Læknablaðið - 01.05.2023, Blaðsíða 21

L ÆKNABL AÐIÐ 2023/109 245
R A N N S Ó K N
Niðurstöður
Alls var framkvæmd 56.001 aðgerð hjá jafnmörgum sjúkling-
um á Landspítala á tímabilinu 1. janúar 2006 – 31. desember
2018. Mynd 2 sýnir að 13.471 (24,1%, 95% ÖB 23,7-24,4%) sjúk-
lingar voru fyrri PPH-notendur og höfðu leyst út lyfseðil fyrir
PPH innan eins árs fyrir skurðaðgerð og voru þeir útilokaðir
frá rannsókn á nýgengi PPH-notkunar. Þeir sjúklingar sem
ekki höfðu leyst út PPH á fyrrnefndu tímabili (n=42.530) voru
flokkaðir niður í annars vegar þá sem ekki höfðu leyst út PPH
innan þriggja mánaða eftir skurðaðgerð (n= 39.644) og hins
vegar þá 2886 (6,8%, 95% ÖB 6,5-7,0%) sjúklinga sem höfðu gert
það og hófu þar með notkun. Af þeim sjúklingum sem höfðu
leyst út PPH innan þriggja mánaða eftir skurðaðgerð hafði
rúmur helmingur leyst út annan lyfseðil á tímabilinu frá því
þremur mánuðum eftir aðgerð þar til ár var liðið frá aðgerð.
Þeir sjúklingar voru skilgreindir sem nýir langvinnir notendur
(n=1530) (53%, 95% ÖB 51-55%).
Tafla I sýnir yfirlit yfir þá 39.644 sjúklinga sem höfðu ekki
notað PPH árið fyrir skurðaðgerð og hófu ekki notkun inn-
an þriggja mánaða frá skurðaðgerð samanborið við þá 2886
sjúklinga sem hófu notkun PPH eftir skurðaðgerð. Tafla II
sýnir yfirlit yfir þá sem hófu notkun flokkað eftir því hvort
þeir urðu nýir langvinnir notendur eða ekki. Meirihluti nýrra
notenda og nýrra langvinnra notenda PPH hafði gengist undir
kviðarholsskurðaðgerð. Konur voru í meirihluta þeirra sem
hófu notkun og voru flestir sjúklingar á aldrinum 56-65 ára
en fæstir í yngsta aldurshópnum, 18-25 ára. Flestir þeirra sem
hófu notkun höfðu lága sjúkdómsbyrði samkvæmt Elixhauser-
skalanum og hafði meirihluti notenda gengist undir kvið-
arholsskurðaðgerð.
Mynd 3 sýnir árlegt nýgengi nýrrar notkunar PPH á
tímabilinu 2006-2018, en meðaltal þess var 67 af 1000 skurðað-
gerðum og ekki sáust breytingar á nýgengi með tíma. Nýgeng-
ið var hæst árið 2008 þegar það var 81 af 1000 skurðaðgerðum
og urðu 48% (168/347) sjúklinga nýir langvinnir notendur.
Hlutfall nýrra langvinnra notenda var breytilegt á milli ára.
Það var hæst árið 2006 þegar 63% (54/86) sjúklinga héldu áfram
notkun en nýgengi var jafnframt lægst það ár. Hlutfallið var á
bilinu 48-63% á árunum 2006-2017 en árið 2018 hafði það lækk-
að niður í 34%.
Mynd 4 sýnir útleysingarmynstur PPH-lyfja hjá fjórum
sjúklingahópum, það er þeim sem notuðu PPH fyrir skurð-
aðgerð, þeim sem ekki notuðu PPH fyrir aðgerð og hófu ekki
notkun innan 30 daga frá aðgerðardegi, þeirra sem hófu notk-
un PPH innan 30 daga frá skurðaðgerð og þeirra sem leystu út
lyfseðil á tímabilinu frá því þremur mánuðum eftir aðgerð en
innan árs og flokkuðust þá sem nýir langvinnir notendur PPH.
Þar sést að um það bil helmingur nýrra langvinnra notenda
héldu áfram að leysa út PPH eftir skurðaðgerð á hverju 90 daga
eftirfylgdartímabili.

Umræða
Í þessari rannsókn sást að í almennu þýði skurðsjúklinga hófu
6,8% sjúklinga notkun PPH innan þriggja mánaða frá aðgerð
og um helmingur þeirra varð nýir langvinnir notendur. Það
er sambærilegt við erlendar rannsóknir þar sem áætlað er að
um 46-80% sjúklinga verði langvinnir notendur þegar PPH er
ávísað þar sem þeirra er ekki þörf.25,26 Nýgengi PPH-notkunar í
kjölfar skurðaðgerða fór hækkandi á tímabilinu, sem er í sam-
ræmi við fjölgun ávísana um 47% á tímabilinu og aukningu
í sölu lausasölulyfja á sama tímabili en einnig niðurstöður
íslenskrar rannsóknar sem sýndi hækkun í nýgengi notkunar
PPH á tímabilinu 2003-2015.1,13,27
Notkun PPH fór ekki stigvaxandi með hækkandi aldri
sjúklinga í þessari rannsókn, en fyrri rannsóknir hafa sýnt
Mynd 2. Flæðirit yfir þátttakendur í rannsókninni.