Austurglugginn - 22.08.2014, Qupperneq 6

6 Föstudagur 22. ágúst AUSTUR · GLUGGINN
urströnd Kanada hafi sýnt hugmyndinni mikinn
áhuga. „Grænland er mjög ríkt af alls kyns efnum
sem þykja eftirsóknarverð í iðnaði og víða þar sem
verið er að setja upp námur komast skip bara að
hluta úr árinu. Þess vegna skiptir máli að geta flutt
efnið hratt í burtu þegar leiðin er fær, í aðra höfn
sem er ekki of langt í burtu og safnað henni upp
þar til umskipunar eða frekari vinnslu.“
Skip frá Shanghai í Kína er um tveimur vikum
fljótara til Evrópu með því að fara norðurslóða-
leiðina heldur en fara hina hefðbundnu leið um
Súezskurð. Þorsteinn viðurkennir þó að blendn-
ar tilfinningar séu til þeirrar siglingaleiðar. „Þótt
maður vilji vera framkvæmdamaður er maður líka
umhverfissinni og maður vill ekki endilega að ísinn
þiðni það mikið að leiðin verði fær. Ferlið er hins
vegar langt og við þurfum að vera undir það búnir
ef náttúran býður upp á þetta tækifæri.“
Sveitarfélögin fóru fyrst tvö af stað í vinnuna með
iðnaðarráðuneytinu og fengu verkfræðistofuna
EFLU til verksins. Flóknar rannsóknir kosta hins
vegar peninga sem sveitarfélögin áttu ekki til og
ríkissjóður gat ekki gert upp á milli landssvæða.
Því var farið að leita eftir fjárfestum og um ára-
mótin 2011/12 var skrifað undir viljayfirlýsingu
við Bremenports um samstarfið sem síðan var
staðfest í vor. „Mannvirki eins og við erum að tala
um í Finnafirðinum fer ekkert af stað nema að
því komi traustir fjárfestar og það er ekkert víst
að Bremenports einir og sér dugi. Fleiri lýstu yfir
áhuga. Þetta gætu orðið framkvæmdir upp á 60-100
milljarða króna. Mikilvægt er því að hafa trausta
fjárfesta með í för.
Stóru sveitarfélögin með rýtinginn á lofti
Þá hefur norska fyrirtækið NorSea gert samkomulag
um að vera með aðsetur sitt á norðausturhorninu
fyrir þjónustu við olíuleit á Drekasvæðinu. Þótt
önnur fyrirtæki hafi lýst yfir áhuga á að nota að-
stöðuna á Reyðarfirði bendir Þorsteinn á að sigl-
ing frá miðju Drekasvæðisins til Vopnafjarðar er
7,5 tímum styttri heldur en til Reyðarfjarðar og
flugtíminn hentugri fyrir þyrlurnar. Leitin er hins
vegar bara byrjunin, uppbyggingin verður fyrst ef
til vinnslu kemur. Þorsteinn minnir á að í skýrslu
iðnaðarráðuneytisins hafi verið talið heppilegast
að þjónusta Drekasvæðið frá Norðausturlandi og
þar yrðu nýtt mannvirki sem þegar eru til staðar.
Það vakti hins vegar upp töluverðar deilur þegar
stóru sveitarfélögin á Austurlandi, Fjarðabyggð
og Fljótsdalshérað, fóru að markaðssetja sig til að
þjónusta olíuleitina. „Í þessum viðskiptum, sem
öðrum, er samkeppni og þeir sem kaupa þjónustuna
leita að heppilegustu tilboðunum. Við verðum því
að taka því ef þeim þykir heppilegra að vera ann-
ars staðar en hjá okkur. Því er ekki að leyna að á
vettvangi Sambands sveitarfélaga á Austurlandi
(SSA) á árunum þar á undan hafði verið gengið
út frá því og samþykktar ályktanir um að vinna
með Vopnfirðingum að uppbyggingu á þjónustu
við Drekasvæðið. Við vorum búin að vinna gríðar-
lega mikið að þessum málum og því fannst okkur
stóru sveitarfélögin vera með rýtinginn á lofti og
fara aftan að okkur. Okkur fannst til lítils að sam-
þykkja sameiginlega aðferðafræði á vettvangi SSA,
sem var bara svikin þegar á hólminn var komið. Það
er ljóst að þarna sáu stóru sveitarfélögin tækifæri í
því sem við höfðum unnið að í mörg ár. Ég get ekki
leynt því að það fauk talsvert í mig og ég lét í mér
heyra að ég væri ekki sáttur við þessi vinnubrögð.
Litlu sveitarfélögin komu til dæmis sterkt að því
að styðja að uppbyggingu álvers í Reyðarfirði með
því að vera ekki að berjast um hvar álverið ætti
að vera. Við töldum því eðlilegt að þessi sveitar-
Eskju og Skeljungs til baka sumarið 2003. Haustið
2004 rann svo Tangi inn í HB Granda sem byggt
hefur upp vinnslu á Vopnafirði síðan. Lokaskrefið
var stigið seint í nóvember 2011 þegar Vopna-
fjarðarhreppur seldi 2,5% hlut sinn í HB Granda
fyrir um hálfan milljarð króna.
„Það var erfiðast að tryggja að atvinnustigið yrði
í lagi. Þegar Eskja var búin að kaupa obbann af
hlutabréfunum í Tanga, sem var fjöreggið okkar,
og við vorum að leita leiða til að vinna það til baka
þurftum við að taka verulega áhættu með samfé-
lagið. Þannig að það var eins gott að það sem við
vorum að gera tækist. Það er ekkert vitlaust sem
stundum er sagt að neyðin kennir nakinni konu að
spinna og stundum er það þannig að þegar menn
eru í þrengingum og verða að bjarga sér finna þeir
leiðir sem verða mun betri en ella hefði verið. Um
leið og málið var erfitt þá var það bæði lærdómsríkt
og skemmtilegt og ögrandi að finna leiðir í erfiðri
stöðu. Annað slagið getur verið gott að finna fyrir
þrengingum til að læra að bjarga sér en maður vill
engum svo illt að hann lendi í svona stöðu. Það
getur verið stutt milli feigs og ófeigs og sum sam-
félög sleppa ekki svona vel. Þau tapa sinni útgerð,
missa stóran hluta atvinnunnar, fólkið flýr og tóm
og niðurdröbbuð hús taka á móti þeim sem koma í
samfélagið. Við höfum verið heppin og farsæl hér.“
Þorsteinn segist ekki hafa áhyggjur af því þótt
Vopnfirðingar eigi ekki lengur í aðalatvinnuveitanda
staðarins. „Það var aldrei markmiðið að sveitarfélagið
ætti hlut í stóru atvinnufyrirtæki heldur að búa til
fyrirtæki hér á Vopnafirði sem gæti staðið undir sér.
Það þýðir ekki að byggja upp atvinnurekstur sem
rekinn er með halla ár eftir ár. Því töldu menn að
þegar búið var að borga niður skuldir, svo sem af
kaupum hlutabréfanna, tryggja eins og kostur er að
hér sé góður atvinnurekstur með HB Granda og
byggja upp hafnarmannvirki með Siglingamála-
stofnun að grunnurinn væri traustur og ekki til
neins að eiga hlutabréfin lengur. Markmiðið var
aldrei að kaupa bréf ódýrt til að selja dýrt heldur
að tryggja atvinnu á svæðinu. Hluturinn var líka
það lítill að hann var ekkert ráðandi og við höfðum
ekkert með að gera hvaða stefna var sett í rekstr-
inum. Salan var samt í góðri samvinnu við aðra
eigendur og samvinnan við HB Granda er ekkert
síðri þótt við séum ekki hluthafar.“
Baráttan um Sundabúð
Þorsteinn segir þó að það hafi „háð okkur að ekki
hefur tekist að fjölga íbúum. Menn hljóta að spyrja
sig hvað er í veginum þegar næg atvinna er til staðar.“
Íbúar eru þar um 700 talsins og ein af þeim skýr-
ingum sem Þorsteinn bendir á er að markaðsvirði
fasteigna sé of lágt, það er of dýrt að byggja nýjar
íbúðir miðað við hvað fæst fyrir þær en íbúðar-
húsnæði vantar á staðnum. Þá kemur fólk að til að
vinna hjá HB Granda og í sláturhúsinu en þetta
fólk er með lögheimili annars staðar og borgar því
ekki útsvarstekjur til sveitarfélagsins. Aðspurður
hvort hann álíti Vopnafjörð vertíðarsamfélag svarar
Þorsteinn að „dálítið sé til í því“ en vertíðin standi
hins vegar nær allt árið. Nú stendur yfir makríl-
vertíð, næst verður það síldin, svo loðnan og loks
kolmunni. „Þetta er nánast allur hringurinn en þú
veist aldrei hvernig auðlindir sjávarins eru og það
getur verið vont. Maður er algjörlega háður því sem
náttúran gefur og atvinnulífið er í uppnámi ef fiski-
stofnarnir gefa ekki. Hins vegar meðan tegundirnar
eru svona margar geta þær jafnað hverja aðra út.“
Annað vandamál sem Vopnfirðingar, eins og svo
mörg samfélög, standa frammi fyrir er hækkandi
meðalaldur. „Aldursdreifingin er okkur ekki hag-
stæð og fólkið sem er að eldast heldur ekki uppi
hagvexti til framtíðar.“ Meðal átaksverkefna síð-
asta kjörtímabils var að verja legudeild aldraðra í
Sundabúð sem Heilbrigðisstofnun Austurlands
hugðist loka í sparnaðarskyni vegna viðvarandi
hallareksturs. „Það er ekki við það búandi að í svona
samfélagi sé ekki til legudeild þar sem aldraðir geta
búið síðasta spölinn,“ segir Þorsteinn. Lendingin
varð sú að hreppurinn tók við rekstrinum í til-
raunaskyni til tveggja ára í fyrravor og reksturinn
í fyrra var við núllið. Framundan er síðan að semja
um áframhaldið. Meðal þeirra vandamála sem upp
hafa komið var vilyrði fyrri ríkisstjórnar um jafn-
launaátak á sjúkrastofnunum. Starfsfólk Sunda-
búðar taldi sig eiga rétt á því en hreppurinn fékk
ekki aukið framlag til að standa við loforð ríkisins.
Enn ein áskorunin liggur í því að ungt fólk flytur
í burtu til að mennta sig og allur gangur er á hvort
það finni störf við hæfi og komi aftur. Þorsteinn
vonast hins vegar til að það breytist. Hann telur að
öflugur landbúnaður og sjávarútvegur leiði af sér
önnur fjölbreyttari störf.
Umbylting ef stórskipahöfnin kemur
Í vor var skrifað undir samninga við þýska fyrir-
tækið Bremenports, sem rekur hafnirnar í Bremen,
Bremenhaven og Wilhelmshaven þarlendis, um
rannsóknir fyrir mögulega stórskipahöfn í Finna-
firði. „Það veit enginn hvað úr því verður en ef
stóru hugmyndirnar ganga eftir þá verður algjör
umbylting á þessu svæði.“ Að þeim hugmyndum
hafa Vopnfirðingar og nágrannar þeirra í Langa-
nesbyggð unnið frá árinu 2007. Höfnin gæti orðið
að veruleika ef siglingaleið opnast um Norður-Ís-
hafið. Þorsteinn bætir því jafnframt við að aðilar
sem hyggja á námuvinnslu á Grænlandi og aust-
„Það var aldrei markmiðið að sveitarfélagið ætti hlut í stóru
atvinnufyrirtæki heldur að búa til fyrirtæki hér á Vopnafirði
sem gæti staðið undir sér.“