Leikskrár Þjóðleikhússins - 07.10.1952, Blaðsíða 24

hús og þaðan af síður, að verkamaður, einn úr þeirra hópi, hafi gert garðinn
frægan — ja, hvað kemur ekki upp úr dúrnum.
En svona er það, eða var það, því að Sean O’Casey vegavinnmnaður, blaða-
.sali, hafnarverkamaður og múrara-handlangari er farinn úr sínu ættlandi og
Abbey er brunnið, en tvö meistaraverk hans gnæfa upp úr rjúkandi rústura
borgarastyrjaldarinnar í Irlandi. Það eru leikritin „Júnó og páfuglinn“ og
„Plógurinn og stiörnurnar“. Hvort tveggja, og þó í enn ríkari mæli hið síðara,
hnefahögg framan í kjólhvíta oddborgara, bláber ögfun við hræsni og þjóð-
rembing. Hrollkallur veruleikinn í braggahverfi menningarþjóðar, en ekki að-
eins hrollkaldur, heldur lyft í annað veldi af einlægri trú á fól'kið, kjarna
þjóðarinnar í þessum ömurlegustu híbýlum stórborgarinnar. — Það þarf heldur
ekki að orðlengja það, kvenfrelsiskonur, kristilegir skátar, kaþólskir bræðra-
lagsmenn að óglevmdum átthagafélögum og öðrum máttarstólpum lítils þjóð-
félags gerðu beinb'nis aðsúg að leikhúsinu, þar sem þetta og annað eins var
.‘ýnt. Síðan fóru bæði leikritin sigurför um allan hinn siðmenntaða heim og
eru hyrningarsteinn þess álits, sem O’Casey nýtur nú, einn af þremur mestu
leikritahöfundum aldarinnar. Hinir tveir: Bernard Sliaw og O’Neill, raunar
líka írar, báðir.
Sean O’Casey er fæddur í Dyflinni 1884. Hann ólst upp í mikilli fátæfet og
sumpart þess vegna en sumpart vegna sjóndepru, sem eltist af honum með
aldrinum, lærði hann ekki að lesa fyrr en á fjórtanda ári. Þegar heimur bók-
anna opnaðist fyrir honum, lasi hann allt sem hönd á festi, en enskt ritmál
nam hann fyrst og fremst af biblíunni og jafnöldrum sínum í fátækrahverfum
borgarinnar. Hann þótti í uppvextinum kjarnyrtur en heldur orðljótur, og fé-
félagar hans í vegavinnunni kölluðu hann „írska Jón“, af því að hann liafði
komizt yfir írska málfræði og sat yfir því að læra hina fornu þjóðtungu,
írskuna. Hið einkennilega, hrjúfa og sterka málfar, sem birtist alls staðar í
vei^kum hans, minnir á þessa þrjá þætti í sjálfsanenntun hans. Bróðir hans
einn var áhuga-leikari og hjá honum kynntist O’Casey leiklistinni fyrst, síðar
segist hann hafa numið mest af Boucieault og Shakespeare, einum andstæðun-
um enn. Fyrsta leikritið, sem hann sendi Abbey-leikhúsinu hét „Rauði litur-
inn í fánanum“ og var það endursent með þeim ummælum, að það væri ekki
fjarri lagi. Næsta leikrit hét „Skuggi skotmanns“ og var það sýnt 1923 í
banni lýðveldissinna en með hervernd frá fríríkismönnum. Annað leikritið var
,,Júnó og páfuglinn“, sýnt 30. marz 1924. Eftir sýninguna á næsta leikriti,
„Plógurinn og stjörnurnar“ ^kildu leiðir með Abbey-le:khúsinu og O’Casey.
Leikrit hans „The Silver Tassie“, „Within the Gátes“, The Stars turns Red“,
„Red Roses for Me“ o. fl. hafa öll verið frumsýnd után Irlands. — Mesta
ritverk Sean O’Casey’s til þessa er sjálfs-ævisaga hans í fjórum binduin, sterk
og myndauðug aldarfarslýsing, opinskátt játningarrit, harðskeytt ádeilurit..
lEsl