Skutull - 01.12.1987, Side 9

SKUTULL
9
MB Karmöy kemur úr veiðiferð árið 1955.
verður bakkippur komst í veið-
arnar (kenna menn um þorsk-
gengd). Friðgeir Höskuldsson
rækjuskipstjóri á Drangsnesi telur
að á fjörðunum við vestanverðan
flóanna sé geysimikið magn af 2ja
og 3ja ára þorski.
Árið 1980 voru rækjubátar um
30 talsins í Húnaflóa. 1966fannst
talsvert af rækju í Kollafirði,
Skálmarfirði og Kerlingarfirði.
þar var ekki veitt neitt fyrr en að
bátar frá Brjánslæk byrjuðu á sl.
hausti og veiddu þokkalega. 1970
hefst veiði á Eldeyjarmiðum sem
hefur sum árin, gefið vel fyrir
nokkur minni skip, en önnur ár
lítið og jafnvel lakar vegna seiða-
gengdar. Um 1968 hefjast veiðar
út af Snæfellsnesi í Sandabrún og
norður af Grundarfirði. Nokkuð
góð veiði fékkst þar sum árin.
Næstu 10 árin voru veiðar stund-
aðar með sæmilegum árangri, en
1978 og eftir það í mörg ár voru
engar veiðar stundaðar. í fyrstu
bannaðar vegna þorskgengdar og
upp úr því vegna þess hvað
mörgum svæðum hafði verið
lokað.
Nú síðustu 3 árin eru stund-
aðar rækjuveiðar frá Snæfells-
höfnum og ganga þær bara
þokkalega á þeim bátum sem þar
hafa sérstök leyfi.
Veiðarfærin
Stór kippur kom í innfjarðar-
rækjuveiðar í kringum 1969 með
tilkomu 700 möskva trolla,
stækkaðra hlera og aukningar á
þyngslum veiðarfæra.
Fyrstu rækjutrollunum (nót-
unum) mátti halda undir annarri
hendi. Pegar talað er um rækju-
troll í dag hvað stærð snertir er
nefnt hversu margir möskvar eru
í hringum á belgnum, þar sem
kílar og vængir enda. Það mætti
kannski tala um 300 möskva, sem
þá voru 30 mm og hlerar þá voru
45-50 kg. að þyngd. Lengd að
pokaenda 6 metrar. Meðalstórt
úthafstroll er nú 1600 möskva
stórt. Þá tölum við um 36 mm
möskva. Lengd frá höfuðlínu að
pokaenda er ca. 50 metrar.
Bobbingalengja undir því trolli
vegur nálægt 2 tonnum, netið ca.
500 kg., línur og kúlur ca. 500 kg.
allt gerir þetta um 3 tn. á landi.
Hver hleri er svo a.m.k. 1,5 t. Ef
við tökum dæmi um stærsta troll-
ið t.d. á Hafþóri (frystitogaran-
um) þá er það um 4000 möskvar
og hver hleri um 2300 kg að
þyngd og allt svo í hlutfalli við
það.
Allt fram til 1982 þótti mönn-
um sem t.d. 250 t. skipin skiluðu
ekki árangri miðað við smærri
báta (30-100 lestir). Upp úr því
fóru menn að stækka troll og
hlera og fara um leið á dýpra
vatn. Þá lét árangurinn á stærri
skipunum ekki á sér standa. Hik-
laust má telja að þau veiði 50%
betur og að jafnaði því meira sem
skipin eru stærri og veiðarfærin
meiri. Við þetta hafa miðin út-
víkkast mjög. Farið er nú að
veiða rækju á allt að 400 föðm-
um.
Þegar rætt er um þróun rækju-
veiðarfæra verður nafn Neta-
gerðar Vestfjarða ofarlega í
hugum manna. Ég vil geta þess að
Guðmundur Sveinsson forstjóri
Netagerðarinnar og Guðmundir
í. Guðmundsson sameignar-
maður hans, sem báðir eru látnir,
áttu stærstan þátt í þeirri þróun á
veiðarfærum sem orðið hefur. Á
því sviði teljast þeir braut-
ryðjendur.
Úthafsveiðar
Rannsóknarskipið Hafþór hóf
leit að rækju á Djúpslóð 1966.
Árangur varð lítill. 1967 var svo
notuð stærri varpa við rannsóknir
og fór nú árangur að koma í Ijós.
1969 fundust allgóð mið við
Grímsey og Kolbeinsey.
Haustið 1970 hóf Snorri
Snorrason veiðar á 50 lesta báti
m/b Sæþóri frá Dalvík og náði
hann þegar árangri.
Árið eftir fengu 10 bátar leyfi
til úthafsveiða, komst afli þá í
570 tonn, þar af var Sæþór með
tæpan helming aflans. Veiðar
voru stundaðar á Kolbeins- og
Grímseyjarsvæði, og var hann
öllu skárri á Kolbeinseyjarsvæði.
1976 hófst víðtæk leit og var
leitað á 4 skipum sem voru styrkt
til þessara veiða, auk Hafþórs.
Fannst nú víðar rækja en fyrr, t.d.
í Húnaflóa — Reykjafjarðarál,
Sporðagrunni og Norðurkanti frá
Horni. 1977 bárust á land 900
tonn.
1978 fann rækjutogarinn Dal-
borg þá á leigu hjá Hafrann-
sóknarstofnun. miðin á Dhom og
Strete banka. Þarna fékk Snorri
Snorrason sjálfur góðan afla á
Dalborgu um haustið.
Allir vita svo hvernig íslend-
ingar hafa verið flæmdur þaðan
burt að stórum hluta.
Þrautseigja Snorra Snorrasonar
er eftirtektarvert brautryðjenda
starf. Það er skemmst frá því að
segja að ár frá ári hafa úthafs
veiðar farið vaxandi og eru nú
orðnar athyglisverður þáttur í
atvinnusögu landsins. Á síðast-
liðnum 5 árum hafa orðið miklar
breytingar hvað við kemur veið-
um.
Rækjumið
Uthafsmið. Enda þótt skip fari
vítt og breitt um úthafsmiðin þá
má segja að vestfirðingar og þau
skip sem landað hafa á Vest-
fjörðum hafa stundað norðurkant
og miðin ANA af Homi. Norð-
lendingar hafa hinsvegar verið
meira miðsvæðis, t.d. við Kol-
beinsey, Grímsey og útaf Sporða-
grunni. Á sl. ári komust menn á
góð mið ca. 30 mílur frá Grímsey
á 200-230 f. og þaðan á því dýpi
allt austur að Langanesi. Ékki var
óalgengt að menn fengu 3-4 t. í
hali allt upp í 6 t. Þessi rækja var
hinsvegar nokkuð smá, jafnvel
300/400 stk. í kg. Síðastliðin 3-4
ár virðist rækjan hafa farið
smækkandi t.d. ef talað er um
vestur svæðið þá sást varla
smárækja á því fyrir 4-5 árum,
talan var þetta 160-220 en nú er
algengt 220-240 stk/kg.
Sporðagrunnssvæðið hefur alla
tíð verið með blandaða rækju,
svo að þar hefur ástandið lítið
breyst. Enn er mjög stór og falleg
rækja á Kolbeinseyjarsvæðinu.
Fram á þennan dag hefur afl-
inn á togtíma stöðugt aukist, er
það að mestu leyti vegna þess
hvað veiðarfæri hafa eflst og fleiri
ný mið fundist á dýpra vatni. En
að einu verðum við að gá og
hugleiða, enginn kvóti hefur
verið á úthafsrækju og eru þetta
að verða einu veiðarnar sem svo
er háttað. Má kannski segja að
stjórnvöld hafi velt vanda þorsk-
veiðikvótans yfir á rækjumiðin.
Það hlýtur að koma að því að
fjölgun skipa, sem nú er orðin
geysimikil getur haft þær afleið-
ingar að minni afrakstur verður á
hvert skip. Því að enda þótt ekki
sé hægt að útrýma rækju, þá er
hægt að ofelta hana, það er að
miðin fái ekki nægjanlega hvíld.
Það er alkunna að hver blettur
sem togað er á þarf 3-4 sólar-
hringa hvíld eftir sólarhrings
veiðar.
Menn hafa leitt hugann að því
að með þeirri togyfirferð á botn-
inn sem hefur verið ódreginn frá
öndverðu hafa. kannske skapast
betri ætiskilyrði fyrir rækjuna á
eftir, þar sem hún lifir á rotnandi
jurta- og dýraleifum og mætti
kannske hugsa sér að trollið auð-
veldaði henni fæðuöflun.
Bátar frá Húnaflóahöfnum,
Siglufirði, Eyjafirði og Húsavík
eru mikið þetta 50-70 tonna. Afli
þeirra hefur verið á bilinu 4-7
tonn í 3 daga túr. Þeir hafa
stundað grynnri slóðina, trollin
hjá þessum minni bátum taka
ca. 2-3 metra frá botni, á meðan
þeir stóru ná allt upp í 12-15
metra opnun.
Rannsóknir
og stjómun veiða
A síðastliðnum 20 árum hefur
Hafrannsóknastofnunin sinnt
rannsóknum á rækjuveiðum, eftir
mætti, svo sem eins og fjárhags-
geta og skipakostur hefur framast
leyft. Rækjan hefur verið nokkuð
erfitt viðfangsefni, þar sem hún er
eitt af þeim sjávardýrum sem illa
gengur að merkja.
Eins og málin standa í dag í
rækjurannsóknum þá telja fiski-
fræðingar að um fjölmarga rækju-
stofna sé að ræða hér við land,
þótt þeir teljist til sömu tegundar.
Þeir álíta að hver rækjustofn fyrir
sig fylgi ákveðnum svæðum, t.d.
sérstakur stofn í ísafjarðardjúpi, í
Arnarfirði o.s.f.v. og eins á út-
hafi, sérstakur í norðurkanti og
Sléttugrunni o.s.f.v. Hins vegar
telja þeir að um töluverðan lirfu-
flutning sé að ræða á milli svæða.
Klak heppnast misvel, en ekki er
vitað hver orsakavldur þess er.
Það má kannske segja það sama
um aðra sjávardýrastofna. Vitað
er að þorskgengd hefur mikil
áhrif á tilvistarsvæði rækjunnar.
Nú í sumar standa yfir umfangs-
miklar stofnmælingar á ísa-
fjarðardjúpi. Vænta fiskifræð-
ingar sér góðs af þeim rannsókn-
um til að skyggnast betur inn í
hegðan rækjunnar. Það má segja
að Hafrannsóknastofnun hafi
ekki sleppt hendinni af rækju-
veiðimönnum síðan 1960, síðan
hefur þriðji aðili þ.e. Sjávar-
útvegsráðuneytið blandast með
auknum áhrifum ár frá ári inní
málin. Myndast oft hin mesta
togstreita milli sjómanna annars
vegar og þessara ráðgefandi og
ráðandi aðila hins vegar.
Yinnsla rækju
fyrr og nú
Árið 1936 hófst rækjuvinnsla í
Rækjuverksmiðju ísafjarðar sem
sett var á laggirnar þá um vorið.
Var hún í Suðurtanga, þar sem nú
er H-prent. Var hún rekin á
bæjarins vegum. Framkvæmda-
stjóri var Gunnar Andrew, verk-
stjóri Þórhallur Leósson og
verkunarleiðbeinendur þeir Þor-
valdur Guðmundsson sem
kenndur hefur verið við Sfld og
fisk og Tryggvi Jónsson í Ora.
Árið 1938 ræðst svo Böðvar
Sveinbjarnarson til starfa og fljót-
lega til verkstjómar. öll rækja var
handpilluð og skapaði mikla
vinnu í bænum. Árið 1940 yfirtók
Böðvar reksturinn og keypti
ásamt nokkrum aðilum verk-
smiðjuna og var hún til húsa á
sama stað til ársins 1955, er hún
Brautryðjandinn Simon Olsen ásamt Kristjáni Olsen við rækjuveiðar í apríl 1956.