Mánudagsblaðið - 03.04.1967, Blaðsíða 4

4
Mánudagsblaðið
Mánudagur 3. aprfl 1967
Alþingiskosningarnar
Framhald af 1. síðu.
tæknivæddasta þjóðféiagi heims
ins. Hann heldujr því fram, að
hjá miklum meirihluta banda-
rísku þjóðarinnar séu menn í
rauninni á góðum vegi að hætta
að vera til sem sjálfstæðir ein-
staklingar. I>eim er gjörsam-
lega stjóirnað af hinum einföldu
og barnalegu slagorðum, sem
berast til þeirra með fjölmiðl-
unartækjunum og móta viðhorf
þeirra til allra hluta. Kvik-
myndastjörnur og ofurmenni úr
hasarblöðum verða hin miklu
leiðarljós í lífinu. Með tilkomu
sjónvapsins er klisjan meira að
segja að nokkiru leyti að hætta
að taka á sig form orðsins og
farin að taka á sig form mynd-
arinnar, því að það er ennþá
fyrirhafnarminna að stara en
hlusta. Fólk, sem mótast af
fjölmiðlunartækjunum verður
smám saman ein samlit hjörð,
og hún verður meira og minna
á andlegu stigi barnsins, slílsur
verður einfaldleikinn á n
viðbrögðum þessa fólks. Þróun
in hefur nú um langan aldur
stefnt í átt til algerrar múg-
mennsku, til heims hinna lit-
lausu vél'menna. 1 þessu sam-
bandi skipta þjóðfélagsform á-
kaflega Iitlu máli. Þetta gerist
jafnt í einræðisríkjum og lýð-
ræðisríkjum. Hryllingslýsingar
í „Brave new World“ Huxleys
eða „1984“ Orwells eiga ekkert
ákaflega langt í land að verða
að veruleika. Við erum öll að
verða að salamöndrum Capeks
og nashyrningar Ionescus, án
þess að gera okkur grein fyrir
þvi sjálf. Hið voðalega við klisj
una er þetta, að hún heltekur
án þess, að við vitum af því
sjálf. Við erum orðin að robot-
um áður en við vitum af.
Einstaklingshyggjan
hverfandi
Þróun i þessa átt má greini-
lega sjá hér á íslandi, þó hún
sé enn ekki komin eins langt
og víða erlendis. Ennþá eimir
talsvert eftir af einstaklings-
hyggju í okkur islendingum.
Einstaklingshyggja er runnin
okkur í merg og bein, svo að
við notum eina klisjuna í við-
bót. íslenzki sveitamaðurinn í
gamla daga var rammur ein-
staklingshyggjumaður, eins og
glöggt má greina af kveðskap
alþýðunnar og mörgu öðru. Það
var löngum Islendingum tam-
ast, að ganga sínar eigin götur
án þess að líta til hægri eða
vinstri eftir því hvað hinir
væru að gera eða hvert þeir
væru að fara. Það var ekki okk
ar náttúra að vinna saman í
hóp heldur að vera á móti, fara
sínu fram, hæðast að því, sem
hinir gerðu, ef menn þá höfðu
nokkurn áhuga á því. Fáar þjóð
ir munu hafa framleitt eins
marga, ske'mmtilega og litríka
sérvitringa og við islendingar.
Ennþá efmir svolítið eftir af
þessu, þó að slíku fólki fari nú
ört fækkandi. Hinn slétti og
felldi og leiðinlegi miðlungs
maður er allstaðar farinn að
vaða hér uppi. Auðvitað er það
þéttbýlismenningin, iðnvæðing-
in og fjölmiðlunartækin, sem
eiga sinn mikla þátt í þessu. En
kynslóðirnar, sem ólust upp við
einstaklingshyggju, eru ekki
alveg horfnar enn. En hvernig
verður þetta um næstu alda-
mót? Eg er hræddur um, að þá
verði litlaus og leiðinleg þjóð
í þessu landi og fátt um
skemmtilega einstaklingshyggju
menn.
Hvað um kýmni?
Eg hefi sterkan grun um, að
kýmnigáfa íslenzku þjóðarinnar
sé að fara forgörðutn. Islend-
ingar áttu talsverða kýmnigáfu,
oft beizka og illkvittna, en oft
skemmtilega þó. Mér sýnist
hún vera að hverfa sem óðast.
Fjölda fólks hér á landi þykir
það nú hámark kýmnigáfu að
skæla sig í framan eða reka út
úr sér tunguna og bara segja
hí-hí, þetta er svo fyndið svo
sniðugt og frumlegt. Og svo
bara að hlægja, án þess að vera
að hlægja að neinu sérstöku,
það er líka svo sniðugt. „Jocu-
larity without humour can be
a very trying thing“ sagði
gamli G. K. Chesterton, og
hann vissi hvað hann söng.
Hnignandi kýmnigáfa okkar ls-
lendinga á líka eflaust sinn þátt
í því, að menn eru hér á landi
farnir að líta á mont öðrum
augum en áður var. Hinn
montni maður átti oft erfitt
uppdráttar á Islandi áður fyrr.
Islendingar voru viðkvæmir
fyrir monti og hinn grobbni
maður varð fyrir háði og að-
kasti bæði á bak og brjóst. En
þetta er allt að breytast. Is-
lendingum er hætt að þykja
mont og grobb hlægilegt. Þvert
á móti stara þeir oft aðdáun-
araugum á hinn montna. Mað-
ur, sem hefur svona mikið álit
á sjálfum sér, hlýtur að vera
mikilmenni, hugsar fólk. Því
stekkur ekki bros, en titrar af
aðdáun. Montrassinn hér á is-
landi er ekki lengur grínfígúra,
hann er þvert á móti hetja
dagsins.
Múgmennska — Aga-
leysj
I fljótu bragði gæti svo virzt,
að þjóðfélag nútímans, þjóðfé-
lag múgmennsku og barnalegra
slagorða, væri draumaland
stjórnmálamannanna. Með fjöl-
miðlunartækninni ætti það að
vrera leikur einn að laga múg-
inn í hendi sér, og leiða hann
hvert, sem vera skal. Kunstin
ætti bara að vera sú, að endur-
taka sömu einföldu slagorðin
nógu oft. En, engu að síður, er
staðreyndin sú, að þetta hefur
að miklu leyti mistekizt. Áhuga
leysi almennings, og þá ekki
sízt ungu kynslóðarinnar, um
stjórnmál, er fyrirbæri, sem
vakið hefur athygli um mikinn
hluta heims hinn síðasta ára-
tug. Þar hafa menn sö'mu sög-
una að segja í Bretlandi, Frakk
landi, Bandaríkjunum, Þýzka-
landi og Norðurlöndum. Mikill
hluti kjósenda fer ekki á kjör-
stað, nema hann sé rekinn þang
að með gaddasvipum. Þrátt fyr
ir háþróuð smalamennskuappa-
röt stjórnmálaflokkanna er það
að verða æ erfiðara að fá kjós-
endur til að koma og kjósa.
Vestur-Þjóðverji sagði mér í
fyrrasumar, að þar í landi
myndi ekki nema u. þ. b. 40%
kjósenda neyta atkvæðisréttar
síns ef þeúr væru ekki hrein-
Iega teymdir á kjörstað. Og í
gömlu kommúnistarikjunum
virðist þróunin vera eitthvað
svipuð. Stjórnmálaáhuginn fer
þar sídvínandi. Kunnugir menn í
Sovétiríkjunum segja, að mikill
hluti rússneska æskulýðsins í
dag vilji ekki heyra minnzt á
pólitík og yppti bara öxlum,
ef minnzt er á slíkt. Þetta fólk
hefur engan áhuga á kommún-
isma, en reyndar ekki á and-
kommúnisma heldur, því það er
bara hundleitt á allri pólitík.
Þetta virðist öðruvísi í Kína, en
þar er líka kommúnismi nýrri
af nálinni. Það er ósköp hætt
við því, að eftir svo sem ald-
arfjórðung verði þetta orðið
svipað þar eystra.
Klaufaskapur
Hvað veldur því, að hinar á-
hrifagjörnu og grunnfærnu
múgsálir nútímans skuli ekki
verða auðveld bráð stjórnmála-
manna? Hversvegna logar ekki
múgmennskuþjóðfélagið af póli
tísku ofstæki? Hversvegna get-
ur hinn húmorlausi lýður jafn-
vel hlegið að stjórnmálum?
Eg held að þetta stafi að
miklu lcyti hreinlega af klaufa
skap " -*málamannanna um
heim Þeir hafa staðnað
í baráltuaðferðum, sem alls
ekki eiga við lengur. Þeir hafa
ekki haft lag á þvi að virkja
krafta múgmennskunnar í sína
þágu. Ekki er þetta af því að
þeir séu móralskir eða bá vanti
viljann til slíkra hluta. Öðru
nær. En beir hafa ekki kunnað
lagið, hið rétta lag, á hópsál-
unum. Þeir hafa ekki kunnað
að nota hinn óstjórnlega frum-
stæða kraft, sem í múgmennsk-
unni fclst. Sá kraftur er ofsa-
legur, við þurfum ekki annað
en liorfa á bítlahóp í æsingi til
að sjá það. Hann gefur frum-
krafti villimanna á steinöldinni
eða galdrabrennumanna í trú-
arbrjálsemi ekkert cftir. En í
hópi stjórnmálamanna 20. ald-
ar hafa fáir kunnað að virkja
þessa krafta inn á sínar braut-
ir. Sennilega eru það Hitler,
Göbbels og Mao. Eg sá nazist-
iska fjöldafundi í Þýzkalandi,
og um sumt minntu þeir átak-
anlega á bítlasamkomu nútím-
ans þó aginn væri meiri. Og
hugsunarráttur sumra ungnaz-
ista minnti mjög á bítlahugar-
far nútfmans. Fáein einföld
slagorð, klisjur, tilfærð hróp og
köll, stjarfir andlitsdrættir,
augu, sem störðu í aðdáunar-
leiðslu. Tvítug nazistastúlka
sagði við mig í fúlustu alvöru:
„Pólitík ist ja suhiksal“ án
þess að blikna eða blána. En
stjórnmálamenn nútímans hafa
ekki sama lag á sínu fólki og
Göbbels. Það eru aðrir aðilar,
sem hafa orðið beim snjallari
í að virkja hina frumstæðu
krafta, sem í æskulýðnum búa.
Hverjir ná vinsældum?
Hér er sennilega skemmtana-
iðnaðurinn fremstur. Hann hef-
ur kunnað á æskulýðinn. Stjórn
málamennirnir gætu ýmislegt
lært af „tenagers Iove“, þó að
mórallinn bar sé eins og hann
er. Og kvikmyndailnaðurinn og
hljómplötuiðnaðurinn hefur
kunnað þetta líka. Og svo has-
arblöðin. Hetjur unga fólksins
núna eru ekki stjórnmálamenn,
heldur kvikmyndadísir, dægur-
lagasöngvarar og bítlar. Þarna
hefur verið heldur betur leikið
á stjórnmálamennina og þeim
getur reynzt erfitt að ná sér á
strik. í flestum löndum heims
í dag, finnst unga fólkinu
stjórnmál vera eitthvað leiðin-
legt og ósköp alvarlegt. Hvaða
stjómmálamaður á Islandi í
dag kemst í vinsældum í hálf-
kvisti við bítlasöngvara,
trommuleikara og jafnvel
sjoppueigendur? Það eru aðrir
en stjórnmálamenn, sem hafa
kunnað að nota sér orku hinna
ungu múgsálna nútímans. Og
Framrald af 3. síðu.
að ræða. Hún gleymist í gleð
inni þegar delikventinn er
fundinn, heill á húfi.
Vitanlega er alltaf um
villumöguleika að ræða, um-
hleypisama veðráttu, skyndi-
storm og óvænta snjókomu.
Hinsvegar er alltof oft um
það að ræða, að hreint at-
hugunarleysi, hrein glæfra-
og æfintýramennska er öllu
ráðandi þegar lagt er í slík-
ar ferðir, og þar er eftirleik-
urinn erfiðastur, dýrastur
og stundum afdrifaríkast-
ur. Björgunarsveitir okkar,
skipaður ágætum mönnum,
hafa ærin verkefni, þótt
glönnum líðist ekki átölu-
laust að ana í ófæru til þess
ég held, að við megum vera
þakklát fyair þetta. Það er held
ur óhugnanleg tilhugsun, að
hugsa sér bítilæðið virkjað í
þágu stjórnmálaflokka. Auðvit
að myndu sumir stjórnmála-
menn ekki ^víla fyrir sér að
gera það, ef þeir kynnu á því
lagið. En ég held, að þetta ger-
ist varla á næstu árum, hvað
sem siðar verður. Og, þrátt fyr
ir allt, hafa þessi mistök orðið
til að halda stjórnmálunum á
skárra plani en ella mundi. Og
meðan orka unga fólksins fer
í skemtanalífið, ástir og söng,
sleppa stjórnmálin sæmilega.
Þegar bítlarnir vilja fara að
frelsa heiminn lýzt mér ekki á
blikuna. (Firamhald).
AJAX.
eins að verða bjargað á ofan
greindan hátt með land- og
loftliði.
Það er Slysavarnafélagsins
að beina því til væntanlegra
ferðamanna hvort heldur á
fjöllum eða bara á venju-
legu haustskytteríi — rjúpna
veiðum — að búa sig, hafa
öll tæki og hætta glanna-
skapnum — eða vera borg-
unarmenn fyrir útgjöldum,
sannist að engu sé um að
kenna villu þeirra en frá-
munalegu kæruleysi. Þá
myndi draga úr þessum
„dirfskuferðum“, sem í raun
eru ekki annað en óábyrg
æfintýramennska af verstu
og ómerkilegustu tegund.
Auglýsing um áburðarverð 1967
HeildsöluverS íyrir hverja smálest eftiftalinna áburðartegunda er
kveðið þannig fyrir árið 1967:
a-
Kjarni 33,5% N
Blandaður túnáburður 22-11-11
Þrífosfat 45% P2 05
Kalí klórsúrt 50% K20
Kalí brennisteinssúrt 50% K20
Blandaður garðáburður 9-14-14
Kalksaltpétur 15,5% N
Tröllamjöl 20,5% N
Við skipshlið á
ýmsum höfnum
umhverfis land
Kr. 4.060,00
— 4.000,00
— 3.620,00
— 2.220,00
— 3.100,00
— 3.300,00
— 2.260,00
— 4.620,00
Afgreitt á
bíla í
Gufunesi
Kr. 4.120,00
— 4.100,00
— 3.720,00
— 2.320,00
— 3.200,00
— 3.400,00
— 2.360,00
— 4.720,00
Uppskipunar- og afhendingargjald er ekki innifalið í ofangreindum
verðum fyrir áburð kominn á ýmsar hafnir. — Uppskipunar- og af-
hendingargjald er hins vegar innifalið í ofangreindum verðum fyrir
áburð, sem afgreiddur ei á bíla íGufunesi.
ABURÐARSALA RÍKISINS — ABURBARVERKSMIÐIAN H.F.
FuSitriía —
og sölustörf
HANDBÆKUR H.F. óska að ráða til staría
í byrjun aprílmánaðar nokkra unga menn
til fulltrúa- og sölustarfa í Reykjavík og
nágrenni.
Æskilegur aldur umsækjenda er frá 21—
35 ára og nauðsynlegt er að nokkur ensku-
kunnátta sé fyrir hendi.
Þeir sem ráðnir verða munu sitja í upp-
hafi námskeið í sölufræði og markaðsfræði
til undirbúnings þessu starfi.
Hér er um að ræða starf er býður upp á
góða tekjumöguleika fyrir þá menn sem
opnir eru fyrir nýjungum varðandi sölu-
fræði og sölutækni og hafa áhuga á að
starfa að sjálfstæðu kynningar- og sölu-
starfi. Einnig er þetta góð reynsla og undir-
búningur þeim, er hyggjast halda áfram að
kynna sér sölufræði.
Upplýsingar um þessi störf verða veittar í
síma 19-400 í dag og næstu daga frá kl.
13 til 18.
Handbækur hf.
Blaða- og bókaútgáfa — Bóksala.
Tjarnargötu 14 — Reykjavík.
P.O. Box 268 — Sími 19-400.
KAKALI
*