Mannbjörg - 15.06.1946, Síða 4

4 MANNBJÖRG
Reykjavíkurkonum blöskrar
Þær vilja ekki lengur búa við hörmungar og
niðurlægingu drykkjuskaparins. Þær una því ekki,
að sitja auðum höndum og liorfa á ástvini sína
dragast niður í sorpið, heimili lögð í auðn, félags-
líf bæjarins verða að spillingaruppsprettu og fram-
tíð þjóðarinnar stefnt í bersýnilegan voða.
Þær stofnuðu til fundahalda til þess að bera ráð
sín saman. Að fundarboðinu stóðu flest kven-
félög í bænum.
Tveir fundir voru haldnir og voru báðir afar
fjölsóttir. Á hinum fyrri var vandamálið rætt af
miklum liita og frá öllum hliðum. Á hinum síðari
var einróma samþykkt að hefja ósveigjanlega bar-
áttu gegn áfengisbölinu. Öllum ræðukonum kom
saman um, að algert aðflutningsbann áfengra
drykkja væri eina skynsamlega úrræðið, eins og
komið væri. En jafnframt gerði meiri hlutinn sér
ljóst, að ótímabært væri að stefna beint að því
marki nú, á meðan hugarfar almennings er sýkt
af drykkjutískunni og forráðamenn þjóðarinnar
lialda dauðahaldi í gróðann af áfengissölu ríkis.
ins. Ákveðið var því að beita sér fyrir samtökum
kvenna um land allt til þess að knýja fram heil-
brigt almenningsálit og bráðabrigðaumbætur, en
undirbúa síðan sameiginlegt átak allra þjóðhollra
afla til þess að hrinda áfenginu úr landi eins fljótt
og fært þætti. «
Samþykkt var svobljóðandi áskorun til kvenná:
„Almennur kvennafundur, haldinn í Reykjavík
mánudaginn 15. apríl 1946, skorar hér með á allar
íslenzkar konur að vinna af alefli gegn áfengis-
nautn.
Fundurinn lítur svo á, að stefna beri að tvö-
földu marki, annars vegar sköpun heilbrigðs al-
mennigsálits um þessi efni, og liinsvegar algerðu
aðflutningsbanni áfengis.
Fundurinn telur, að stuðlað verði að báðum hlið-
um þessa máls með því að safna undirskriftum
sem flestra landsbúa undir áskorun til Alþingis
um að gengið verði til þjóðaratkvæðagreiðslu um
aðfluttningsbann eins fljótt og fært- þyki“.
Þá var samþykkt að senda ríkisstjórn og Alþingi
eftirfarandi ályktun og tillögur:
„Almennur kvennafundur, haldinn í Reykjavík
mánudaginn 15. apríl 1946, lítur svo á, að áfengis-
neyzla þjóðarinnar sé orðin svo gengdarlaus, að
at henni hljóti að leiða siðferðilegt og menningar-
legt brun, ef ekki verður tekið í taumana.
Fundurinn telur það óhæfu, að hið íslenzka lýð-
veldi hafi áfengissölu sér til framdráttar, og skorar
á háttvirt alþingi og ríkisstjórn að taka eftirfarandi
tillögur til greina:
1) Unnið sé markvisst að útrýmingu áfengra
drykkja úr landinu. Lögin uin liéraðabönn komi
til framkvæmda nú þegar.
2) Sett séu lög um að fleiri stéttum en bíl-
stjórum sé ólieimilt að gegna störfum undir áhrif-
um áfengis. Er hér einkum átt við læknastéttina,
kennara og aðra leiðtoga æskulýðsins, skipstjóra og
aðra yfirmenn skipsliafna. Viðurlag við brotum
sé embættismissir. Nemendum þeirra skóla, sem
ríki eða bæjar- og sveitafélög bera ábyrgð á, sé
óheimilt að neita áfengis. Itrekuð brot varði brott-
rekstri.
3) I öllum bæjum og kauptúnum sé komið upp
ungmennaeftirliti, sem sérstaklega miði að því að
forða börnum og unglingum frá áfengisnautn, í
stað þess að látið sé nægja, eins og nú á sér stað,
að hegna unglingum fyrir afbrot, sem áfengisnautn
hefur leitt til. Þeim unglingum, sem verst eru komn-
ir af þessum völdum, sé komið í sérstaka lieima-
vistarskóla, sbr. hin nýju fræðslulög, II. kafla,
6. gr.
4) Löggæzla sé framkvæmd þannig, að iiver
drukkinn maður eða kona, sem vekur á sér at.
hygli á almannafæri, sé tafarlaust tekin í vörzlu
lögreglu. I Reykjavík sé reist bráðabirgða sjúkra-
skýli í sambandi við lögreglustöðina, og hinir brot-
legu hafðir þar undir lækniseftirliti. Ef nauðsyn
þykir til bera, sé slíkt fólk úrskurðað til sjúkra-
húsdvalar eða hælisvistar og tilraunir gerðar til
lækninga. Jafnframt séu stofnuð hæli karla og
kvenna í þessu augnamiði.“
Til bæjarstjórnar Reykjavíkur var samþykkt
að senda svofellda áskorun:
„Almennur kvennafundur í Reykjavík, haldinn
mánudaginn 15. apríl 1946, skorar hér með á
háttvirta bæjarstjórn Reykjavíkur að láta fram
fara hagfræðilega rannsókn á því, hver áhrif áfeng-
isnautn og áfengissala hefur á menningu og fjár-
hag bæjarbúa. Skal sú rannsókn ná til þess, hve
mörg afbrot eru framin undir áhrifum áfengis,
hve mörg slys orsakast af áfengisnautn, hve margir
unglingar lenda á glapstigum vegna áfengisnautn-
ar, og að svo miklu leyti sem unnt er, hve mörg-
lieimili séu undirorpin áfengisböli“.
Loks var samþykkt að skora á blaðamenn lands-
ins eins og hér segir:
„Almennur fundur kvenna, baldinn í Reykjavik
mánudaginn 15. apríl 1946, lítur svo á, að bið liáska-
lega áfengisböl, sem þjóðin á nú við að stríða,
stafi framar öllu öðru af hinu óheilbrigða almenn-
ingsáliti, sem um þessi mál ríkir.
Vill fundurinn því beina þeirri áskorun til Rík-
Í8Útvarpsins og allra blaða landsins, að þau beiti
ábrifum sínum eindregið gegn áfengisnautn. Sér-
staklega er þess vænst, að blöðin skýri þannig frá
fréttum um afbrot, sem framin eru undir áhrifum
áfengis, að Ijóst verði, að áfengisneyzlan sé hinum
brotlegu til minnkunnar, en ekki til afsökunar“.
Kosin var nefnd til framkvæmda, og hlutum við
undirritaðar kosningu.
Við liöfum sent ríkisstjórn, Alþingi og bæjar-
stjórn Reykjavíkur erindi, samkvæmt ákvörðunum
fundarins. Afrit voru send alþingis- og bæjarstjórn-
armönnum.
ÖIl dagblöð bæjarins fengu skýrslu um fundinn,
og fékkst hún birt bjá þeim öllum nema Morgun-
blaðinu.
Kvenfélögum í Reykjavík og Hafnarfirði var
skrifað, og fram á það farið, að þau skipuðu full-
trúa til samstarfs við okkur.
Loks sendum við öllum öðrum kvenfélögum, sem
við höfðum vitneskju um, að til séu á landinu,
áskorun um liðveizlu. Beiddumst við þess, að þau
söfnuðu undirskriftum allra þeirra kvenna, er
þau næðu til, innan félaganna og utan, er vildu
leggja þessari baráttu lið. Jafnframt óskuðum vio
sérstaklega eftir nöfnum þeirra kvenna, sem líkleg-
ar væru til forustu. Er hér um nokkurskonar liðs-
könnun að ræða, og er mikilsvert, að undirtektir
verði sem beztar. Sennilega hafa einhver félög orð-
ið útundan vegna ókunnugleika okkar, og biðjum
við þau vinsamlega að gera okkur aðvart um það.
Utanáskrift okkar er:
Framkvæmdarnefnd kvennafundar um áfengis-
mál, Hellusundi 6A, Reykjavík.
íslenzkar konur, bregðið nú skjótt við! Munið,
að hér er um það að tefla fyrir ótal einstaklinga,
og hið unga lýðveldi okkar í heild, sem meira er
um vert en líf eða dauða. Þér, sem búið utan
Reykjavíkur, skuluð hafa það í huga, að óöldin er
ekki einkamál Reykvíkinga. Fyrir yður er einnig
stórmikið í liúfi. Þér sendið börn yðar hingað til
mennta og í atvinnuleit. Þau komast ekki hjá
meiri eða minni kynnum af áfengistískunni, her-
námslausungunni, skemmtanatryllingnum og pen-
ingamokstrinuní. Þau heyra daglega um ný og ný
afbrot og ódæði, framin í nágrenninu og af jafn-
öldrum þeirra. Hamingjan veit, hvort þér fáið
þau lieil heim aftur, eða eyðilögð á sál og líkama.
Liggið því ekki á liði ykkar.
Alþingiskosningar fara nú í hönd. Þá gefst okkur
fyrsta mikilvæga tækifærið til að sýna vilja í
verki. Kjósum engan mann á þing, nema full vissa
sé fengin fyrir hollustu hans við þetta mál og önn-
ur, er varða sóma og frelsi þjóðarinnar. Ef ekki
er kostur á slíku þingmannsefni í öruggu sæti á
þeim lista, er okkur væri skapi næst að kjósa, þó
kjósum án tillits til flokksfylgis, eða strikum út
eftir þörfum. Gerum frambjóðendum þennan ásetn-
ing ljósan, áður en gengið verður til kosninga.
Höldum fundi í öllum kjördæmum og sendum
áskoranir. Birtum áskoranirnar í blöðum og út-
varpi.
Höfum það hugfast, að við erum meiri liluti
kjósenda og getum ráðið þessum málum, ef við
viljum.
Reykjavík í júní 1946.
F ramkvæmdan^fndin:
A8albjörg Sigur'Sardóttir.
Eufemia Waage (f. h. fjarv. for-
manns, Kristínar Sigurðard.).
Guðný Gilsdóttir.
Jóhanna Egilsdóttir.
Jóhanna Knudsen.
SigríSur Ingimarsdóttir.
Viktoría Bjarnadóttir.
Gullæði
á Islandi
í lieilbrigðisskýrslunum fyrir árið 1940, sem gefn-
voru út árið 1943, farast landlækni þannig orð
um viðskipti okkar við setuliðið:
,,. . . Um samsúðina má annars margt segja, er mið-
ur hefur farið, og er viðkvæmast, hver siðferðileg
ofraun hún hefur orðið íslenzku kvenfólki og þar
á meðal bamungum stúlkum, sem vissulega áttu
kröfu á meiri vernd gegn þeirri augljósu hættu
en þeim hefur verið látin í té. Má þjóðin þar engu
um kenna pema sjálfri sér, því að sannarlega hittir
héraðslæknirinn í Reykjavík naglann á höfuðið, er
hann afsakar fyrir hönd heilbrigðisnefndar sinnar
meiri og minni tilslakanir frá réttmætum heilbrigð-
iskröfum um viðhlítandi liúsakynni, er keppst var
um að setja á stofn og reka í höfuðstaðnum hinar
alræmdu Bretaknæpur. Afsökunin er fólgin í því,
að „nefndin vildi ekki standa í vegi fyrir að sem
flestir gætu hagnast á setuliðinu“.
Þó a8 íbúarnir væm hópum saman húsvilltir og
enn meiri húsnæðisvandræði yfirvofandi, þó d8
knæpumar hlytu að verða, að ógleymdum Breta-
þvottinum, höfuðkynningarstofnanir setuliðsmanna
og ístöðulítilla íslenzkra kvenna, þar á meðal bama
bæjarbúa, þó a8 lífsnauðsynlegum atvinnurekstri
landsmanna væri stefnt í voða fyrir skort á kven-
fólki til starfa, þó a.8 við lægi að sjúkraliúsin yrðu þá
og þegar að hætta störfum og fjölda heimila héldi
við upplausn fyrir sömu sakir, þá varð enn að
þrengja að um liúsnæði í höfuðstaðmim, með því að
heimila Bretaknæpur tugum saman og fylla þær
hundmðum kvenna, enda liorfa ekki í að slaka á við
urkeimdum heilbrigðiskröfum til þess „a8 sem
flestir gœtu hagnast“ á því.
En því er sagt að naglinn hafi verið liittur á höf.
uðið, að þetta er vissulega ekki afstaða heilbrigð-
isnefndarinnar í Reykjavík einnar til hernámsins,
né hinnar virðulegu bæjarstjórnar þar, lieldur þjóð-
arinnar yfirleitt. Þegar kapphlaupinu linnir og um
hægist, mun henni gefast tóm til að gera upp gróð-
U
ann . ...
Sá tími er nú að koma.
Þau uminæli héraðslæknisins í Reykjavík, sem vikió er
að hér að ofan eru á hls. 130 í heilhrigðisskýrslunum 1940
og fjalla um störf heilhrigðisnefndar Reykjavíkur. Kaflinn
hljóðar svo:
„Löggiltar voru 5 fisksölubúðir, 1 mjólkurhúð, 3 kjöt-
búðir og 1 ostabúð. Einni mjólkurbúð var neitað um lög-
gildingu. Leyft var að taka upp veitingar á 37 nýjum stöð-
um, en þess skal getið, að flest þau leyfi voru aðeins veitt
til bráðabirgða og með því skilyrði, að heilbrigðisnefnd
gæti látið loka þeim fyrirvaralaust, ef henni þætti ástæða til.
Var þessi aðferð viðhöfð einkum vegna þess að nefndin
vildi ekki standa í vegi fyrir, að sem flestir gætu hagnast
af setuliðinu og því voru ekki ætíð gerðar eins 6trangar
kröfur til húsnæðisins og ella mundiM.
Samtíðardómur um
aðflutningsbannið
Bannlögin gengu í gildi 1. janúar 1916.
Jón Magnússon, bæjarfógeti í Reykjavík, sagdi í
ræðu 1916, að „nú væri ekkert þurfamannaheim-
ili á sveitarframfæri hér vegna áfengisnautnar
framfærslumanns, en áður var hundraðstala á
þurfamannaheimilum vegna áfengisnautnar allhá.
Áður var það svb, að einatt var erfitt að lögskrá
á fiskiskipin, vegna þess að svo mikill hluti skip-
verja var drukkinn. Nú kemur það varla fyrir,
að ölvaður maður sjáist hér fyrir lögskráning. Þessi
tvö dæmi virðast mér sýna það ljóslega, hve feiki-
mikill munurinn er. Það er því ljóst að ekki get-
ur komið til mála að aftaka eða lina á aðflutninge-
banninu. En það þarf að fá hjá þinginu fé til þese
j að geta haft sérstakar varnir gegn aðflutningsbanni
j áfengis“.
(Bindindishreyfingin á íslandi, bls. 136).