Læknablaðið : fylgirit - 24.04.2023, Qupperneq 18

V í s i n d i á V o r d ö g u m
F Y L g i r i T 7 6
18 LÆKNAblaðið 2013/99
veldur sjúkdómsbyrði og dauðsföllum. Hjarta- og æðasjúkdómar valda
dauðsföllum í LLT og kerfisbólga finnst einnig í LLT sem bendir til þess
að um kerfissjúkdóm sé að ræða. Takmörkuð vitneskja er um hjarta- og
æðasjúkdóma í LLT en rannsóknir benda til þess að þeir séu algengir.
Markmið: Að mæla kerfisbólgu og meta teikn um hjarta- og æðasjúk-
dóma án inngripa í rannsóknarhópnum.
Aðferðir: Fundnir voru einstaklingar með LLT í Öldrunarrannsókn
Hjartaverndar (AGES). Rannsóknarhópnum var skipt í fernt; þeir sem
höfðu aldrei reykt og með eðlilegt blásturspróf (EB-AR), reykingafólk
með eðlilegt blásturspróf (EB-R), einstaklingar sem höfðu aldrei reykt
og með óeðlilegt blásturspróf (ÓB-AR) og reykingafólk með óeðlilegt
blásturspróf (ÓB-R). Bólguboðefni (C-reactive protein (CRP), interleuk-
in-6 (IL-6), hvít blóðkorn) voru mæld. Tilvist smá- og stóræðasjúkdóms
var metin.
Niðurstöður: ÓB-R hópurinn var með hæstu gildin af CRP og hvítum
blóðkornum. Niðurstaðan var marktæk þegar leiðrétt var fyrir aldri, kyni
og líkamsþyngdarstuðli (LÞS). ÓB-R hópurinn var með mesta kalkið í
kransæðum og ósæð. Þetta reyndist marktækt þegar leiðrétt var fyrir
aldri, kyni og fyrri sögu um hjartatengdan atburð. Mælingar á þykkt
og skellum í hálsslagæð gaf svipaðar niðurstöður sem voru marktækar
þegar leiðrétt var fyrir aldri, kyni og notkun blóðfitulækkandi lyfja. Það
reyndist vera marktækur munur á breytingum á hvítaefni við heilahólf.
Aðrar mælingar á æðum í heila (merki um smáblæðingar eða blóðþurrð)
voru ekki marktækar.
Ályktun: Reykingamenn með LLT voru með meiri kerfisbólgu.
Æðabreytingar sáust í brjóstholi en ekki í heila sem bendir til þess að LLT
hafi helst áhrif á æðakerfið í nágrenni lungnanna.
30 Eldra fólk á bráðamóttöku, spáþættir útkomu. Niðurstöður úr
fjölþjóðarannsókn InterRAI
Guðrún Þuríður Höskuldsdóttir1, Inga Dóra Kristjánsdóttir2, Hjördís Jóhannsdóttir2,
Bára Benediktsdóttir2, Bryndís Guðjónsdóttir2, Ingibjörg Magnúsdóttir2, Sólrún
Rúnarsdóttir2, Ólöf Guðný Geirsdóttir1, Pálmi V. Jónsson1,3
1 Rannsóknarstofa Háskóla Íslands og Landspítala í öldrunarfræðum, 2bráðamóttaka
Landspítala, 3 læknadeild Háskóla Íslands
olofgg@landspitali.is
Bakgrunnur: Eldra fólk sem sækir bráðamóttökur er í aukinni áhættu
á óhagstæðri útkomu samanborið við yngra fólk, svo sem andláti,
færnitapi, langri sjúkrahúsdvöl, endurinnlögn og hjúkrunarheimilisdvöl.
Markmið: Að greina og bera saman þætti sem gætu sagt fyrir um óhag-
stæða útkomu eldra fólks á bráðamóttöku.
Aðferð: Framvirk lýsandi rannsókn á fólki 75 ára og eldra (n=2282) sem
sótti 13 bráðamóttökur í 7 löndum, metið af hjúkrunarfræðingum með
því að fylla út skimtækið InterRAI fyrir bráðamóttökur.
Niðurstöður: Einbúi (OR=1.75, p=<0.00), umönnunarálag ættingja
(OR=1.67, p=0.01), göngulagstruflun (OR=2.15, p=<0.00) og áverki
(OR=2.14, p=<0.00) útsettu eldra fólk fyrir langri sjúkrahúsdvöl. Óháð
landi, spáði nýlegt ADL færnitap (persónuleg umhirða) (OR=2.19,
p=<0.00) fyrir um þörf fyrir aukna þjónustu, oft hjúkrunarheimilisdvöl.
Heimsókn á bráðamóttöku innan 30 daga (OR=1.95, p=<0.00), erfiðleikar
við að ganga stiga (OR=1.90, p=<0.00) og sæmilegt eða lélegt sjálfsmat
á heilsu (OR=1.91, p=<0.00) spáði fyrir um endurinnlögn á sjúkrahús í
náinni framtíð.
Ályktanir: Áhætta á óhagstæðri útkomu eftir heimsókn á bráðamóttöku
er greinanleg með þokkalegri nákvæmni með því að greina algeng
öldrunarheilkenni. Bæta mætti þeim áhættuþáttum sem hér eru greindir
inn í rútínu upplýsingaöflun á bráðamóttöku, til dæmis með því að
nota stöðluð skimtæki. Með því má stuðla að bættum ákvörðunum um
úrlausnir fyrir eldra fólk sem leitar á bráðamóttöku.
31 Eldra fólk á bráðamóttöku. Niðurstöður úr fjölþjóðarannsókn
InterRAI
Guðrún Þuríður Höskuldsdóttir1, Inga Dóra Kristjánsdóttir2, Hjördís Jóhannsdóttir2,
Bára Benediktsdóttir2, Bryndís Guðjónsdóttir2, Ingibjörg Magnúsdóttir2, Sólrún
Rúnarsdóttir2, Ólöf Guðný Geirsdóttir1, Pálmi V. Jónsson1,3
1Rannsóknarstofa Háskóla Íslands og Landspítala í öldrunarfræðum, 2bráðamóttaka
Landspítala, 3læknadeild Háskóla Íslands
olofgg@landspitali.is
Bakgrunnur:Eldra fólk sækir bráðamóttökur í sívaxandi mæli. Eldra fólk
er að jafnaði með aldurstengdar breytingar, marga sjúkdóma og á fjölda
lyfja.
Markmið: Að lýsa færni og tilvist aldurstengdra einkenna (öldrunarheil-
kenna) á 13 bráðamóttökum í 7 löndum, þar á meðal Íslandi.
Aðferð: Framvirk lýsandi rannsókn á fólki 75 ára og eldra sem sótti
bráðamóttökur, metið af hjúkrunarfræðingum með því að fylla út skim-
tæki InterRAI fyrir bráðamóttökur.
Niðurstöður: Metnir voru 2282 einstaklingar. Fyrir bráðaveikindi voru
46% háðir öðrum í amk einum þætti athafna daglegs lífs (ADL). Þetta
hlutfall hækkaði í 67% við komu á bráðamóttöku. Á bráðamóttöku
sýndu 26% merki um vitræna skerðingu og 49% voru ógöngufærir án
eftirlits. Öldrunarheilkenni höfðu 48% fyrir bráðaveikindi en 78% við
komu á bráðamóttöku.
Ályktanir: Öldrunarheilkenni og færnitap hrjáði meirihluta eldra fólks
sem leitaði á bráðamóttöku. Þessar upplýsingar ætti að leggja til grund-
vallar við gerð verkferla og hönnunar á húsnæði fyrir bráðamóttökur.
32 Beinbrot í tengslum við lyfjanotkun
Guðlaug Þórsdóttir1, Sigríður Ásta Þorgeirsdóttir2, Elísabet Benedikz3, Magnús
Jóhannsson2
1Öldrunardeild Landspítala, 2læknadeild Háskóla Íslands, 3bráðadeild Landspítala
gudth@lsh.is
Inngangur: Tíðni beinbrota eykst með hækkandi aldri og hefur alvar-
legar afleiðingar fyrir einstaklinginn og samfélagið. Í forvarnarskyni er
brýnt að greina áhættuþætti svo draga megi úr tíðni beinbrota. Mörg lyf
auka byltuhættu og/eða hafa áhrif á efnaskipti beina.
Markmið: Kanna tengsl lyfjanotkunar og beinbrota.
Aðferðir: Um var að ræða aftursæa samanburðarrannsókn. Gögn úr
Lyfjagagnagrunni Landlæknisembættisins einstaklinga >40 ára sem
leystu út >90 DDD af neðangreindum lyfjum 12 mánuðum fyrir komu
á bráðamóttöku Landspítala eða á einu almanaksári voru samkeyrð
við beinbrotagreiningar úr rafrænni sjúkraskrá spítalans á tímabilinu
2002-2011. Ópíöt og benzódíasepín og skyld lyf (BZ) voru borin saman
við gigtarlyf (NSAID), blóðfitulækkandi lyf (statin) og beta-blokka (BB).
Einnig voru skoðaðir prótónpumpuhemlar (PPI) og H2-viðtakablokkar
(H2).
Niðurstöður: 22.891 brotnir einstaklingar greindust á rannsóknar-
tímabilinu. Konur sem brotnuðu voru marktækt eldri en karlar og nær
helmingi fleiri í öllum lyfjaflokkum nema statínum (um 15% fleiri). Þegar
skoðað var áhættuhlutfall (OR) fyrir NSAID, BB og statín reyndist ekki
marktækur munur m.t.t. beinbrota. BB liggja hins vegar á milli hinna
lyfjaflokkanna og voru því notaðir sem viðmið. OR fyrir ópíöt, BZ, PPI
og H2 miðað við BB sýndu um tvöfalda hættu á beinbrotum vegna töku
ópíata, um 40 % aukna hættu vegna BZ og um 30% aukna hættu vegna