
Jafnvel er það hrein og tær
listsköpun.
Að þýða hugmynd í hlutmynd
Ragnhildur Lára
Weisshappel
Frúin reynir að teyma villtan gráan hest
Vindsokkur í garðinum á Árgerði