Þroskaþjálfinn - 18.05.2000, Blaðsíða 7

ff,
Afmælisblafl Þroskaþjálfafélags Islands li
Þættir úr sögu
þroskaþjálfastéttarinnar
Hrönn Kristjánsdóttir tók saman
var Gæslusystraskóli Islands stofnaður á Kópa-
vogshæli. Upphaflegt hlutverk skólans var fyrst
og fremst að bæta úr brýnni þörf fyrir sérmenntað
starfsfólk til að annast hina fötluðu íbúa Kópavogshælis
(nú Landspítalinn í Kópavogi). Inntökuskilyrði í skólann
var gagnfræðapróf eða hliðstæð menntun og að hafa náð
18 ára aldri. Forstöðumaður hælisins var jafnframt
yfirmaður skólans og kennarar voru fagfólk á stofnuninni.
Námið, sem var sniðið að danskri fyrirmynd, var bóklegt
og verklegt samhliða í tvö heil ár. Innihald námsins var
umönnun og gæsla vangefinna. Bókleg kennsla fór fram á
skrifstofu forstöðumanns og verkleg kennsla fór fram á
deildum hælisins undir leiðsögn hjúkrunarfræðings. Mikil
áhersla var lögð á verklega þátt námsins og fengu
nemendur greidd laun á námstímanum samkvæmt lægsta
Sóknartaxta. Nemendur gengu í sérstökum búningi sem
var blár kjóll með hvítri svuntu og á höfði báru þeir hvítan
kappa með blárri rönd. Blái búningurinn gaf til kynna að
viðkomandi var nemandi en að námi loknu fengu
gæslusystur hvíta kjóla og hvítan kappa. Algengt var að
starfsfólk byggi á stofnuninni og á fyrstu árum skólans
bjuggu flestir nemendurnir þar. A þessum tíma var litið á
fatlað fólk sem sjúklinga og bar þjónustan öll merki þess,
læknar og hjúkrunarfólk voru í æðstu stöðum á stofnun-
inni. I gildi voru lög um fávitahæli frá 1936 undirrituð af
Kristjáni tíunda Danakonungi.
útskrifuðust fyrstu gæslusysturnar frá Gæslu-
systraskóla Islands. I fyrsta árgangi skólans voru
tveir nemendur en ári síðar voru þeir þrír. Eftir því sem
nemendum fjölgaði í skólanum færðist bóklega kennslan
í sér stofu í skrifstofubyggingu stofnunarinnar en verklegi
hlutinn var áfram á deildum hælisins. Kópvogshælið var
aðal starfsvettvangur gæslusystra fyrstu árin en síðan varð
starfsvettvangurinn einnig á öðrum stofnunum fyrir van-
gefna eftir því sem þeim var komið á fót.
var starfsheitið gæslusystir samþykkt. Starfs-
mannahús á lóð hælisins var tekið í notkun, en
við það lagðist niður að nemendur, gæslusystur og annað
starfsfólk byggju í sama húsnæði og aðrir íbúar hælisins.
var Félag gæslusystra stofnað. Stofnfundurinn
var haldinn þann 18. maí en fundinn sátu 13
gæslusystur. A þessum tíma höfðu tæpir tveir tugir
gæslusystra útskrifast. Tildrög þess að félagið var stofnað
voru þau að gæslusystur sáu nauðsyn þess að fá viður-
kenningu á störfum stéttarinnar og jafnframt að vinna að
úrbótum í málefnum fatlaðra. Á stofnfundinum var gengið
frá lögum félagsins og jafnframt var ákveðið að sækja um
inngöngu í starfsmannafélag ríkisstofnana. Eitt af fyrstu
baráttumálum félagsins var að fá löggildinu námsins og
efla skólann og bæta. A fyrsta almenna fundi félagsins þetta
sama ár var samþykkt ályktun þess efnis að beina því til
forstöðumanns hælisins að sótt yrði um löggildingu skól-
ans. Fyrsti formaður félagsins var Gréta Bachmann.
var fyrsta merki félagsins hannað, hringlaga
brjóstnæla með mynd af sóley á bláum grunni,
hönnuður þess var Sólveig Eggerz.
1967 öðlaðist Gæslusystraskólinn löggildingu
og var þar með orðinn ríkisskóli. Lög um fávita-
stofnanir voru samþykkt frá Alþingi en í þeim var ákvæði
þess efnis að við aðalfávitahæli ríkisins ætti að reka skóla
til að sérmennta fólk til fávitagæslu.
var fyrsta starfslýsing á störfum gæslusystra
borin upp innan félagsins og fór vinnan við gerð
starfslýsingarinnar fram í tengslum við BSRB. Þetta sama
ár samþykkti starfsmat ríkisins að þrjár starfandi gæslu-
systur hlytu starfsheitið deildargæslusystur og tækju laun
samkvæmt því, þetta var fyrsti áfanginn í kjaralegum
úrbótum stéttarinnar.
lögðust nemenda- og gæslusystrabúningar af.
Þetta sama ár kom fyrsta rit félagsins út.
var sett reglugerð um námið og með henni
fékkst formleg viðurkenning fyrir stéttina sem
uppeldisstétt. Samkvæmt reglugerðinni var hlutverk skól-
ans að mennta fólk til starfa til að gegna uppeldi,
umönnun og þjálfun vangefinna. Nafni skólans var breytt
7