Skaftfellingur - 29.09.1949, Blaðsíða 4

4
SKAFTFELLINGUR
Fimmtudagur 29. sept. 1949.
Heimilisvélar
Mjög er nú rætt um flóttann
úr sveitunum og ýmsra orsaka
leitað. Flestir munu þar hallast
að þeirri skoðun, að flóttann megi
að verulegu leyti rekja til meiri
þæginda í kaupstöðum en sveit-
um. Bent er á betri húsakost, fjöl
breyttari menningar- og mennt-
unarskilyrði, meira skemmtana-
líf, meiri vélakost við heimilis-
störf o. s. frv.
Vafalaust á allt þetta mikinn
þátt í straumi fólksins til kaup-
staðanna, en fæstir vita að ó-
reyndu, að mörg þessarar þæg-
inda fara utan garðs og ofan hjá
meirihluta kaupstaðabúa enn
þann dag í dag. En sleppum því
í þetta sinn að öfunda bragga-
eða kjallarabúann í Reykjavík af
húsnæðinu, heimilisvélunum eða
öðru því, sem ofþungt er pyngju
hans, hvernig sem hann stritar
árið út og inn. Hitt skulum við
aðeins íhuga, hvernig „sveita-
vinirnir" í Framsóknar- og Sjá.U’-
stæðisflokknum reyna að stöðva
flóttann með því að létt.a kjör
sveitafólksins.
Annars staðar í blaðinu er
minnst á ófremdaróstand það,
sem ríkir í vélakaupum til iand-
búnaðarvinnu, en vissulega má
þó segja, að þar sé hugulsemin
sýnu meiri en fram kemur gagn-
vart húsmæðrunum úl sveit. Við-
urkennt er, að flest sveitaheimili
hafa nú ekki annan vinnukvaft
en bóndans, húsfreyjunnar og
barnanna, meðan bau eru enn á
unga aldri. Landbúnaðarvélar
létta mörgum bændurn störf
þeirra úti við, þótt enn vanti að
vísu víða 4 að bændur hafi íeng
ið þær vélar, sem nauðsynlegar
verða að teljast. Víða er þó þann
fengið, að .útivinna bóndans er
sízt erfiðari en vinna ýmissa heim
ilisfeðra, sem flutzt hafa til sjáv-
arsígðunnar. Bændur eru því
fæstir fúsir á að flytja úr gróður-
lendinu á grasleysið, en sá flótti
reynist þó ýmsum þeirra óumflýj
anlegur. Hvað veldur?
Því er fljótsvarað. Um leið og
vélar og tilbúinn áburður gera
bóndanum fært að vinna einn þau
störf, sem áður þurfti margfalt
fleiri hendur til. hefur kostur
húsmóðurinnar þrengzt í sama
hlutfalli sem vinnukonunum hef-
ur fækkað, erfiði hennar marg-
faldazt, en fátt eitt komið í stað-
inn. Á mörgum bæjum, ekki sízt
hér í Skaftafellssýslu, er að vísu
komnar upp rafstöðvar, sem
spara húsfreyjunni hlaup með
tað og ösku, lýsing er orðin betri
og rafmagnsofnar ylja bæinn upp
í stað fjóshitans áður. En matar-
gerðin er að mestu söm sem fyrr-
þvottarnir hlutfallslega engu
minni, nemá síður skyldi, og all-
ar hreinlætiskröfur hafa sem bet
ur fer stóraukizt. Þegar alls þessa
er gætt, undrar engan, að margar
húsmæður til sveita bugast af
erfiðinu og kjósa að lokum þæg-
indi kaupstaðanna, þar sem brauð
in fást fullbökuð í næstu búð,
þvottinum hægt að koma til
hreinsunar og sitt hvað fleira
getur e. t. v. stytt að nokkru hinn
óhæfilega langa og erfiða vinnu-
dag.
Eg gat þess að nokkru. að víða
væri. enn skortur sjáU'sagðra
heimilisvéla á kaupstaðaheirnil-
um. Hitt er þó enn vissara, að þau
eru teljandi sveitaheimiFn á Is-
landi, sem hafa eignazt þessar
,,vinnukonur“ nútímans og ber
þar aðallega tvennt til:
í fyrsta lagi er venjulega auð-
veldara fyrir kaupstaðabúann að
nálgast þessi og önnur tæki sakir
nálægðar verzlananna.
í öðru lagi er sú staöreynd al-
gild, að kaupstaðarbúar eru
venjulegast fyrri til að öðru jöfnu
að tileinka sér' ýmsar nýjungar.
í þéttbýlinu kynnast menn fyrr
ágæti og afköstum vélanna, hæg
ara er um viðgerðir o. s. frv.
— Þegar alls þessa er gætt —
og' flestir munu játa, að hér sé
skýrt frá staðreyndum — væri
eðlilegt að vnæta þess, að „vin-
ir“ dreifbýlisins hefðu gert sem
þeir gátu þessi valdaár sín til að
afla sveitakonunum nauðsyn-
legra heimilisvéla svo sem þvotta
véla, hrærivéla, kæliskápa o. s.
frv. En hver hefur reyndin orðið?
Síðan núverandi ríkisstjórn tók
við völdum hefur öllum almenn-
ingi til sjávar og sveita reynzt
nær ógerlegt að eignast neinar
slíkar vélar fyrir þá mynt, sem
enn er talin gjaldmiðill á íslandi.
Hins vegar hafa sömu yfirvöld'
fyrirskipað innflytjendum, að
selja slíkt tæki hverjum þeim, er
goldið gæti í sterlingspundum eða
dolluruni. Skyldi ríkisstjórn þrí-
stirnisins halda, að sveitafólki og
fátækri kaupstaðaalþýðu gangi
greiðar að útvega þá peninga en
íslenzkar krónur.
Nú er vitað mál, að öflun er-
lends gjaldeyris er nær óhugsandi
fyrir sveitafólk. Hins vegar hafa
ýmsir kaupstaðabúar, sem ekki
töldu sig geta verið án þessara
lieimilistækja, neyðzt ti! að kaupa
erlenda mynt á svörtum markaði
til að geta leyst úr vandræðum
sínum. En það er svo að sjá, sem
háttvirtum stjórnendum haíi jafn
vel þótt þetta of auðveld leið íyr-
ir alþýðuna: Um síðustu áramót
létu þeir Alþingi samþykkja
gjaldeyrisskattana svonefndu,
þar sem lögákveðið var, að gjald-
eyrir fyrir_ýmsum érlendum vör
um sky;ldi seldur allt að tvöfóldu
verði eða meira. Þeir réttlættu
sig með því, að hér væri aðeins
um óþarfavarning að ræða og því
kæmu þessi skattar ekki niður á
almenningi.
Meðal „óþarfans“ eru allar raf
magnsvélar nema eldavélar, og
skulu nú tekin þrjú dæmi um af
leiðingar þessa „lúxusskatts".
a) Þvottavélar munu að allra
dómi, er reynt hafa, þau tæki, er
hvergi ætti að vanta á íslenzkt
heimili, nema ef vera skyldi að
þær væru óþarfar þar sem pening
ar eru nægir til að senda þvott-
inn daglega í þvottahús og efna-
laugar. Enskar þvottavélar munu
hafa kostað um 32—36 sterlings-
pund í innkaupum eða ca. 840—
950 kr. Síðan leggjast flutnings-
gjöld, álagning heildsala og smá-
sala, tollar o. fl. á. Algengt verð
þvottavéla var því ca. 1200—1800
kr.
En samkvæmt hugulsemi stjórn
arflokkanna er 50% gjaldeyris-
skattur á þvottavélum, og inn-
kaupsverð þeirra hefur bví hækk
að úr kr. 840—950 í kr. 1260-
1425 og er þá enn sem fyrr eftir
að leggja á bær innflutningsgjöld
o. s. frv. Vél, sem áður kostaði kr.
1200 er nú seld á minnst kr. 1620.
b) Brauðgerð, skyrgerð og ýmis
annar matartilbúningur er stór-
um auðveldari, ef húsmóðirin hef
ur hrærivél við hendina. Slíkur
,,óþarfi“ kostaði að réttu lagi 11
-—16 sterlingspund eða 290—420
krónur auk álagningar og ann-
arra gjalda. Hér þóttijiinura vitru
mönnum sanngjarnt að hafa
skattinn 100%, svo að innkaups-
verðið er kr. 580—840 kr. ef þú
ert svo heppin að finna einhverja
smugu til að nálgast þetta náuð-
synlega heimilisáhald.
c) Kæliskápar þykja góðar mat
argeymslur, a. m. k. er óhætt að
fullyrða, að þeir séu taldir nauð-
Sfefnur og flokkar
Framhald af 1. síðu.
rjúfa á samstarfið þegar nær dreg
ur kosningum, til þess að svíkj-
ast undan ábyrgð á eigin verkum
og slá ryki í augu kjósenda.
Borgaraflokkarnir hafa nú
stjórnað landinu sameiginlega í
rúml. tvö og hálft ár. Þeir lof-
uðu að stöðva dýrtíðina og- lækka
hana, en það þýddi í þeirra
munni að velta byrðum hennar
yfir á almenning. Það gerðu þeir
með því að leggja nokkuð á ann-
an hundrað millj. kr. í sköttum
og tollum á þjóðiná og skerða
kaupgjald um 10% með lögum.
Þeir lofuðu að vernda og tryggja
sjálfstæði Isiands. Það gerðu þeir
með því að binda það á klafa
Marshallsamningsins, innlima
það í hernaðarkerfi Bandaríkj-
anna og gera það að útvarðstöð í
fyrirhuguðu stríði gegn Sovét-
ríkjunum. Það er því eklu að
urídra, að þessi stjórn er orðin
einhver sú illræmdasta, sern setið
hefur að völdum hér, enda þykir
stjórnarflokkunum ekki sætt
lengur nema koma kosning-
unum af sem fyrst. Loddaraleik-
urinn er að þessu sinni auðsxrri
en nokkurntíma áður. Stjórnin
situr áfram sem ábyrg meirihluta
stjórn og ætlar að sitja eftir kosn-
ingar, ef flokkum hennar tekst
nokkurnveginn að halda fylgi
sínu. Þá skal haldið áfram sömu
braut og áður: reynt að þrengja
kosti almennings til sjávar og
sveita, hvort sem það verður
gert með gengislækkun eða öðr-
um álíka bjargráðum, til þess
að auðmenn og braskarar geti á-
fram ginið yfir þjóðarauðnum og
óátalið þrætt útjaðra hegningar-
laganna á refilstigum gróðahyggj
unnar. Aðeins stórfelldur sigur
Sósíalistaflokksins í kosningun-
um getur hnekkt þessari stjórn-
arstefnu. Það væri því mjög mis-
ráðið af stjórnarandstæðingum,
hvar sem þeir hafa staðið, að
kasta atkvæði sfnu á stjórnarflokk
ana nú, með þeim forsendum að
synlegir á heimilum allra ráð-
herranna, flestra þingmannanna,
allra „betri“ borgara Reykjavík-
ur, forstjóra allra „ráðanna" o. s.
frv. En vesalings sveitafólkið og
aðrir fátækir bjálfar sem líka
vilja geta geymt mat sinn ó-
skemmdan til næsta máls, þeir
verða nú að greiða sterlingspund-
i'ö tvöföldu verði, ef þeir vilja
eignast þennan óþarfa. Áður
þurfti 840—1500 kr. til greiðslu
á þeim í erlendum gjaldeyri, sem
kæliskápar kostuðu. Nú kostar
sami gjaldeyrir 1580—3000 kr.,
og má hér enn sjá velvilja og um
Framhald á 3. síðu.
einn se eitthvað skárri en annar.
Niðurstaðan verður aðeins sú að
gefa afturhaldsöflunum byr und-
ir vængi. Hvert atkvæði sem Sós-
íalistaflokkurinn fær, stuðlar að
breyttri stjórnarstefnu.
„Þjónar Sfalíns"
Þegar deilt er á núverandi
stjórnarflokka fyrir slælega og
hættulega stjórn þeirra á land-
inu, er svarið venjulegast að
efni til eitt, þótt orðalagið geti
verið með ýmsum hætti: „Þú ert
kommúnisti og lýtur austrænu
valdi. Öll ykkar orð og gerðir
miðast við þjónustu við Stalin.“
Sumir „lýðræðisvinirnir" bæta
svo við ósk sinni um útlegð allra
sósíalista og telja það eitt geta
frelsað okkar hjartkæru fóstur-
jörð.
Vorkunn er þeim, sem enn
halda að slík hróp nægi til að
kæfa óánægju fólksins yfir verzl-
unarmálum, skömmtunarmálum,
skattamálum, húsnæðismálum
og sjálfstæðismálum eins og
framkvæmd þeirra hefur orðið
í tíð núverandi ríkisstjórnar.
En til frekari skýringar á
„þjónustunni við Stalin“ mætti
kannske nefna nokkur atriði:
Af „þjónkun við Stalin“ hafa
sósíalistar sjálfsagt barizt fyrir
stórfelldri aukningu framleiðslu-
tækja, sem til þessa hafa forðað
landinu frá gjaldþroti, þrátt fyr-
ir óstjórn hinna réttlátu.
Af „þjónkun við Stalin" hafa
sósíalistar beitt sér fyrir auk-
inni kaupgetu alþýðunnar í
landinu, sem síðan hefur getað
keypt framleiðsluvörur bænd-
anna því verði, er tryggði þeim
afkomuöryggi.
„Af þjónkun við Stalin" berj-
ast sósíalistar gegn tollum á
neyzluvörur og nauðsynjar al-
mennings, svo sem heimilisvél-
ar, benzín o. fl., en krefjast þess
jafnframt að ríkisteknanna sé
aflað með stórauknum sköttum
á heildsala og fj árbraskara, sem
nú eru að mergsjúga þjóðina og
færa hana í erlenda skuldafjötra.
„Af „þjónkun við Stalin"
kröfðust sósíalistar þess eindreg-
ið, að þjóðin fengi sjálf að á-
kveða í leynilegri, lýðræðislegri
atkvæðagreiðslu, hvort land
hennar yrði fjötrað í hernaðar-
bandalag eða stæði við sitt stolta
heit um ævarandi hlutleysi.
Mikil er sú þjónusta við hinn
austræna bónda, en guði sé lof
meðan enn finnast þúsundir
slikra þjóna á íslandi.
Síðu-Hallur.