Læknablaðið - 01.10.2023, Blaðsíða 45

L ÆKNABL AÐIÐ 2023/109 473
Executive MSc in Health
Economics, Outcomes
and Management in
Clinical Sciences
Join from December 2023 and study
alongside full-time work
The Executive MSc is a specialist programme for healthcare
professionals and industry leaders, offering a set of tailored courses in
health economics, outcomes research, and healthcare management.
Apply today, scan the QR code or
visit lse.ac.uk/Clinical-exec-MSc
Lead the change in
healthcare and clinical
organisations
Expand your network with leading
health economists
and practicing specialists
Empower your career breakthrough
with essential competencies in
the post-pandemic era
Experience world-class
executive education and
transform clinical sciences
F R Á L Æ K N A F É L A G I Í S L A N D S
Fólksfjölgun, breyting á aldurssamsetn-
ingu íslensku þjóðarinnar og fjöldi
erlendra ferðamanna til landsins eru
allt þættir sem auka þörfina fyrir heil-
brigðisþjónustu. Eftirspurn eftir læknum
vex samhliða þeirri þróun. Ákvæði um
lágmarkshvíld lækna og breytt viðhorf
lækna til jafnvægis milli vinnu og
einkalífs hefur einnig áhrif á þessa þörf.
Áhugavert er að skoða hvernig löndin í
kringum okkur eru að bregðast við auk-
inni þörf á læknum.
Í Noregi var skipuð nefnd árið 20191
sem fékk það hlutverk að leggja mat á
fjölda læknanema í Noregi og hvernig
norskir háskólar gætu menntað fleiri
lækna. Hluti ástæðu þessarar vinnu eru
alþjóðlegar skuldbindingar Norðmanna,
til að mynda gagnvart Alþjóðaheil-
brigðisstofnuninni (WHO) um að taka
aukna ábyrgð í þjálfun eigin heilbrigð-
isstarfsfólks. Í því tilliti er bent á að það
sé siðferðislega vafasamt að ríki eins og
Noregur skuli ekki mennta sjálfir þá sér-
fræðinga sem þeir þurfa.
Núna er Noregur háður því að ráða
lækna menntaða erlendis til að mæta
þörfinni fyrir læknisþjónustu. Tölur frá
OECD fyrir árið 2020 sýna að um 41%
lækna í Noregi er menntaður utan Nor-
egs. Tveir af hverjum þremur norskum
læknanemum stunda nám í Póllandi,
Ungverjalandi og Slóvakíu. Í samanburði
við lönd eins og Danmörku og Bretland
sker Noregur sig úr fyrir að hafa lítinn
metnað fyrir menntun eigin lækna. Þá
hafa Svíar einnig gert ráðstafanir ný-
lega til að auka eigin menntunargetu í
læknis fræði.
Nefndin mælir með að Noregur
mennti um 80% þeirra lækna sem landið
þarf. Það svarar til 1076 námsplássa.
Hvernig á að fjölga læknum?
Eftirspurnin vex hröðum skrefum
Þetta þýðir fjölgun um 440 námspláss,
sem bætast við þau 636 námspláss sem
fyrir eru. Aukningin verði tekin í skref-
um og verði lokið haustið 2027. Í ár var
ákveðið að fjölga nemum í læknisfræði
um 65.2
Ríkisstjórn Svíþjóðar ákvað árið 2017
að fjölga námsplássumí læknisfræði í
Svíþjóð um 440 á árunum 2017 til 2023.
Kostnaðurinn við þessi 440 pláss nemur
um 96 milljónum sænskra króna.3
Í Danmörku eru um 4,3 læknar/1.000
íbúa (2020) og fjöldi útskrifaðra lækna
er 23/100.000 íbúa, sem er eitt hæsta
hlutfall innan OECD.4 Árið 2018 voru
1395 námspláss í læknisfræði á BS-stigi
í Danmörku. Árið 2019 var fjölgað um
250 pláss og þeim dreift á allar lækna-
deildir þannig að þau urðu 1645. Það
þýðir 28,3 námspláss á hverja 100.000
íbúa árið 2019. Með fleiri plássum fyrir
nema í læknanámi er Danmörk ekki háð
læknum sem menntaðir eru utan land-
steinanna.5
Á Íslandi eru um 4,25 læknar/1.000
íbúa (2023). Fjöldi útskrifaðra lækna hér
er 10/100.000 íbúar en útskrifaðir læknar
alls, bæði innanlands og erlendis, eru
um 17/100.000 íbúa. Þeir sem útskrifast
erlendis eru um 42% af heildarfjölda út-
skrifaðra lækna. LÍ hefur í ræðu og riti
bent á að 30 fleiri þyrftu að bætast í hóp
útskrifaðra lækna á ári hverju hér á landi
ef halda á í við fólksfjölgun.
Háskóli Íslands og Landspítali í sam-
starfi við háskóla-, iðnaðar- og nýsköp-
unarráðuneytið og heilbrigðisráðuneytið
hafa unnið að því að greina hvernig
megi fjölga læknanemum. Árið 2011
voru 50 nýnemar í læknadeild og 62 árið
2022. Þeim hefur því fjölgað um 24% á
þessum árum.
Í kynningu á fjármálaáætlun ríkis-
stjórnarinnar í apríl 2023 kom fram að
stefnt sé að því að fjölga nemendum í
læknisfræði úr 60 í 90 til ársins 2028.
Standa vonir til þess að sú áætlun nái
fram að ganga og að tryggt verði að fjár-
framlög fylgi þeirri stefnumörkun.
Lítinn tilgang hefur þó að fjölga nem-
um í læknisfræði ef ekki verður sam-
hliða tryggt að útskrifaðir læknar, sem
fara til sérnáms í útlöndum, snúi aftur
heim að sérnámi loknu. Fyrir liggur að
nú þegar eru um 400 læknar á aldrinum
35-59 ára í vinnu erlendis þó sérnámi sé
lokið. Leita þarf því allra leiða til að laða
þessa lækna til starfa á Íslandi. Það má
gera með margvíslegum leiðum, svo sem
með skattalegu hagræði en slík úrræði
eru nú afar takmörkuð. Mikilvægast er
þó að tryggja að allt starfsumhverfi sé
samkeppnisfært við það sem læknum
býðst í nágrannalöndum okkar. Þar er
stytting vinnutíma lækna örugglega
mikilvægt atriði.
Ingvar Freyr Ingvarsson
hagfræðingur LÍ
Heimildir
1. 11745900_rapport_utredning_fra_grimstadutvalget.pdf
(regjeringen.no) - september 2023.
2. Beslutningsgrunnlag. Muligheter og kostnader
ved økning av utdanningskapasiteten i medisin.
Kunnskapsdepartementet. Økning av utdannings-
kapasiteten i medisinutdanningen i Norge (regjer-
ingen.no) - september 2023.
3. Anderson J, LUNDBACK A. Läkarutbildningen byggs
ut – 440 nya platser fram till 2023. lakartidningen.se/
aktuellt/nyheter/2017/09/lakarutbildningen-byggs-ut-
440-nya-platser/ - september 2023.
4. Health at a Glance: Europe 2022: State of Health in the
EU Cycle. OECD Publishing, París 2022. oecd-ilibrary.
org/social-issues-migration-health/health-at-a-glance-e-
urope-2022_507433b0-en - september 2023.
5. Health at a Glance 2021. OECD Indicators. OECD
Publishing, París 2021. oecd-ilibrary.org/sites/e152ca-
81-en/index.html?itemId=/content/component/e152ca-
81-en - september 2023.