Þroskaþjálfinn - 18.05.2000, Síða 28

Afmælisblað Þroskaþjálfafélags íslands
Fylkiskommúnan skuldbindur sig til að sjá um að
sérfræðiþjónusta þeirra hafi þekkingu og mannafla til að
veita nauðsynlega aðstoð til sveitarfélaganna um aðgerðir
samkvæmt þessum kafla.
Reglur þessa kafla gilda einnig um starfsmenn sérfræði-
þjónustu fylkiskommúnunnar ef þeir taka þátt í aðgerð-
unum.
Starfsmenn fylkiskommúnunnar geta tekið ákvörðun
um meðferð sem inniheldur þvingunarúrræði og gilda þá
sömu reglur um málsmeðferð.
Ráðgefandi hópur skal fylgjast með hvernig lögin eru
framkvæmd og skoða lagalegt öryggi og faglega þróun.
Ráðuneytið tilnefnir í hópinn og setur honum starfsreglur.
Konungurinn getur sett nánari reglur um framkvæmd
laganna.
Fylkismaður skal fylgjast með að stofnanir og sambýli
með sólarhringsþjónustu séu rekin í samræmi við lögin
(félagsþjónustulögin) sama gildir um þennan kafla 6A.
Hann getur skipað nefnd eða aðila til að framkvæma
eftirlit. Eftirlit (heimsókn) getur farið fram án samþykkis
íbúa og fylkismaður getur krafist upplýsinga þrátt fyrir
þagnarskyldu starfsmanna.
Eins og áður sagði eru þessi lög sett til reynslu og hafa
ekki verið í gildi nema u.þ.b. eitt ár samt sem áður hafa
þau velt upp mörgum spurningum og einnig hefur nú
þegar verið skoðað hvort gera þurfi breytingar. Ég held þó
að áhrifin af þessum lögum séu yfirleitt jákvæð, þau vekja
alla starfsmenn sem vinna með þroskaheftum með alvarleg
hegðunarfrávik og alvarlega sjálfsskaðandi atferli til
umhugsunar. Eitt er að framkvæma aðgerð til að stöðva
atferli sem við lítum á sem neikvætt annað er að gefa
skriflega skýrslu um þá framkvæmd, rökstyðja ákvörðun
sína og sýna fram á að allt hafi verið reynt áður en þvingun
var beitt. I sumum tilfellum verður þó að viðurkenna að
þau hafa valdið hinum fatlaða vandræðum og á það
kannski helst við þann hóp alvarlega fatlaðra sem vegna
aldurs síns og lífsreynslu hefur „óeðlilegan bakgrunn“ og
á erfitt með að átta sig á umhverfi sem ekki setur skýr
mörk og stöðvar þá líkamlega ef ekki annað dugar.
I allri umræðu um þessi lög hefur siðferðisumræðan verið
sterk og að takast á um siðferðileg álitamál hlýtur að styrkja
okkur sem starfsmenn. Sú umræða opnar mikla möguleika
til viðhorfavinnu meðal starfsmanna og dregur stundum
fram í dagsljósið nýjar aðferðir til að takast á við vandamálin.
Annað sem er mjög mikilvæg afleiðing af þessurn lögum
er að allt skal reynt áður en til þvingunar kemur og má
þá ekki horfa í kostnað. Mikil vinna hefur verið lögð í alls
konar tjáskiptaþjálfun og að skipuleggja umhverfi hins
fatlaða. Starfsfólk hefur fengið þjálfun og lögð er mikil
áhersla á að vinna með viðhorf starfsmanna. I leiðbein-
ingum frá Félagsmálaráðuneytinu er gert ráð fyrir að þeir
starfsmenn sem vinna skv. þessum lagakafla hafi tileinkað
sér virðingu fyrir þeim þroskahefta og þyki vænt um hann.
Það er líka mikilvægt að átta sig á að þeir sem starfa
eftir þessum lagakafla og þurfa að beita þvingunum vinna
í umhverfi sem er í raun mjög óeðlilegt. Hér er um að
ræða vinnu með einstaklinga sem hafa alvarlegan sjálfs-
skaða og eða alvarleg atferlisfrávik sem oft eru ofbeldi. Ef
þú vinnur í ofbeldisumhverfi alla daga er oft stutt í að
starfsmenn fari yfir leyfileg mörk og þeirra aðgerðir verði
ófaglegar og ekki réttlætanlegar. Þess vegna verður vinnan
með starfsfólkið ekki síður mikilvæg en vinnan með þann
fatlaða.
Ég vona að þessi grein mín komi einhverjum þroska-
þjálfum að gagni og innlegg í umræðu sem er að byrja
heima á Islandi. Ég er svo heppin að hafa í starfi mínu hér
fengið tækifæri til að vinna eftir þessum lögum. Ég starfa
á heimili gamals manns sem hefur lifað af langa og erfiða
stofnanavistun og hefur lífsreynslu sem ekkert okkar vildi
hafa, hann hefur um leið fundið sínar aðferðir til að lifa
af. Undanfarna mánuði höfum við unnið að því að bæta
aðstæður hans í von um að það geti breytt atferli hans.
Hvort við eigum eftir að sækja um leyfi til að beita þving-
unum eða hvort einhverjar aðrar aðferðir duga á eftir að
koma í Ijós.
Heimildir:
Rundskriv 1-41/98 til lov om sosiale tjenester m v. Rettigheter for og
begrensning og kontroll med bruk av tvang og makt m v overfor enkelte
personer med psykisk utviklingshemming. Sosial- og helsedepartementet
nov. 1998.
Petter Kramás, Lars Gunnar Lingás og Jan Skjerve: Tvang, makt og
forsvarlighet. Juridiske, etiske og faglige sider ved sosialtjenesteloven kapittel
6A. Kommuneforlaget AS, Oslo 1999.
Veileder om Sosialtjenesteloven Kap 6A om rettigheter, begrensninger og
kontroll med bruk av tvang og makt overfor enkeltpersoner med psykisk
utviklingshemming. Frá Bærum kommune júní 1999.
Námskeið um „Alternative tiltak til tvang“ haldið af Bærum kommune 16.
nóv 1999. Fyrirlesari Terje Grundhus sálfræðingur.
Höfundur er Kristrún Sigurjónsdóttir þroskaþjálfi. Hún
útskrifaðist frá Þroskaþjálfaskóla Islands 1984 og starfar
nú hjá Bærum kommune í Noregi.
FJÁRFESTINGARBANKI
ATVINNULÍFSINS H F
28