Kirkjublaðið - 04.07.1949, Blaðsíða 3

KIRKJUBLAÐIÐ
3
Séra Vigfús Þórðarson
ln memorian
Hmn 17. juni síðastl. andaðist
séra Vigfús Þórðarson frá Ey-
dölum að heimili sínu í Rvík.
Eins og oftar kom dauðinn
óvænt. Þótt aldur séra Vigfúsar
væri orðinn hár, þá var hann
enn ern og bar árin mjög vel.
Vinir séra Vigfúsar sakna
hans. Hann var góður vinur.
Góðviljaður í allra garð og vildi
hvers manns vandræði leysa.
Þess vegna varð hann sóknar-
börnum sínum kær. Þess vegna
þótti þeim gott að koma á hans
fund með vandamálin og erfið-
leikana.
Oft heyrði ég talað um hann
sem góðan og ástríkan heimilis-
föður. Heimilið var ávalt hlýtt
og gott athvarf. Hjónin, séra
Vigfús og frú Sigurbjörg voru
sannir vinir og samhent og sam-
huga í lífsbaráttu sinni. Séra
Vigfús var góðlyndur og glaður
flestum stundum. Hann vár
söngelskur og hafði sjálfur
ágæta söngrödd. Sjötíu ára
gamlan heyrði ég hann syngja
einsöng í kirkju sinni að Ey-
dölum, þar sem hann var lengst
prestur. Þá vakti söngur hans
athygli okkar, sem hlustuðum,
því hann var bæði hreinn og
fagur. Það leyndi sér ekki að
séra Vigfús var innilegur trú-
maður. Um þau efni hafði hann
meiri ánægju að hugsa og tala
en nokkuð annað, og kom þá vel
í ljós hve hrein, barnsleg og
fögur sál hans var.
„Sælir eru hjartahreinir, því
að þeir munu Guð sjá“, sagði
Kristur. Þau orð komu mér í
hug er ég ræddi við séra Vigfús
um trúmálin.
Kirkja íslands þakkar honum
yfir 40 ára þjónustu og vottar
konu hans og börnum samúð
sína við andlát hans.
Sóknarbörn hans og ástvinir
geyma minníngu um góðan
dreng og sannan vin. S. S.
Séra Vigfús Þórðarson fædd-
ist 15. marz 1870 að Eyjólfs-
stöðum á Völlum. Stúdent varð
hann 1891 og tók embættispróf
í guðfræði 24. júní 1893. Árin
1894—1901 stundaði hann bú-
skap að Eyjólfsstöðum. Fékk
veitingu fyrir Hjaltastað 23.
febr. 1901 og vígður 16. maí
sama ár. Kirkjubæjarpresta-
kalli þjónaði hann einnig 1913
til 1915. Veitingu fyrir Eydöl-
um fékk hann 3. júlí 1919. Var
veitt lausn frá embætti 6. maí
1942, en var settur til að þjóna
prestakallinu til fardaga 1943.
Hinn 30. sept. 1893 kvæntist
hann Sigurbjörgu Bogadóttur
Smith í Arnarbæli á Fellsströnd.
Þau eignuðust 6 börn, 5 sonu
og eina dóttur. Þrjú þeirra eru
á lífi.
líst er ég veikur á trúa“
I 10. tölubl. Kirkjublaðsins
birtist grein eftir séra Magnús
Guðmundsson. Greinina nefnir
hennar er frásögn af tveim
stefnum í trúmálum, og megin-
boðskapur þessara stefna er
þessi: Maðurinn er vondur í
| eðli sínu, gjörspilltur og dauð-
legur, og hans stærsta synd
1 er að sýna viðleitni til að
jvera góður, í því skyni að á-
vinna sér með því réttlæti fyrir
Guði. Svo mörg eru þau orð.
Séra M. G. virðist vera þess-
um skoðunum hjartanlega sam-
þykkur og sést það bezt á hinu
veglega heiti, er hann velur
grein sinni.
Þegar ég var á barnalær-
dómsaldiú, (það eru nú bráðum
50 ár síðan) lærði ég í biblíu-
sögunum og kverinu: 1) Guð
skapaði manninn í sinni mynd.
2) „Eins og líkaminn er dauður
| án andans, er tr.úin dauð án
verkanna“.
Nú spyr ég í fáfræði minni.
Hvernig má það vera, ef Guð
hefir skapað manninn í sinni
mynd, að hann sé svona vondur,
að í honum sé ekkert gott?
Ég þarf varla að taka það
Ifram, að ég treysti mér ekki til
að fara að rökræða trúmál al-
mennt hvorki við séra M. G.,
né aðra guðfræðinga. En biblí-
una hefi ég lesið, og ég held að
mér myndi veitast auðvelt, að
benda á nokkra tugi ritninga-
greina, sem beinlínis telja það
fyrir öllu að maðurinn ástundi
gott líferni, og í kverinu var
mér kennt: „að trúin væri dauð
án verkanna“. Og mér hefir
skilizt, að menn á öllum öldum
jhafi einmitt verið að reyna að
breyta eftir þessu. Og mér er
sagt af kunnugum, að séra M.
G. sjálfur, sé framúrskarandi
góður og elskulegur maður. En
af hverju er hann það? Er hon-
um það meðfætt? Og þá afsann-
ar það fyrra atriðið í „heilla-
stefnunni“ hans. En ef hann er
að ástunda gott líferni þá af-
sannar það síðara meginatriðið.
Og hann er þá að mæla með
skoðunum, sem hann breytir
sjálfur á móti.
Er þá nokkur meiri fjær-
stæða til en sú, að það sé manns-
ins stærsta synd, að reyna að
vera góður til að ávinna sér rétt-
læti fyrir Guði. Jafnvel þótt því
fylgi einhver eigingirni, sem
verður að telja líklegt þar sem
ófullkominn maður á í hlut?
Ég hygg að flestir hugsandi
menn mundu segja, að meiri
fjarstæða væri ekki til.
Og er það frá sjónarmiði
hugsandi manns, ekki önnur
fjarstæðan frá, að halda því
fram, að allir menn séu vondir,
gjörspilltir, og að í þeim sé ekk-
ert gott. Og þetta er þó skepna
sem biblían segir að sköpuð sé
af Guði almáttugum og alvitr-
um, í hans eigin mynd.
Eru litlu börnin vond? Er
móðurástin vond? Er hjálpsem-
in, greiðasemin eða fórnfýsin
löstur og synd?
Mér er óskiljanlegt í hverju
sú heill væri fólgin, ef fslend-
ingar almennt, létu blekkjast til
fylgis við þessar „heillastefn-
ur“. Óheill myndi af þeim stafa
en engin heill. Sundrung mundi
það vekja innan kirkju og ut-
an, því ómögulegt mundi reyn-
ast að brjála svo heilbrigða dóm
greind allra, að þeir tryðu þess-
um fjarstæðum. Því nú til dags
munu flestir íslendingar hugsa
sér Guð „sem líknsaman föður
á hæðum“, en ekki sem illa inn-
rættan dómara.
Mig hryllir við þessum óguð-
lega hugsunarhætti sem lýsir
sér í túlkun M. M. G. á hinum
erlendu „heillastefnum“. Og
mig hryllir einnig við hinni
hundslegu auðmýkt og vesæld-
arvæli, sem ýmsir prestar, eru
nú farnir að halda að fólkinu,
sem sáluhjálparatriði.
Ég vil hugsa mér Guð sem
miskunsaman föður (það var
mér kennt sem barni), sem met-
ur hverja veika viðleitni mína
og annarra barna sinna til að
vera betri en áður, okkur til
innleggs. Ég vil' hugsa mér
Krist sem bróður minn og bezta
vin, sem ég veit að ávalt er
reiðubúinn til að hjálpa mér og
miskunna mér, alveg án tillits
til þess, hvort ég skoða hann
um leið, sem frelsara frá ein-
hverju eilífu ófremdarástandi,
eða ekki. Ég býst varla við, að
hann leggi svo mikið upp úr því.
Og ég vil ekki skipta á þess-
ari guðshugmynd minni og
þeirri, sem séra Magnús Guð-
mundsson segir frá í grein sinni
í Kirkj ublaðinu 30. maí. Og ég
er að vona, að þannig hugsi all-
ur þorri okkar fámennu þjóðar.
Brjánslæk, 17. júní 1949.
Guömundur Einarsson.
Séra Sveinn Víkingur:
T/
ru og
þek]
XI. Þróun og tilgangshyggja.
Framh.
Enski heimspekingurinn Al-
dous Huxley kemst meðal ann-
ars svo að orði í grein, sem hann
nefnir þróun og tilgangur (Evo-
lution and Purpose):
„Þegar vér menn högum þann-
ig störfum að sá tilgangur næst,
sem vér óskuðum, þá stafar það
venjulega af þeirri starfsemi
hugans sem nefna mætti til-
gangshyggju (purposive activi-
ty). En að draga af þessu þá
ályktun að allt það, sem ber
æskilegan árangur hljóti að
stafa af tilgangshyggju, er í
raun og veru svo barnaleg rök-
færsla, að mann undrar stórlega
á því hve víða hún skýtur upp
kollinum. Enda hefir Darwin í
eitt skifti fyrir öll greinilega
afsannað allar slíkar ályktanir.
En jafnrangt er hitt að halda
n ú t í m a
king
því fram, að hin vélgenga, at-
burðaröð hljóti að vera með öllu
út í bláinn. En vér getum ekki
sagt að þróunin hafi tilgang
nema vér höfum áður öðlast þau
forréttindi að þekkja hugsanir
sjálfs Guðs. Hinsvegar getum
vér og hljótum að viðurkenna
vegna staðreyndanna sjálfra, að
þróunin beinist í ákveðna
stefnu“.
Ef skilja á orð hins lærða
heimspekings svo, að yfirleitt
sé það barnaskapur að álykta af
verknaðinum sjálfum, að til-
gangur búi að baki og sé orsök
hans, þá verð ég að telja, að
hann hafi hætt sér út á ótrygg-
an ís. Hitt er rétfe að af sumum
verknaði er ekki hægt að álykta
um tilgang nema maður þekki
hugsun þess sem verknaðinn
framdi.
Þegar t. d. bifreið er ekið út
af vegi, þá verður ekki fullyrt
um hvort það hefir verið gert
af vangá eða slysni, eða þá í
ákveðnum tilgangi nema við
þekkjum hugsanir bifreiðastjór-
ans. En þeirrar vitneskju getur
verið harla örðugt að afla sér,
svo óyggjandi sé, Eða hvar er
tryggingin fyrir því,aðbifreiðar
stjórinn segi dagsatt um tilgang
sinn eða tilgangsleysi í þessu til-
felli ? Ég held að við yrðum yfir-
leitt harla fáfróð eða máske öllu
heldur ljúgfróð um tilgang
mannlegrar breytni, ef við
mættum þar á engu öðru byggja
en því sem mönnum þóknaðist
að segja okkur um tilgang at-
hafna sinna í hverju tilfelli.
Yfirleitt ályktum við af verkn-
aðinum um tilganginn með hon-
um, og teljum það í flestum til-
fellum enganveginn barnalega
rökfærslu eða fjarri sanni.
Þegar ég horfi á málverk af
hesti, þá leyfi ég mér að draga
af því þá ályktun að tilgangur
málarans hafi verið sá að mála
hest en ekki t. d. kött eða blóm.
Ég þykist ekki þurfa að gjör-
þekkja hugsanir málarans til
þess að mega álykta svo. Og ef
hann skyldi segja mér, að til-
gangur sinn hefði raunveru-
lega verið sá að mála kött, þá
mundi ég alls ekki trúa honum
og telja að hann væri að gera
gys að mér og sjálfum sér.
Ég geng daglega fram hjá
stað, þar sem verið er að reisa
myndarlegt íbúðarhús. Ég hefi
fylgst með starfinu, frá því
fyrst var byrjað að grafa fyrir
kjallaranum, séð hverja hæð
steypta ofan á aðra, séð gengið
frá gluggum, dyrum og þaki. Ég
veit ekkert hver á þetta hús. En
ég er eigi að síður svo djarfur
að leyfa mér hiklaust að álykta
að á bak við alla þess starfsemi
frá upphafi, sé einn og augljós
tilgangur, sem öll framkvæmdin
stjórnast af, sú að byggja hús.
Ég hefi áður rakið þróunina í
megindráttum og sýnt fram á
það, hvert hún stefnir.
Er þá næst að spyrja um hvað
ráði stefnunni. Er það hending?
Eru það vélræn náttúrulögmál ?
Eða er þar um að ræða tilgang
og takmark? Vér skulum velja
eitthvert dæmi. Hvernig hafa t.
d. fuglar orðið til? Engum heil-
vita manni mun detta í hug, að
þeir hafi til orðið af hending
einni saman. Engum vísinda-
manni mun heldur láta sér til
hugar koma, að fleygur fugl hafi
allt í einu fæðst af foreMrum,
sem voru ferfætt dýr fyrir ein-
hverja óskiljanlega stökkbreyt-
ingu (mutation). Yfirleitt mun
litið svo á, að fuglinn hafi þróast
smátt og smátt í þá átt að verða
fleygur fugl, og að sú þróun
hafi tekið hundruð og þúsundir
ættliða áður takmarkinu yrði
náð.
Segjum nú, að eitthvert dýr
hafi fæðst með vanskapaðar
framlappir, sem það hvorki gat
notað til gangs eða sem gripfæri.
Hlaut þá ekki slíkt dýr að standa
ver að vígi í lífsbaráttunni en
systurdýr þess, sem rétt voru
sköpuð? Er hægt að færa nokk-
ur skynsamleg rök fyrir því, að
þetta volaða dýr mundi halda
áfram að aukast og margfaldast,
verða því vanskapaðra, sem
lengra leið, unz framlappir þess
og annar líkamsskapnaður var
orðinn þannig, að það gæti
skyndilega hafið sig til flugs ?
Þetta er aðeins eitt dæmi af
mörgum, en það ætti að nægja
til þess að sýna, að þær skýr-
ingar, sem vísindamennirnir
hafa hingað til gefið á þróun-
inni, eru allsendis ófullnægj-
andi. Og hvernig ætti til dæmis
náttúruval eða aðlögun eftir um-
hverfi að get skýrt uppruna leð-
urblökunnar? Ekki hefir henni
getað orðið mikil hjálp að því í
Framh. á 4. síðu.