Sókn - 01.02.1940, Síða 2

2
SÖKN
ósi« þeirrar áfengiselfu, sem
fyrr eöa síðar býr þeim gröf í
yztu myrkrum mannlegrar
eymdar. IJví er líka haldiö
l'ram, að það sé óþarfa afskifta-
semi að vera að vinna á móti
því, að menn drekki áfengi, í
því efni eigi hver að vera frjáls
og óhindraður. En því er til
að svara, að það frelsi, sem
byggist á ófarnaði nokkurs
hluta þjóðarinnar, er vitleysa
og því réttlaust.
Og það er einmitt þetta,hirðu-
leysið og tómlætið í þessum
málum, sem er hvað háska-
legast. Yið bindindismenn, sem
lítum allir svo á, að. með sÍt
l'ellt auknum drykkjuskap sé
frelsi og menningu þjóðar-
innar stefnt í voða, við hvetj-
um alla nýta menn og konur,
unga sem gamla, til einarðra
og markvissra starfa gegn á-
l'enginu og afleiðingum þess.
Við vitum, að sú barátta er
leið að því marki, að skapa
hér »gróandi þjóðlíf með þverr-
andi tár«. Og það skulum við
muna, að ekkert annað en
fræðsla [og 'sleitulaus barátta,
sem byggð er á rökum reynsl-
unnar, er þessj^umkomið að
útrýma áfenginu. í þeirri bar-
áttu er þjóðarnauðsyn, að þátt-
takan sé sem almennust.
Drekkandi þjóð.
IJað má óhætt fullyrða, að
víndrykkja íslendinga sé ekki
almennt fyrirbæri í þjóðlífinu
fyr enn um 1600, enda er þá
um það leyti lögð á það rík
áherzla af Iíristjáni IV. við
einokunarkaupmenn, að þeir
ílytji hingað til lands fyrst og
fremst: »malt, mjöl, vín og
brennivín.« Brýst þá út vín-
nautn af svo yfirgripsmiklum
krafti, að á skömmum tíma er
þjóðin svo að segja án undan-
tekninga svo alvarlega á valdi
brennivínsins, að í því á að
íinnast lækning allra meina, og
jafnvel »dúsa« ungbarnsins er
vætt í þessum eiturvökva, svo
það einnig megi teyga í sig
kraft hans. Má nærri geta hví-
líkt eymdarástand skapaðist við
komu þessa vágests. Höfðingjar
og sýslunarmenn riðu dauða-
drukknir um héruð í embætta
sýslan sinni og viðhöfðu í hví-
vetna hinn dólgslegasta bátt,
og almúginn, sem taldi sig mega
aðhafast það, sem höfðingjarnir
leyfðu sér, fylgdi af ótrúlegri
nákvæmni í spor þeirra. Eng-
inn þótti maður eða mannsefni,
nema hann drykki og því meir
sem hann gat drukkið, því
lengra fór hróður hans.
Slysfarir á sjó og landi voru
mjög tíðar, enda var þess gætt
að brennivínskúturinn væri
með, jafnhliða því, sem ferða-
bænin var lesin, og heldur setið
um kyrt en íarið ef hann vant-
aði.
Sá hugsunarháltur, sem þelta
ófremdarástand skapaði, ogsem
fól í sér meira siðleysi og spill-
ingu en orð fá ljrsl, hefir enn
í dag ekki verið að fullu upp-
rættur, þrátt fyrir harða og
ósérhlífna baráttu mikils hluta
þjóðarinnar. Þrátt fyrir glæsi-
lega framför á öðrum sviðum,
stendur þjóðin svo að segja
öðrum fæti í þessum forarpytti,
sem á hallæris og örbyrgðar-
tímum var þröngvað inn í líf
hennar af erkiféndum hennar,
og hún látin drekkja í. þreki
sínu og stórlyndi, sem henni
var í blóð borið.
Enn er vald þeirrar bjátrú-
ar, um töframátt brennivínsins
svo sterkt, að þá þykir fyrst lil
eins samkvæmis koma að á
borðum sé fjöldi víntegunda og
alveg sérstaka ánægju vekur
það ef hægt er að drekka sem
flesta undir borð, eða að menn
eru svo ósjálfbjarga að hjálpa
verði þeim til síns heima.
Margir menn, sem varla liafa
slitið barnsskónum, flækjast
drukknir um götur og sam-
komustaði. í einfeldni sinni og
löngun til þess að sýnast menn
með mönnum teyga þeir livert
staupið af öðru, og sá, sem
meira þolir, sá er maður að
meiri. En á því stigi víndrykkj-
unnar er jafnan stutt til vin-
slita, og hefjast þá róstur og
illindi, enda ekki óalgengt að
ungir og að öðruleyti efnilegir
menn sjáist með blátt auga
eftir slíkar samkomur.
Út yfir allt tekur þó vín-
drykkja kvenfólksins, sem á
síðari árum hefir færst mjög
átakanlega í vöxt.
Aðra eins hrygðarmynd er
varla hægt að hugsa sér eins
og þegar ung stúlka hefir glat-
að mýkt og fegurð æskunnar
og fengið í staðinn stirðleika,
máttlevsi og fljótandi augu á-
fengisneytandans. Þessa eru því
miður ofmörg dæmi í daglegu
lífi okkar.
En hvar er metnaður þinn,
sem þetta aðhefst?
Stendur þér í alvöru á sama,
hvað er sagt um þig, eða það
álit, sem þú skapar þér í hópi
þeirra.sem fyrirlíta þetta alliæfi.
Berðu fyrsta staupið að vör-
um þínum af því þér finnist
innihald þess gott? Nei, fyrir
ásækni þeirra, sem þú illu heilli
hefir valið fyrir félaga, eða í
ímyndaðri mikilmennsku gerir
þú það, en um leið svæfir þú
þinn eiginn metnað, metnað
sem mikils má sín ef þú beinir
honum í rétta átt. Metnað,
sem viðreisnar og frelsisbar-
áttu þjóðar þinnar er gulls
virði. Metnað, sem beinlínis
þarf til þess að losa þjóðlíl’
okkar undan siðspillandi og
drepandi valdi brennivínsins,
sem því miður hefir hin síðari
árin fengið tækifæri til þess að
spenna það þeim greipum, sem
fyr á árum höfðu nær því kyrkt
það. Oss Islendingum er á
engu eins mikil nauðsyn eins
og andlegum og líkamlegum
þrótti. Það eru þau vopnin
sem bezt bafa bitið og mestu
áorkað, í oft erfiðri lífsbaráttu
okkar.
En hversvegna erum vér svo
sinnulaus, að leyfa eiturnöðr-
unni óáreittri að liggja við ræt-
ur þeirra máttarstólpa og sjúga
í sig blóð þeirra?
Hversvegna rísum við ekki
öll sem einn á fætur og tætum
í sundur blekkingar og lygavel’
Bakkusar?
Það er blu-tverk þitt og mitt,
sem viljum heill þjóðar okkar
og lands.
Guðm. Sveinsson.
Konan
og bindindismálin.
»Margt er manna bölið,« og
er allflestum Iagður nokkur
skerfur reynslu og allskonar
baráttu, sem óumflýjanleg virð-
ist. Verður liver að bera það
eftir beztu getu. Sárust af öllu
eru þó sjálfskaparvítin. Eilt af
þeim hörmulegustu er vín-
nautnin. Þaðerekki sízt konan
sem eiginkona og móðir, sem
harðast er leikin í viðureign-
inni við vínguðinn Bakkus.
í upphafi skyldi endirinn
skoða, en því miður hugsar
ungi maðurinn ekki út í,
hverjar afleiðingarnar kunna
að verða, er hann tekur fyrsta
staupið. Ef til vill er það í
samkvæmi. Félagar hans kalla
til hans. Þeir bjóða honum
sæti, og að sjálfsögðu má hann
sem góður félagi ekki skerast
úr leik með því að neita glas-
inu, sem lialdið er að honum.
Félagar hans eru örir og bá-
værir- Hann finnur sjálfur örv-
andi áhrif vínsins og finnst
liann nú fær í flestan sjó. Löng-
unin í þessar »guðaveigar« er
nú vakin og nú reynir á sið-
ferðisþroska mannsins, hvorf
hann sigrast á freistingunni eða
»flýtur sofandi að feigðarósi«.
Orsakirnar til þess, að menn
byrja að drekka, eru vilanlega
miklu fleiri. En þó að tízka og
áhrif félaga, sem litið er upp
til, ráði hér miklu um, eru einn-
ig margir, sem leita gleymsk-
unnar, er reyna að drekkja
sorgum og andstreymi hvers-
dagslífsins í öldum vínsins. Að
vísu finnst mönnum fyrst í
svip, að þeim Iíði betur. Áhyggj-
urnar h verfa og sorgirnar gleym-
ast meðan eitrið læsir sig um
liverja taug og vitund þeirra
sveipast þoku óminnisins. En
síðar rakna menn úr rotinu,
og þá leggsl yfir þá myrkur
örvæntingarinnar svartara en
nokkru sinni. En það eru ekki
þeir einir, sem þjást, lieldur
einnig ættingjar þeirra og vinir,
og eina ráðið, sem margir
þessara ólánssömu manna grípa
til, er að drekka meira og
sökkva dýpra og dýpra í hyl-
dýpi spillingar og niðurlæg-
ingar.
Það kostar að sjálfsögðu
mikil átök orku og vilja að
brjótast til lands úr því glöt-
unardíki. Ýmsir hafa þó bjarg-
ast, og‘ eiga þeir skilið að njóta
óskiptrar virðingar allra góðra
manna, sem skilja vilja þá
baráttu, er það kostar að sigr-
ast á þessari freistingu.
Hver eru þá al'skifti kon-
unnar af þessum málum? Þó
áfengisbölið þjaki mörgum, eru
fáir jafn sárt leiknir og drykkju-
mannskonan, sem oftast hefir
átt sína æskudrauma um glæsi-
lega framtíð og hamingjusamt
heimilislíf, drauma, sem ef' til
vill aldrei munu rætast. Það
er því óskiljanlegt, að nokkur
kona, ung eða gömul, geti mæll
drykkjuskapnum bót, eða tekið
þátt í þeim félagsskap, þar sem
slíkt er að jafnaði um hönd
haft, ef þær gerðu sér ljóst,
•bvernig afleiðingar drykkju-
skaparins hafa lagt — og leggja
enn — lífshamingju ótal margra
kynsystra þeirra í rústir. Þó er
bitl hörmulegra, að til eru
stúlkur, sem eru svo siðferði-
lega vanþroskaðar og óvandar
að virðingu sinni, að þær sjást
slangra dauðadrukknar á al-
mannafæri. Því er haldið fram,
að konur ráði mestu um tízk-
una. Leiðir unga fólksins liggja
tíðum saman til gleðifunda og
ýmislegra starfa. Ég er þess
fullviss, að ungu stúlkurnar
gætu lylt Grettistaki til stuðn-
ings bindindismálunum, ef þær
gerðu sér ljóst, hversu mjög
veltur á þeim kröfum, er þær
gera til almenns velsæmisí þeim
félagsskap, sem þær taka þátt
í. Það væri mjög æskilegt, að
allar ungar stúlkur og konur,
og ekki sízt þær, er láta einkum
til sín taka í samkvæmislífinu,
settu sér það göfuga takmark
að steypa Bakkusi úr því önd-
vegi, er hann hefir skipað allt
of víða í samkvæmissölum og
annarstaðar. Það væri vel farið,
og sjálfum þeim sæmdarauki,
ef þær einhuga neituðu að
taka þátl í skemmtanalífi með
mönnum, sem eru svo and-
lega snauðir, að þeir þurfa að
drekka írá sér þær hömlur og
þá ábyrgð, sem almennar sið-
ferðiskröfur leggja mönnum á
herðar til þess svo að njóta
lífsins að hætti frumstæðra