Kirkjublaðið - 12.09.1949, Page 2

2
KIRKJUBLAÐIÐ
kemur út hálfsmánaðarlega, ca.
25 blöð á ári. Auk þess vandað og
stórt jólahefti. Verð kr. 15.00 árg.
Útgefandi og ábyrgðarmaður:
Sigurgeir Sigurðsson, biskup.
Utanáskrift blaðsins er:
KIRKJU B’LA’ÐIÐ
Reykjavík. — Pósthólf 532.
Tekið á móti áskrifendum í síma
Isafoldarprentsmiðja h.f.
Ver hjá mér, herra
Þannig byrjar sálmurinn nr.
454 í Sálmabók vorri. Er hann
þar talinn þýðing, gjörð af sr.
að vísu með nokkrum sannind-1 gkömmu
Séra Sjörn Wja
itjnuiion /irofeiior:
ífec
Játningarritin og
íslenzka þjóðkirkjan
Framh.
En hvað er þá um notkun sem 1 bókinni er að finna, en En engum er skylt að nota þá
játninganna í helgisiðum kirkj-
að í kirkjuskipun Kristjáns 3.
hafi verið fyrirskipað að syngja
Níkeujátninguna, eða meSsu-
credó, í guðsþjónustunni. — I
fyrstu útgáfu Grallarans 1594
er tekið upp guðsþjónustuform
það, 'er kirkjuskipunin fyrir-
skipar, óbreytt að mestu, og
helzt svo allt til þess, er kirkju-
rítúal Kristjáns 5. kom út 1585,
og tekið er að fylgja því hér á
Matth. Jochumssyni, og má það . ]an(ji; sem mun hafa verið
seinna, þótt það hafi
það mun hafa rutt sér til rúms sálma við nokkurt tækifæri,
smátt og smátt með notkun ■ frekar en aðra sálma sálmabók
bókarinnar. Þar er messu-credó arinnar. Þeir eru leyfðir, en ekki
þjóðkirkjan hefur hér nokkra
sérstöðu, og að meðlimir henn-
ar þurfi ekki að taka afstöðu
til játninganna út frá því sjón-
armiði, að þeir séu bundnir við
þær að lögum. En taka verður
tillit til fleiri sjónarmiða. Is-
lenzka þjóðkirkjan er evangel-
isk-lúthersk kristin kirkja. Af
því ákvarðast samstaða hennar
með öðrum þeim kristnum kirkj
um, er það heiti bera, og með
kristnum kirkjum yfirleitt. —
Kemur þá til álita gildi játn-
" i ingarritanna almennt í krist-
alveg fallið niður, og síðan er fyrirskipaðir.
inni kirkju.
,, . ........... „ Til að glöggva sig á, hvað
ekki gert rað fyrir truarjatn-j Þa er að gera sér ljosa afstoðu hér
venjulegu messuformi prestsins til helgisiðabókarinn
um segja, En öllu réttar hygg
ég þó, að telja þennan ágæta
sálm ortan af sr. Matthíasi með
hliðsjón af enska sálminum, er
enski presturinn Henry Fran-
cis Lyte (1793—1847) orti
skþmmu fyrir andlát sitt: Abide
with me, fast falls the even-
tide, en það er langfrægasti
sálmur þess ágæta skáldprests.
Árið 1847 var heilsu skáldsins
tekið svo mjög að hnigna, að
ákveðið var að hann færi þá um
haustið til suðurlanda sér til
heilsubótar. Þykir loftslagið
í suðurlöndum læknisdómur
brjóstveikum mönnum, eins og
kunnugt er. Hann lagði í ferð-
ina í septembermánuði, en áð-
ur en hann hóf för sína, varo
hann að fá að kveðja ástkæran
söfnuð sinn, sem hann hafði
þá þjónað í 24 ár. Boð eða bann
þýddi ekki. „Heldur vil ég eyð-
ast af áreynzlu en ryði“, sagði
hann. Honurn gafst kraftur til
að flytja áhrifaríka kveðjuræðu
um kvöldmáltíðarsakramentið
og taka kirkjugestina til altar-
is. Sama kvöldið, sunnudags-
kvöldið 4. sept 1847, gaf hann
mgu í
íslenzku þjóðkirkjunnar. jar. Það er ætlazt til þess, að
Hins vegar hefur postullega hann hafi yfir postullegu trú-
trúarjátningin haldizt í skírn- arjátninguna við skírn og ferm-
arformi íslenzku kirkjunnar frá ingu. En er hann skyldur til
öndverðu til þessa dags. Sam- þess? Vígsluheit hans knýr
kvæmt skírnarforminu í Grall- hann ekki til þess, því að það
ara Guðbrands biskups frá nefnir enga játningu. Sam-
1594 játa guðfeðginin hverri kvæmt lögum um kirkjuráð frá
grein játningarinnar fyrir 1931 hefur kirkjuráð ,,sam-
barnsins hönd, en í Helgisiða- þykktaratkvæði og ákvörðun-
,,, , , , , . i . almennu játninga, Ágsborgar-
bókinni frá 1910 er þvi breytt arrett um guðsþjonustur kirkj- Frœðj Lúthera
£ U£ i ‘-X ~ —4-,,,. 1 — 4 X4— iiuiiQ v irnit iiumi oob’emmnro nrr
er um að ræða, er bezt að
átta sig fyrst á því, hvaða játn-
ingarrit koma hér helzt til
greina. Hygg ég að öllum komi
saman um, að það séu hinar
svo nefndu fimm höfuðjátn-
ingar evangelisk-lútherskraf
kirkju, en þær eru: Postullega
trúar j átningin, N íkeu j átning-
in, Aþanasíusarjátningin, og
eru þessar þrjár taldar til hinna
aldrei verið lögtekið hér á landi,
eins og áður er á vikið. I því
helgisiðaformi kemur játning-
arsálmur Lúthers: „Vér trúum'á þá leið, að prestur les játn- unnar veitingu sakramenta og minni) en þœr tvær eru sér.
allir á einn Guð“, sem er raun-' inguna með þessum formála: kirkjulegar athafmr og helgi- .■ r evan£re]iskiútherskv-
ar Níkeujátningin færð í rím, !„Heyrum nú játning trúar vorr- iði“, að fenginni samþykkt ^ kirkiu gkal é_ nú ör
sunginn í guðsþjónustunni í'ar, sem barnið á að skírast til“. prestastefnu. Þegar biskup, sem
stað sjálfrar játningarinnar, • I Helgisiðabókinn frá 1934 eru forseti beggja þessara stofn-
nema á stórhátíðum skal syngja j formálsorðin á þá lund, að kirkj- ana, lagði fram hina nýju helgi-
messu-credó, þ. e. sjálfa játn- an hafi „við skírnina kynsíóð siðabók á prestastefnu 1934,
inguna órímaða. Þetta helzt allt eftir kynslóð og allt til þessa komst hann svo að orði, að hér
til þess, er út kom hin nýja dags játað trú sína þannig“. jVæri „ekki um lögbók að ræða,
sálmabó'k 1801. Notkun þeirrar 1 Helgisiðabókinni frá 1910 heldur hjálparmeðal“, og hvatti
bókar var leyfð með bréfi er postullega trúarjátningin presta „til að „nota þessa bók
kirkjustjórnarinnar 10. júlí .tekin upp í ferminguna, þannig sem aðalleiðbeining við guðs-j
1802, en ekki er hún fyrirskip- að presturinn hefur hana yfir þjónustugerð og kristnihald í(°g fermingu. Þótt hún sé nefnd
uð, óg tekið er fram, að hún'ásamt börnunum, með þessum landinu“. Þessi ummæli biskups (postulleg, er hún ekki frá post-
skúli tekin til nota með sam-1 formála: „. . . játning þessar- festi ég á prent í Kirkjublaði(ulunum komin, heldur miklu
þykki viðkomandi safnaða og án'ar trúar viljum vér nú gera 1934, 19. tbl., og hefur því ekki yngri. Hennar verður fyrst vart
þvingunar. Ekki virðast nein! sameiginlega fyrir augliti' verið hnekkt, að þau væru rétt í lok annarrar aldar, í vestur-
frekari ákvæði hafa verið sett!Guðs“. Þetta helzt enn í Helgi- hermd, svo mér sé kunnugt, né (kirkjunni, og virðist hún hafa
um notkun þess helgisiðaforms, | siðabókinni frá 1934, nema hér þau véfengd, hvorki af biskupi orðið til í Rómaborg, þó ekki
er formálinn: „Vér skulum nú né öðrum. Samkvæmt því er í þeirri mynd, sem vér þekkj-
öll játa trú vora á sama hátt og ekki hægt að fullyrða.. að með um hana núna, heldur hefur
ingarritum, því að tími minn
leyfir ekki rækilega athugun.
Postullega trúarjátningin,
sem svo er nefnd, er öllum
kunn. Hún er tekin upp í Fræði
Lúthers, sem flestir þekkja, og
tíðkuð í kirkju vorri við skírn
sálmur sé bænasvar til höf. kristin kirkja hefur gjört kyn- helgisiðaforminu séu prestar hún verið að mótast smátt og
Fyrir því kunna að vera góðar' s]ég eftir kynslóð, einnig við íslenzku þjóðkirkjunnar, né smátt, og um 500 verður henn-
heimildir. Dóttir skáldsins hef-j vora skirn“_ kirkjan yfirleitt, lögbundin við ar fyrst vart í þeirri mynd, sem
ur margt sagt um skáldskap j Af þessu sést, að eins og sak- neinar trúarjátningar. jvér þekkjum hana, og er það
föður síns og ekki sízt um þenn-^ ir stan(]a nU) er ætlazt til þess, Rétt er að taka það fram, * Gallíu. Um 800 er hún orðin
an sálm hans. Er hún heimild ag prestar hafi yfir postullegu þótt ekki séu nú tök á að rekja skírnarjátning rómversku kirkj
mín um margt af því, sem hér trúarjátninguna við skírn það efni nánar, að hin sama unnar> °S hefur verið það síðan,
góðum lini . sínum sálminn:,er sagt. Ekki veit ég samt,. barna og fermingu, og börnin verður niðurstaðan, ef litið er °£ 'x öðrum þeim kirkjum, sem
Abide with me. Hvílík kveðju- hvort sagan um bænarsvarið er einnig við ferminguna. Þetta er til uppfræðslu barna og ungl- af henni eru sprottnar.
frá henni komin, vel gæti ég ^ gert a þeim forsendum, að þann- inga í kristindómi. Engin sér-j Níkeujátningin er kennd við
trúað því, að svo sé. Mér finnst ig kafi kristin kirkja jatað trú stök kennslubók í kristnum bæinn Níkeu í Litlu-Asíu, þar
eðlilegt, að skáldið hafi beðið sina kynsioð eftir kynslóð. fræðum er nú lögskipuð á Is-^haldinn var hinn fyrsti alls-
um það, að sú náð mætti veitast | Eru prestarnir þá ekki með landi nema biblíusögur, og um herjar-kirkjufundur árið 325.
S6i a® ^efa 0li; sálm, ei efia|þessu lögbundnir við játning- lögbindingu við játningarrit í Rannsóknir hafa þó leitt í Ijós,
gjþf! — Engum, er sálminn les
með sæmilegri athygli, mun
dyljast dauðagrunur höf., jafn-
hliða djúpstæðri fullvissu þess,
að Kristur sé aldrei f jarri. læri-
dauða, enda varð þess ekki langt
að bía, að höf. fengi að reyna
það sjálfur, er hann kvað svo
fagurlega um skömmu fyrir
dauða sinn. Hann andaðist í
Nizza 20. nóv. s. á.
Sálmurinn: Abide with me er
í mörgum erlendum sálmasöfn-
um settur í flokk með kvöld-
sálmum, og vitanlega á hann
þar vel heima. Betur kann ég
samt við að skipa honum í
flokk með sálmum um dauðann,
upprisuna og eilífa lífið, eins og
gjört er í sálmabók vorri. Bæn-
in: Ver hjá mér er framhald af
altarisgöngubæninni um sam-
fylgd Krists á leiðinni (sbr. t.
d. Sb. nr. 599, 8. v. o. v.). Sagt
kefur verio, að þessi umræddi
sveinum sínum,Jivoi ki í lífi né mætti dýið guðs í hjörtum arnarj eða a_ k_ við p0stu]_ þvi sambandi er ekki- að ræða. að hún er ekki orðin til á þeim
kristinna manna eftir hans dag.. ]egu jatninguna? Því er fyrst Ég hef nú þegar varið all-' fuiidi, né heldur öðrum slíkum
h-/eiftist honum. Ég veit j að svara> að samkvæmt helgi- löngum tíma til að ræða spurn- (fundum, a. m. k. ekki í núver-
siðum íslenzku þjóðkirkjunnar inguna um játningarritin og andi mynd, en undir áhrifum
kemur alls ekki lengur til greina íslenzku þjóðkirkjuna frá laga- J fi’á samþykktum hinna fyrstu
önnur játning en postullega legu sjónarmiði, og mætti draga jalmennu kirkjufunda mun hún
játningin. Engin önnur hinna af því þá ályktun, að ég telji þá
svonefndu höfuðjátninga evan- hlið málsins þá, sem mestu
gelisk-lúthersku kirkjunnar erjvarðar. Ég vil því taka fram,
svo mikið sem nefnd á nafn í að svo er ekki. En þrátt fyrir
öllu hennar helgisiðaformi, né það virtist mér ekki hægt að
nokkuð annað, sem venja er til1 ganga fram hjá þeirri hlið máls-
að nefna trúarjátningu. Játn- ins, heldur yrði að draga fram
ingarsálmui'Lúthers sem ortur j helztu niðurstöður, bæði þær,
er út af Níkeujátningunni, „Vér sem flestum eru tiltækar, og
allir trúum á einn Guð“, er að eins aðrar, sem ekki hafa verið
vísu í sálmabók vorri, og sömu- eins mikið ræddar til þessa, þar
ekki betur en að sálmurinn sé
ennþá í röð þeirra sálma, sem
beztir þykja. Hér á landi er til-
tölulega skammt síðan sálmur-
inn var tekinn upp í kirkju-
söng, líklega ekki meira en svo
sem 25 ár. Fleiri en ein þýðing
er til af honum, en hvergi veit
ég hann notaðan í kirkjum öðru-
vísi en í búningi sr. Matthíasar,
enda ber hann í þeim búningi af
öllum öðrum þýðingum og jafn-
vel af frumsálminum.
Slíkur sálmur hlýtur að fara
sigurför um landið, ekki sízt
þegar til er gullfagurt lag við
hann í kirkjusálmabókinni.
Vakl. V. Snævarr.
leiðis sálmurinn „Te deum lau-
damus“, „Þig Guo, vor drott-
inn, göfgum vér“, sem stundum
hefur verið til játninga talinn.
sem viðfangsefni mitt er játn-
ingarritin og íslenzka þjóð-
kirkjan. Ég vona, að af þessu
hafi orðið ljóst, áð íslenzka
vera til orðin, og varð hún
skírnarjátning í Konstantínópel
fyrir lok fjórðu aldar, en á
næstu tveim öldum algild játn-
ing í allri austurkirkjunni, og
hefur verið það síðan. Um tíma
var hún notuð sem skírnar-
játning í rómversku kirkjunni,
áÖar en postullega játningin
hlaut endanlega þann sess, en
varð að víkja fyrir henni, eins
og áður er sagt. Þá varð hún •
messujátning í rómversku
kirkjunni, og var það einnig
Framh. á 3. síðu.