Rit (Vísindafélag Íslendinga) - 01.06.1970, Page 311
309
har aldri ved Collége de France eller ved Sorbonne vært noen
lærestol i baskisk, i en by som i tider har vært et internasjonalt
centrum for sprákvitenskapen, i et land hvis forskere har spilt
en ledende rolle i utforskningen av ostasiatiske, indiske og
iranske, semittiske og hamittiske sprák. Den eneste lærestol
i baskisk er i Bordeaux, ikke i Paris. Professoratets forste og
eneste innehaver er ná falt for aldersgrensen —jeg har aldri
sett noen arbeider fra hans elevers hánd.
Studiet av baskisk har, til alle tider, vært overlatt ama-
torene, mange fantaster og dilettanter, men ogsá sindige menn
som har dyrket sitt morsmál. Det vi vet om baskisk skyldes
amatorene, fra prins Bonaparte som i 1860-árene ga oss en
oversikt over de baskiske dialekter, som ennu er uovertruffen,
til alle landsbyprestene som vi mer enn noen andre er takk
skyldige for at vi vet noe som helst om baskisk. Men det sier
seg selv at deres oppgave ikke forst og fremst har vært rent
vitenskapelig, den har vært apologetisk og normativ, og det
preger deres arbeider.
Georgisk og baskisk er to typiske eksempler pá sprák talt
av smá grupper, omgitt av sprák med stor prestisje. For
georgierne og baskerne er spráket blitt symbolet pá nasjonen,
pá folket — det er i sine sprák de soker, for á bruke et moderne
uttrykk, sin identitet. De ser pá sine sprák som sine originale
bidrag til den felles menneskelige kultur — som to egen-
artede máter á se verden og seg selv pá. Hvis utviklingen
krever at disse sprák skal forsvinne — rent okonomisk sett
er de bare en belastning for de mennesker som tviholder pá
dem — ville báde de og vi bli litt fattigere.
Vár situasjon i Norden er ikke den samme som georgiernes
og baskernes, men ogsá vi er smá spráksamfunn som, i en
verden som stadig mer internasjonaliseres og uniformeres, er
utsatt for et stigende press fra omverdenen, fra de store kultur-
sprák. Hvis vi vil bevare vár egenart, og det mener jeg vi bor
gjorc, er det var nasjonale oppgave á studere og utforske
váre egne sprák. Ogsá av den grunn at om ikke vi gjor det,
er det ingen andre som gjor det. Nár det dreier seg om de