Norðanfari - 14.02.1942, Side 4

Norðanfari - 14.02.1942, Side 4
4 NORÐANFARI Lítilþægir menn Akureytarspí tali. (Framhald af 1. síðu). margir mæla, að hégómamál eitt væri það hjá byggingu spítala. Að endurnýjun flotans einni undan- skildri, mundi eg telja spítala og bryggj ubyggingu mest aðkallancii stórmál bæjarins, enda kostnaðar- söm. íþróttaiðkun er hér komin út í mestu öfgar, eins og oft vill verða; menn hafa alveg gleymt kjörorði Grikkja í þessum eínum, en þeir þóttu þar engin smámenni. Þeir sögðu: „Ekkert um of“. (Meden agav). Hér er því haldið fram í alvöru, að með íþróttahús- inu (íslendingur) hverfi spítala- þörfin. Þetta er hin mesta fjar- stæða. Því er þvert á móti haldið fram, að íþróttir, sízt innanhúss, bæti heilsuna ekkert, nema síður sé. Hinn heimsfrægi læknir Alexis Carrel segir til d. í riti sínu: „Man the unknown“ (1936), og er ekki alveg einn um þessa skoðun: „íþróttir lengja eigi h'f mannsins um einn dag, að því er séð verður (þessu má eigi rugla saman við lenging meðalaldursins, sem er allt annars eðlis). Vér erum eigi langlífari en forfeður vorir. Menn þola nú strit og áhyggjur miklu verr en áður. Almennir verkamenn, vanir harðræði og vosbúð eins og feður vorir voru, eru miklu harð- fengari og þolnari en íþróttakapp- ar vorir (amerískir), sem þykja þó góðir“. Forfeður vorir skriðu eigi inn í upphituð hús til þess að iðka íþróttir, en urðu margir sæmilega vel að manni samt. Nei, — íþrótta- hús er „luxus“, sem vél stætt bæj- árfélag vel má veita sér. Hitt er annað mál, að kyrrsetufólki, svo sem skóla- og skrifstofufólki o. s. frv., er það tilbreyting, hvíld og skemmtun, að lyfta sér upp og liðka eftir daginn. Og þegar það nú þolir illa útiloftið, þá verður auð- vitað að byggja íþróttahús. En fulllangt þykir mér gengið að taka það fram yfir spítala. Spítalabygg- ing er aðkallandi nauðsynjamál. Skal eg í örstuttu máli færa sönn- ur fyrir þessu, Oss nægir það eitt að líta til frændþjóða vorra til' þess að sjá, hvers virði þær telja góða spítala. Hver bær á góðan spítala, stöðugt rísa upp nýir, með svo góðum út- búnaði, sem hægt er. Þetta væri eigi svo, ef þessar þjóðir hefðu eigi fyrir löngu séð það, að það er einn stærsti liður í afkomu þjóða, að heilbrigði fólksins sé í góðu lagi. En þetta verður á tvennan hátt: 1. Með fyrirbygging sjúkdóma. 2. Með lækningu. Hvernig hefði far- ið 1871, þegar bólusóttin kom til Reykjavíkur, ef Laugarnesstofan hefði eigi af tilviljun staðið tóm og Hjaltalín landlæknir í snarræði tekið hana og einangrað sjúkling- ana? Hvernig hefði farið á Akur- eeyri 1918, eins og hér var í pott- inn búið, ef eigi heíði tekizt að verja bæinn alveg? Bæjarstjórnir Akureyrar og Reykjavíkur hafa fram að þessu verið óvenju glámskyggnar á öll heilbrigðismál og gildi þeirra. (Eg gleymi seint þeirri ofanígjöf er eg fékk 1910, einmitt frá stjórnendum bæjarins, er eg hóf máls á því, að hreinlæti utanhúss yrði bætt. Svo er nú þó komið, að Akureyri er með hreinlátustu bæjum lands- ins). Aðbúðin að spítalanum hefir ávallt verið slæm*, frá því er eg kom hingað, byggð á algjörðu skilningsleysi og smáskítlegri hreppapólitík, og nú er svo komið, að eigi verður með vissu sagt. hver spítalann á. Eftir því sem eg hefi komizt næst, eftir langa leit, er þetta svo: Spítalinn er sjálfstættt fyrirtæki í bænum, sem nýtur stuðnings bæjar, ef í nauðir rekur, en á að bera sig styrklaust. Hann er m. ö. o. verzlun, en eigi líknar- stofnun af bæjarins hálfu. Legu- kostnaður hér er því dýr (ca. 10— 12 kr.). Til samanburðar má geta þess, að legukostnaður í bæjarspí- tölum í Kaupmannahöfn var, — ári fyrir stríð — 2,50—3,00 kr. á bæjarmann, en bæinn sjálfan kost- aði hvert rúm 10,00 kr.; m. ö. o. bærinn tekur á sig ca. % af legu- kostnaði. Spítalinn- var styrktur með ca. 20,000 kr. á þessu ári til byggingar, en íþróttahúsið ca. 100,000 kr. Svo hátt er menning- unni komið á Akureyri 1942, að spítali fær 20 þús. kr.; íþróttahús 100 þús.; og heilbrigt, atvinnulaust fólk (viljandi og óviljandi), sem þyrpist í bæinn fyrir afglöp óvit- urra löggjafa, til eyðingar sveitun- um, en að lokum íslenzkum kyn- stofni til hruns, er stutt með ca. 500,000 kr. s.l. ár. Svo má eigi til ganga; spítalann verður að byggja svo fljótt og vel sem auðið er, fyrr verður hvorki fyrirbygging á útbreiðslu sótta, né lyf og handlækningar í því lagi, sem heimta verður. Dánartala hér á landi er með þeim lægstu í heimi, en hún gæti orðið mun lægri, ef svo væri að læknum búið sem skyldi. Af hverju er spítali aðkall- andi nauðsyn? Því skal nú svarað. 1. Spítalinn gamli svo úr sér genginn, að eigi verður lengur við unað, og allt of lítill. 2. Nokkur fólksfjölgun í bæ og umhverfi. 3. Á þessari framfara- og fram- færsluöld er svo komið, að það er miklum erfiðleikum bundið fyrir lækna, að stunda verulega veikt fólk í heimahúsum, oft alls ókleift vegna þess, að hjúkrunarfólk eða * Þess verður að geta, að bærinn hefir eigi ávallt haft úr miklu að moða. Þeir Indriði og Ólafur gengu, ásamt K. E. A.-mönnum, mjög á eftir Erlingi Friðjónssyni að kjósa með sér í nefndir o. fl. í bæjar- stjórninni. Erlingur varð við því, en seldi sig dýrt, eins og nefndar- kosningarnar sýna. Þó urðu sambandsmenn að lofa Erlingi meiru en sézt á nefndar- kosningunum. K.E.A.-menn, ásamt Ólafi og Indriða, hétu honum, að þeir Sjálfstæðis- og Framsókn- menn, sem sæti eiga í vinnumiðl- unarnefnd, skyldu ráða Halldór Friðjónsson áfram, sem forstöðu- mann Vinnumiðlunarskrifstofunn- ar. Það undrar engan, þótt lítill Sj álfstæðiskeimur sé af störfum konur yfirleitt eru ófáanlegar til þess starfa, og raunar allra hús- verka. Rauði Krossinn alls ónógur. 4. Sjúkrasamlagið mun auka mjög aðsókn að spítalanum, miklu meir en fram komið er enn. Því veldur fyrirkomulagið. Samlagið hér er með sama fyrirkomulagi og Kaupmannahöín og aðrir stærstu bæir í Danmörku, þar sem Sóciál- istar ráða. Reynslan þar er þessi: Sjúkrahúsútgjöld í Kaupmanna- höfn eru 3 kr. 90 aur. árl. á hvern meðlim, en í minni bæjum, þar sem venj ulegt borgaraf yrirkomulag er, ekki nema 30 aurar. Allt stafar þetta af mannlegum frumeiginleik- um, og skal eigi frekar rætt hér. (Má vel vera, að eg ræði þessi mál í fyrirlestri seinna í vetur, ef heilsa leyfir). Þetta eitt, sem nú var sagt, sýnir, að bygging er óumflýjanleg. 5. Akureyrarspítali á að verða miðstöð (Centrum) fyrir spítala á Norðurlandi. Eins og nú er komið samgöngum á landi, sjó og í lo-ti, þá liggur enginn staður betur við en Akureyri. Það er alröng stefna að byggja nema 2—3ja rúma skýli á læknasetrum og í smáþorpum. Það er of kostnaðarsamt. Þar verð- ur sjaldnast hægt að gera full- komnar rannsóknir, og læknar í smáhéruðum fá eigi nægilega tækni (nema þeir sem læknar eru af guðs náð, en það eru fæstir). ísland er nú eigi fólksmeira en það, að tæplega má búast við, að lækn- ar nái fullkominni tækni nema í 3—4 stærstu bæjunum. Þess vegna er það bráðnauðsynlegt, að spítalar þar séu búnir sem beztum rann- sóknar- og lækningartækjum til þess að árangur verði sem beztur. Minni spítalar og læknar í sveitum og bæjum eiga að senda þá sjúkl- inga, sem þess þurfa, til rannsókn- þeirra Indriða og Ólafs, og þótt þeir liggi hundflatir fyrir höfuð- andstæðingum Sjálfstæðisflokks- ins. Hitt undrar margan, að menn- irnir skuli treysta sér til að selja sál og sannfæringu þeirra manna, sem sæti eiga í vinnumiðlunar- nefnd, því að vel gæti þeim virst rétt, að gera einhverjar breytingar á um forstöðu vinnumiðlunar- innar. Hvílík lítilsvirðing fyrir skoðun- um og sannfæringu manna! Hins vegar tekur enginn til þess, þótt K. E. A.-menn meðhöndli þannig sína undirgefnu. Hand- járnin og kúgunin eru þekkt. ar og Isékninga á þessa miðstöð. Þetta eykur aðsókn að spítalanum enn. En það hefir annað í för með sér; sérlæknar spítalans verða að vera 2. Hér er dugandi skurðlækn- ir, en svo vantar dugandi lyflækni (sérfræðing). Þessi tilhögun er sjálfsögð, en eg hygg, að þá yrði aðstoðarlæknisstöðunni sleppt, en yfirlæknarnir ynnu saman og fengju aðstoðarmenn frá háskólan- um. Svo er mál með vexti, sökum fjölda, að vandkvæði munu nokk- ur á að afla nemendum nægrar, verklegrar æfingar. Þarna fengist ódýr hjálp, en fullnægjandi, en há- skólanum stór greiði gjörður, því góð spítalaþjónusta á eigi lítinn þátt í að gjöra menn að dugandi læknum, en þess nýtur þá aftur þjóðin. Spítalinn má eigi vera of lítill; vér megum eigi gleyma Laxár- virkjuninni og kirkjunni, sem er of lítil. Eg hefði hugsað að ca. 130 rúm (þar í talin farsóttardeild) mundu nægja, en þori ekki neitt um þetta að fullyrða. Af því, sem á undan er sagt, má hverjum manni það vera Ijóst, að spítalabygging er aðkallandi stór- mál, og ætti hver góður borgari að vinna að framgangi þess, en annað hvort verður bœrinn einn að eiga spítalann eða bær og land í sam- einingu. Það aflar málinu eigi fylg- is, að spítalinn sé annað hvort rek- inn sem sjálfstætt verzlunarfyrir- tæki eða deild úr K. E. A., krói, sem þó enginn vill eiginlega kann- ast við. V. St. Ábyrgðarmaður: JÓN SVEINSSON. Prentverk Odds Bjömssonor,

x

Norðanfari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Norðanfari
https://timarit.is/publication/1902

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.