Alþýðublaðið - 09.06.1926, Blaðsíða 3

9. júní 1926.
AL&ÝÐUBLAÐID
3
þess aö sjá börnum sínum borgið.
Margir munu segja sem svo,
að hér sé lýst ástandi, sem „aldrei
var til í þessu landi,“ svo að ég
noti orð Jóns Þorlákssonar, og
skal það játað, að slíkt mun ekki
vera orðið algengt hér enn, sem
betur fer. En annars staðar, þar
sem auðvaldsþróunin er lengra
homin en hér, fylgir þetta ástand
því eins og skugginn ljósinu. Og
svo hröðum skrefum sem þró-
unin nú gengur hér í auðvaldsátt-
ina, er fyilsta ástæða til að ætla,
að þess verði ekki langt að bíða,
að þessar hörmungar dynji einnig
yfir íslenzkan verkalýð, enda mun
ekki með öllu laust við, að þegar
sjáist merki þess, hvert stefnir.
Það, að togararnir hætta veið-
um, og ekki að eins sjómennirn-
ir, sem á þeim voru, heldur einnig
það fólk, sem hefði haft atvinnu
við verkun aflans í landi, er svift
atvinnu sinni og lífsuppeldi,
hlýtur að fylla hug hvers einasta
verlramanns ugg og ótta. Þar sem
þetta getur haft svo örlagarikar
afleiðingar fyrir verkalýðinn, ber
honum hin mesta nauðsyn til að
gera sér grein fyrir, af hverju
þetta er gert. Algengt er að skella
allri skuldinni á mennina, sem
eiga framleiðslutækin, og segja,
að þeim sem eigendum fram-
leiðslutækjanna beri skylda til að
sjá verkalýðnum borgið. Hér eru
menn á rangri leið. Vitanlega er
Pétri ekki skyldara að sjá fyrir
Páli en Páli að halda lífinu í
Pétri. Slíkt og annað eins er ekki
annað en nöidur frjálslyndra smá-
borgara, sem finna að vísu til
gallanna, en skilja ekki rnerg
málsins og beina því örvum sín-
um í skakka átt. Undirrótin að
þessu er ekki fúlmenska og ill-
girni einstakra framleiðenda, að
minsta kosti ekki beinlínis, held-
ur liggur hún í alt öðru, eins og
nú skal sýnt.
í hinu nú. verandi þjóðskipulagi,
auðvaldsskipulaginu, eru því nær
allar afurðir gerðar að vörum og
framleiddar til þess að verða vör-
ur. En eru vörur og afurðir þá
ekki eitt og hið sama? Síður en
svo; allar vörur eru afurðir, en
þar fyrir þurfa ekki allar afurðir
að vera vörur. Vörur verða afurð-
irnar ekki nema því að eins, að
þær séu framleiddar til þess að
„seljast. Þegar sveitakonan gerir
(Tileinkað minningu Jöns Jónatanssonar 14. mai 1926.)
Nú er þögn í söngvasal;
svíður mörgu brjósti,
fyrst að Atli*) féll í val
fyrir dauðans gjósti.
Þá var hlegið hátt og dátt,
hampað Braga-skálum;
þó var einatt efni smátt
óðs í skyndi-málum. —
Af sér fæddi andans glóð
alls kyns stuðla-gaman. —
Nú er að eins eftir slóð, —
sem er að hrynja saman?
Verða orðin hismi’ og hjóm,
hret þá lifsins dynur;
þó skal leggja lítið blóm
að leiði þínu, vinur! —
Yfir leiði grasið grær;
gleymast sorgir manna;
mun ég þó, sem minning nær,
minnast kunningjanna. —
K. H. B.
*) Atli var dulnefni J. J. undir kveðlirigum hans.
Man ég okkar fyrsta fund;
fyrir sjónúm vaka
myndir lífs um liðna stund,
líti ég til baka. —
Þér var einatt létt iim Ijóð
ljóðaskuld að gjalda,
áttir bæði ís og glóð,
á er þurfti’ að halda. —
Löngum hrutu hendingar;
hnyttin fæddist staka;
voru sendar sendingar
sitt á hvað til baka. —
sér skó á fæturna, eru þeir skór
að eins afurðir, ekki vara, en
þegar skósmiðurinn býr til skó,
sem hann svo selur hverjum, sem
hafa vill, þá eru þeir skór vara.
Megin hlutinn af öllum þeim af-
urðum, sem framleiddar eru í nú
verandi þjóðskipulagi, eru vörur,
því að þær eru framleiddar fyrir
markaðinn, en ekki til þess að
fullnægja þörf framleiðandans.
Að vísu fullnægja vörurnar þörf-
um manna, enda er það skilyrði
fyrir sölu þeírra, eins og sést
bezt á því, að þegar vörur
skemmast og verða ónýtar, þ. e.
missa hæfileik sinn til þess að
fullnægja þörf, þá verða þær um
leið óseljanlegar og hætta að vera
vörur.
Öll stærri framleiðslufyrirtæki
framleiða söluafurðir eða vörur.
Rekstur þeirra grundvallast all-
ur á því, að vörur þessar seljist
með hagnaði, eða með öðrum orð-
um, að- söluverð þeirra nemi
meiru en framleiðslukostnaður-
inn. Söluverð vörunnar skapast
af framboði og eftirspurn. Sé
framboðið svo mikið, að eftir-
spurnin réni, fellur varan í verði,
en sé aftur eftirspurnin svo mikil,
að framboðið nægi ekki, þá hækk-
ar vöruverðið. Þetta skeður án
vilja framleiðendanna, en þó fyr-
ir þeirra tilverknað óbeinlínis. Ef
jafnvægi á að haldast milli sölu-
verðs varanna annars vegar og
framleiðslukostnaðarins og arðs-
ins hins vegar, þarf framboð og
eftirspurn að haldast í hendur.
Framboðið takmarkast af fram-
leiðslunni, og til þess að hafa
áhrif á það verður að auka hana
eða minka eftir atvikum. En eftir
hverju getur framleiðandinn far-
ið? Hann fer eftir markaðsverðl
vörunnar. Sé verðið hátt, veit
hann undir eins, að framboðið
má auka, og reynir því að fram-
leiða sem mest, því að því meira
sem hann framleiðir, því meira
græðir hann. En þetta á ekki að
eins við einn einstakan framleið-
anda, heldur einnig viö alla þá,
sem framleiða viðkomandi vöru.
Þeir keppast allir við að nota
sér háa verðið og græða og auka
því framleiðslu sína, eins og þeim
frekast er auðið. Afleiðingin
verður sú, að áður en varir er
markaðurinn fullur; framleiðslan
og þá framboðið er orðin of mik-
il, en það kemur fram í lækkandi
verði vörunnar. Því örar sem
framleiðslan var aukin, því fyrr
og því hraðar fellur vöruverðið
aftur. Og þá kemur kreppan á