Læknablaðið - 01.10.2023, Blaðsíða 3

L ÆKNABL AÐIÐ 2023/109 431
Hlíðasmára 8
201 Kópavogi
sími 564 4104
Útgefandi
Læknafélag Íslands
Ritstjórn
Helga Ágústa Sigurjónsdóttir,
ritstjóri og ábyrgðarmaður
Berglind Jónsdóttir
Gunnar Thorarensen
Halla Viðarsdóttir
Lilja Sigrún Jónsdóttir
Oddur Ingimarsson
Ólafur Árni Sveinsson
Sæmundur Rögnvaldsson
Tölfræðilegur ráðgjafi
Sigrún Helga Lund
Ritstjórnarfulltrúi
Védís Skarphéðinsdóttir
vedis@lis.is
Blaðamaður
Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
gag@lis.is
Auglýsingar
Ingvar Freyr Ingvarsson
ingvar@lis.is
Umbrot
Margrét E. Laxness
melax@lis.is
Prófarkalestur
Aðalsteinn Eyþórsson
Upplag
1850
Áskrift
23.400,- m. vsk.
Lausasala
2340,- m. vsk.
Prentun og bókband
Litróf
Vatnagörðum 14
104 Reykjavík
Dreifing
Íslandspóstur
Höfðabakka 9
110 Reykjavík
© Læknablaðið
Læknablaðið áskilur sér rétt til að birta og geyma
efni blaðsins á rafrænu formi, svo sem á netinu.
Blað þetta má eigi afrita með neinum hætti, hvorki
að hluta né í heild, án leyfis.
Fræðigreinar Læknablaðsins eru skráðar (höfund-
ar, greinarheiti og útdrættir) í eftirtalda gagna-
grunna: Medline (National Library of Medicine),
Science Citation Index (SciSearch), Journal Citation
Reports/Science Edition, Scopus og Hirsluna,
gagnagrunn Landspítala.
The scientific contents of the Icelandic Medical
Journal are indexed and abstracted in Medline
(National Library of Medicine), Science Citation
Index (SciSearch), Journal Citation Reports/Sci-
ence Edition and Scopus.
ISSN: 0023-7213
Læknablaðið
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Eftirliti hefur verið komið upp á Landspítala með einstaklingum í mikilli hættu á að fá
briskrabbamein. Fjörutíu greinast árlega og sami fjöldi deyr árlega úr þessu skæða krabbameini.
Litlar framfarir hafa orðið í meðhöndlun þess síðustu tvo áratugi,
segir yfirlæknir krabbameinslækninga á Landspítala
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Fólk í hááhættu á
briskrabbameini undir eftirliti
Landspítali hefur komið á fót hááhættueftirliti
með áhættuhópum fyrir briskrabbameini. „Bú-
ist er við að 500-1000 manns verði þar undir
reglubundnu eftirliti,“ segir Sigurdís Har-
aldsdóttir, krabbameinslæknir og yfirlæknir á
Landspítala og dósent við Háskóla Íslands.
Aðeins 2% þeirra sem greinast með krabba-
mein fá það í bris. Þó er það fjórða algengasta
ástæða allra dauðsfalla vegna krabbameina.
„Einungis 10% þeirra sem greinast eru á lífi að
fimm árum liðnum,“ sagði Sigurdís á málþingi
um miðjan septembermánuð.
„Litlar framfarir hafa orðið síðustu 20 ár
en við vonumst til þess að geta bætt horfur og
komið í veg fyrir þessi krabbamein í framtíð-
inni,“ sagði Sigurdís. Hún greindi frá því að
samhliða eftirlitinu yrði öllum sem koma í eft-
irlitið boðin þátttaka í alþjóðlegri rannsókn.
Eftirlitið og rannsóknin er að bandarískri
fyrirmynd og tóku samningar um samstarf
við miðstöðvar þar um eitt og hálft ár. „Þessi
nýja eftirlitsmiðstöð gefur Íslandi afar mik-
ilvægt tækifæri til að nýta þá þekkingu sem
hefur myndast á þessu banvæna krabbameini,
briskrabbameini,“ sagði Diane Simeone, pró-
fessor í skurðlækningum og meinafræði á
NYU Langone og forstöðumaður briskrabba-
meinsmiðstöðvarinnar, við Læknablaðið að
loknu málþinginu.
Jessica Everett, CGC erfðafræðiráðgjafi á
Perlmutter-krabbameinsmiðstöðinni í New
York, bendir á að öll samvinna efli þátt tak-
endur þegar hún spurð hvort Ísland væri ekki
of lítið fyrir svona samstarf.
„Nú þegar við höfum bundist böndum
finnum við tilgang og jafnvel leiðir til að leysa
þennan vanda.“ Simeone tekur undir: „Já, við
skulum ekki vanmeta hvað ein manneskja eða
deild getur gert. Einhver mun hugsa þessi mál
á allt annan máta en mér hefði dottið í hug.
Við fáum AHA-augnablik því einhver einhvers
staðar hittir naglann á höfuðið.“
Briskrabbamein verður algengara með aldr-
inum. Fleiri karlar en konur greinast og eru
reykingar, mikil áfengisneysla, offita, sykursýki
og krónísk brisbólga talin meðal helstu áhættu-
þátta. „Aðaláhættuþættirnir eru samt erfðir,“
sagði Sigurdís á málþinginu.
„Við mælum með því að ættingjar þeirra sem
látast úr briskrabbameini hugleiði að fara í erfða-
próf,“ segir hún við Læknablaðið. „Flestir eru þó í
lágri áhættu, eða um 1% á lífsleiðinni, en við vilj-
um ná til þeirra sem eru í meira en 5% áhættu.“
Forvarnir og snemmgreining verði lykilþáttur í
að draga úr nýgengi þessa krabbameins.
Fram kom að eftirlitinu verður stýrt í gegn-
um erfðadeild Landspítala. Einstaklingarnir
fara í segulómun og blóðprufu einu sinni á ári.
„Við byrjum um fimmtugt nema fjölskyldusaga
segi að fólk hafi greinst fyrr,“ sagði Sigurdís.
Fjörutíu manns greinast árlega og álíka
fjöldi deyr úr briskrabbameini árlega. Meðal-
aldur er 70 ár. „Í Bandaríkjunum er talið að það
verði það næstalgengasta árið 2030, enda þjóðin
að eldast.“ Erfitt sé að vinna á krabbameininu
vegna staðsetningar brissins bakvið magann,
umlukið meiriháttar æðum, ósæðinni, stórri
bláæð og æðum sem næra smágirnið. Krabba-
meinið sé því oft óskurðtækt þótt alltaf sé skor-
ið ef hægt sé.
Sigurdís er gestur Læknavarpsins, hlað-
varps Læknablaðsins. Þar kynnumst við henni,
hááhættueftirlitinu og förum yfir briskrabba-
meinið. Læknavarpið má finna á heimasíðu
blaðsins, Soundcloud, Spotify og nú einnig
iTunes.
Læknarnir Sigurdís Haraldsdóttir, Diane
Simeone og Jessica Everett á málþingi í sept-
ember um briskrabbamein og nýtt hááhættu-
eftirlit Landspítala. Mynd/gag