Føringatíðindi - 05.05.1898, Blaðsíða 2

í staðin fyri at hugsa um, hvussu vit best
skulu hjálpa lanđinutn á føtur við at rudda
burtur úr okkara egna bóli tað, sum heftur
og lemjur hvørja đugandi hond og hvørja
fríheitssál, og í staðin fyri at hugsa um,
hvussu her eigur at vera vorið og hvussu-
leiðis vit skulu fáa rásarúm til at arbeiða
undir somu korum sum fólkið í hinum
norðanlondinum, so hugsa vit um, hvussu
vit so dánt kunnu nøra okkum við tí vit
hava, hvussu vit so dánt kunnu lata út
okkara leigur og skattar, hvussu vit sum
skikkiligast skulu skikka okkum fyri at
fáa bitar inn í munnin frá Danimarki til
so dánt at hjálpa okkum við. Fáa vit so
nakrar gloypubitar, so er »eingin landspartur
í ríkinum nær ella námi so væl staddur
sum Føroyar«.
Og so kemur ein av teimum. sum søkir
um at sleppa at vera slógbrótari fyri okkum,
fram og sigir: 30—40,000 kr. gevur tað
danska fólkið tykkum í gávu árliga, vita
tit hvat tit skuldu betalt, um tykkum
gekk, sum tit høvdu fortjent: tit skuldu
ikki fingið 30—40,000 kr. frá Danmark,
men tit skuldu latið 200,000 kr. og meir
afturat til Danmark á hvørjum ári. tá
fyrstani var javnbýtt, og hin annar fólka-
tingsmaðurin tegir, tí hann man finna við
sær, at onkur minnist hvat hann skrivaði
móti »Cibba«, síðst hann var í landstingi,
og fólkið tegir, men —tað sjóðar undir
loki hjá mongum.
Tí havi eg stillað meg. Nú kunnu
Føringar sleppa at vera har, sum
teir vilja vera, tí nú eru adlir partar
frammi, nú kann eingin bera seg
undan frá at fara á valg, tríggjar eru
gøturnar, ein maðurin stendur á hvørjari,
veljið nú og veljið so tit velja beint.
Ikki beri eg hvørki hat ella illfoykni
at Danimarki, sum mær er lagt fyri.
Tvørt ímóti: mær dámar Danimark væl
og eg havi virðing fyri Danimarki.
Men so vil eg eisini at ikki Danimark
einans skal dáma okkum, men eisini at tað
skal hava virðing fyri okkum.
Hitt fyrsta ger Danimark, hitt seinna
ikki, tað kann tað ikki, tí — vit hava ikki
enn lært at virða okkum sjálvi; tá kunnu
vit ikki krevja, at aðrir gera tað.
Hvussu virða vit best okkum sjálvi?
Sum útiróðramaðurin, íð situr við stýrið,
við skeytið, við ár ella eyskar, tá ódn er
á sjónum og glavustrok í vindi. Hann veit
tá, at alt stendur í Guds honđ, men hann
veit eisini, at svíkir hann sín sess eitt tað
einasta eygablik, so liggur lívið við.
Soleiðis skulu Føringar líta á seg
sjálvan, eisini tá íð tær politisku ódnir eru
uppi-
Tá skulu vit ikki taka tann til at sita
við stýrið, við seglið, við ár ella eyskar,
sum lovar at hann skal ansa eftir, at sjógv-
arnir ikki bróta, ti tað kann hann ikki,
heldur ikki hann, sutn sigur, at sleppur
hann til róðurs, so væntar hann tað fer at
slætna, tí tað ræður hann ikki fyri, men
tann mann seta tit við stýrið, sum best
kennur bátin. sum best kennur bátsskipanina,
sum best veit sjóvarfall og — sum best
veit, hvussu hann skal taka eitt brot.
Tá líta Føringar sær sjálvum nakað til,
og tann fremmandi, ’nonum ikki aleina
dámar teir væl. men tá lítur eisini hann
Føringum nakað til, tá virður hann teir,
tí teirra gerningar bera prógv um, at teir
eru tað verđir.
Tolltos og annað skattatos, tos um
bíttlingabølir. fongsil, riddaraborgir o. a„
sum vit áttu at útreitt til, tað eru aldurnar,
sum tann eina kempan vil forða at bróta.
Men tað sigi eg: Brýtur hon. — ikki
bjóða vit bøtur, tí maðurin sjálvur kann
ikki ganga frá, at hann hevur sagt, at vit
eiga at fáa hana so bláa omanyvir okkum.
Men at stýra okkum út úr teimum
íðum, sum malið hava okkum í klingur
summar í ioo ár, summar í meiri og
summar í minni, tað hevur ikki verið fram-
borið :
»At loysa tjórið av fótinum, haftið av
hondinum og ríva skruðuna frá eyginum,
tað er ikki tingmannamál.«
Eg sigi, hetta er tingmannamál, hetta
er tað fyrsta, tí fyrst má rudđast og loysast,
áðren nakað betri fæst aftur í staðin.
Hvat er tað, sum má ruddast og
loysast, og hvat skal koma i staðin? Eg
skal nevna tað:
Skúlaiagið. Skúlin má umskipast í síni
grund. Alt, alt útlendskt siga vit ikki
passar í Førjum, uttan hetta eina, sum
seinast skuldi passað: útlendsk uppaling,
ella enntá meir. avløgđ útlendsk uppaling,
hon passar her. Tá vit nýta útlendskan
mat, knarra mong, men tá vit bjølga okkum
út á tamb í óhóskandi andsføði, tað er
einki at finnast at.
Skúlarnir skulu hjálpa til at geva góða
grund í hvønn mannabarm og skúlin skal
geva okkum vápn, sum vit đuga at brúka
og sum vit kunnum brúka í lívinum. Men
Gud náði okkum fyri grund og Gud náði
okkum fyra vápn; tað gevur at bíta, tá vit
koma millum menn.
Og sum barnaskúlin er í ólagi, so er
ungdómsskúlin eingin. Fólkaháskúla fyri
sannan andsframburð, vinnuvegsskúlar, fyri
at tann rætti gløggi hugur kann leggjast
í verkið, og kvinnuskúla, hvar annað verður
athavt enn at fara við tráð og við nál.
Órættuligar og framburðsforð-
andi lógreglur. Tað heftur, tjórar og
gevur vantreysti, at ikki bóndin, ikki hús-
maðurin, ella hvør hann er, skal hava sítt
burtur av, um hann vil og hann orkar.
Her nýtist lógbroyting og — bæði