Alþýðublaðið - 10.02.1935, Side 3

SUNNUDAGÍNN 10. FEBR. 1935.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞEGAR TALAÐ VAR UM af-
'kiomiu pjóöarinnar áöur fyr,
var jaínan fyrst og fremst átt
við tíðarfar, skepnuhöld, heilsu-
far, aflabrögð o. Þ- h. Nú er þetta
ekki liangur aðalatriðið, Tækni og
kunnátta maninauna er komin á
svo hátt stig, að nær ávalt er
hægt að treysta því, að framj-
iieiðislumagnið bregðist ekki svo
að af því stafi TCruIieg hætfca fyr-
ir þjóðarhieiildiina. Hitt er nú að1-
alatriðið, hversu tekst að koma
framlieiðtsluinni í vierð.
Fyrir okkur Isliendinga er þetta
ennþá þýðingannieira, og jafin-
framt ennþá örðugra, en fyrir
fliestar aðrar þjóðir. Við búum’
að tiltöluiega litlu leyti að okkar
eigin fnamleiðslu, en erum nieydd-
ir tel að kaupa mikinn hluta nauð-
synja okkár af öðrum þjóðum.
Þiessar nauðsynjar verðum við að
gneiða með því, sem afurðir okk-
ar seljast fyrir. En verðlag og
söluskilyrðd þeirra eru komin
undir ráðstöfunum aninara þjóða.
Kneppan er ekki framleiðslu-
kneppa, heldur viðskiftakneppa.
Viðskiftin milli þjóðanna, skiftiing
verðmætanna milli stétta og iein-
staklinga, það er vandamálið, sem
ólieyst er. Þar er onsök knepp-
unnar. Gnægðin nær ekki þang-
að, sem sfcorturinn býr. Það er
meinsemdin.
Til þiess að geta gefið rétta
mynd af afkomu atvinniuvega
okkar Isiendinga sl. ár, þyrfti að
hafa skýrslur um heiidartekjur
þjóðarinnar og útgjöld, svo og
eignaaukningu eða skuldasöfnun.
Því miður skortir mjög á að til
séu fulinægjandi skýrslur um
þiessi efn'i. Verð) ég þvi að þessu
sinni að láta mér nægja aö stikia
á einstökum átriðum og aðmestu
iáta iesendur um að draga upp
heildarmyndina.
Yfiriitiið yfir hieildarviðskifti
okkar ýiö aðrar þjóðir gefur
sienniiega skýnasta hugmynd um
niðurstöðuna af búnekstni þjóðar-
innar á árinu. Samkvæmt bráða-
birgðayfirliti gemgisniefndar hef-
ir útflutnjngur numið um 44„8
millj'ónum króna, ien iinnflutningur
48,5 millj. Hefir því skv. bráða-
birgðayfirliti þessu skort 3,7 millj.
á, að afurðir okkar hafi hrokkið
til að greiða keyptar vörur.
Sennilega hækka báðar þessar
tölur þegar fulinaðarskýnslur
fást, len ekki eru likur tLl að nið-
urstaöan breytist verulega. Auk
þiessa eru ótaldar ýmsar óhjá-
kvæmiliegar greiðslur til útlanda,
fynst og fremst vextir og sarnn-
ingsbundnar afborgamir skulda,
iðgjöld, ferðafé o. fl. 'o. fl. Eru
þiessar skuldagreiðslur áætlaðar 7
—8 millj. á ári, og verðjur þá hall-
inin 11—12 millj. króna. Verður
ekki sagt að þessi niðurstaöa sé
álitleg, þvert á móti. Það er ber-
sýnibegt, að á þessari braut verð-
ur ekki lengra haldið án þess
öllu sé stlefnt í beinan háska. Þó
ct rétt að geta þess, að hér er
ekki tekið tillit til eignaaukniing-
ar á árinu, sem talsverðum upp-
hæðium niemur, svo sem skipa-
kaupa, efni til húsabyggiinga, vél-
ar til verksmiðja o. fl. o. fl., semf
án efa hleypur á miiljónum. Emn
fremur voru birgðir óseldra af-
urða til muna meiri en um sl.
árarnót, t. d. um 4V2 þús. tonn
þurfiski, hviersu siem lánast gð
gera sér verð úr þeim.
Höfuðatvinnuvegir okkar Is-
lendinga eru ennþá tvímiælalaust
landbúnaður og sjávarútvegur. En
siðari árin hiefir iðnaöuritun aukist
hröðum skrefum.
Samkvæmt manntalinu 2. des.
1930 er talið að um 35,8% eða
39 000 landsmanna lifi á laindbún-
aði. Er það 7% minna en 1920.
Á sjávarútvegi og fiskiveiðum
lifðiu 21,5% eða 23 400, sem er
5400 fleira ien 1920, og á iðinaði
14,4% eða 15700, sem er 5000
{
Eftir viðtali við Harald Guðmundsson atvinnumálaráðherra.
HARALDUR GUÐMUNDSSON,
fLeira len 1920. Engiun vafi ier á
því, að breytingarnar frá því 1930
hafa stefnt í sömu átt, einkum
hiefir iönaðurinn færst talsvert í
aukana.
Þróunin er greiniLega í þá átt,
að fólki fækkar við landbúnað-
inn, ekki aðeins hlutfallslega,
heldur einnlg beinlíinis. Sjávarút-
vegur og iðnaður hafa að vísu
aukist og þar fjölgað vinnandi
fólki, en þó ekki svo, aði það geri
hvort tveggja að vega upp á móti
fækkuninni við landbúnaðinn og
sjá fyrir fólksfjölguninni.
Landbúnaðurinin er þó ennþá
sá atvinmuvegur, sem veitir fLest-
um lífsframfæri, og skal því fyrst
minst á hann. Get ég þó vérið
fáoorður um afkomu hans vegna.
þess, að alþm. Bjanni Ásg. hefir
fyrir skömmu í útvarpinu gefið
yfirlit yfir búnað arafkomuna á
liðinu ári: Tiidwfaj' hefir mátt telj-
ast milt, en óhagstKxti„ skepnuf-
hö’d mlsjöfn mjög, en vænleiki
til slátrusnar í góðu meðallagi yf-
irleitt. Feikna óþurkar um Norð-
un- og Austur-land ollu því, að
hieyfengur varð þar lítill og stór-
hrakinin. Spne/án var yfirleitt góð
og heyskapur sæmiLegur, nema
ruorðan Lands og austajn. Uppskera
garðávaxta hefir aukist á árinu,
einkum norðan lands og austan
og verið yfirleitt góð. Kartöflu-
sýki, sem gert hefir stórtjón hér
sunnanlands undanfarið, má beita
að ekki hafi orðið veruLega vart
á árinu. Ræktun anmara matjurta
hefir aukist verulega. Vantar þó
enm mikið á, að innlendar
kartöflur og garðávextir nægi,
og er þar verkefni úr
að bæta. Kornrækt hefir ver-
ið stunduð á 109 stöðurn á land-
inu, og er að vísu enn á tilrauina-
stigi, en, eykst stöðugt, gefur það
góðar vonir um árangur. Refa-
eldi og fLeiri loðdýra hefir auk-
ist talsvert á árinu, en eninþá
gengur viðkoman me:t 11 að au'. a
stofnin. Þó var útflutt á árinu
loðskinin fyrir 20—30 þús. kr.
Stofninn er lorðiinn 300 silfurrieíir,
170 hlánefir, fullorðnir, yrðlingar
900 ctlls.
I .
Afnrðasa’mi: Skv. skýrslu kjöt-
verðlagsniefndar var slátrað 380
—390 þús. fjár — cá. 4560 tonn
kjöts. Selt til útlanda fyrir ára-
mót 718 tonn fneðkjöt, 760 tonn
(6780 tn.) saltkjöt. Ósielt verkað
fyrir útliendan markað 800 tonin
fneðkjöt, 302 tonn saltkjöt. Selt’
innanlands ca. 1050 tonn. ÓseJt
verkað fyiir innlendan markað
930 tonn. Er því sem næst
4/9 ætlað innanlandssölu, en 5/9
til útflutningS'. Verðlag iininan-
lands var á aöalsláturtíð 1,15 kr.
í Reykjavik, en alt að 15 aurumí
lægra út um land, beztu tegund- 1
ir,. Rýrara kjöt 10—20 aurum
lægra. Smásöluálagning var á-
kveðíin alt að 15<>/o.. Munu bændur
því hafa fengið nálægt 30o/o hærra
verð fyrir það kjöt, siem seldist
iinnanlands, ©n árið á undan,
Verð á útfiuttu kjöti, sem sieit
var á haustinu, var hins vegar
ca. 15% lægra bæði á saltkjöti
og freökjöti ‘en árið 1933. Er
innflutnlngur til beggja aðálmark-
aðslandanna takmarkaður með
s'amningum, eiins og kunnugt er,
saltkjötið til Noregs og freðkjöt-
ið til Bnetlands.
UUin er að mestu seld, en vierð-
ið 10—15% lægra en 1933. Sam-
kvæmt útflutiningsskýrslum var
útflutt á árinu: Fneðkjöt 1320
tonn, 935 þús., saltkjöt 8240 tn.,
611 þús„ ull, gæmr og skiinin1
1200 tonn, 1930 þús. Alls land-
búnaðarafurðir fyrir 3858 pús. ,
Hins vegar aukast stöðugt með
breyttum búnaðarháttum innkaup
til landbúnaðarins af erleihdum
og að nokkru Leyti 'inniandunx
framleiðsluvönum og vélum, svo
sem fóðurbæti, tilbúnum áburði,
atls konar vinnuvélum og girð-
inganefni, auk efnis til húsagerð-
ar. Af innlendutn fóðurbæti telur
t. d. Bjarni Ásgeirss. að hafi ven-
iði fceypt ca. 2000 tonn eða sem
svarar til 420—430 þús. kr. auk
innflutts fóðíurbætis, en þar
valda að sjálfsögðu óþurkarnir
miklu um. Innfluttur áburð'ur narn
Um 2500 tonnium eða fyrir ca.
420 þús. kr.
Bygginga- og landnáms-sjóður
lánaði tii bygginga á 31 jönöuni,
og Ræktunarsjóður eitthvað til
viðbótar. Innfiutningur véla til
heyvinslu hefir aukist mikiðr
sláttuvéiar 250, rakstursvélar 170,
en.Var aðeins 80 og 45 árið áðui;
Jarðabætur eru á árinu taldar
600 þús. dágsverk og svarar þaö
til styrkveitnigar um 530 þús. kr.
.Siðiasta -. alþingi setti tv,e.nn
Lög um af'urðiasölu bænda innain-
lands, kjöt- og mjólkurriögin. Er
þeim báðum ætlað að koma betra
skipulagi á sölu þessara afurða,
draga úr dneifingarkostnaðli og
auka sölu innanlainds. Velturmik-
ið á að þessar framkvæmdir tak-
ist eins og til var ætlast.
<Sjúva<útiseg;’j'inn. Þótt svo sé
taLið að' fleiri menn hafi frarn-
færi af lan.dbúnaðii en sjávarút-
viegi, orkar það' ekki .tvíjmæliís,
að sjávarútvegurinn’ og afkomá
hans hefir ennþá nxeiri áhrif á
þjóðiartmskap okkar sem heild og
viðiskiftajöfnuð við að'rar þjóðir,
Meginhlutinn, yfir 90%, af út-
flutningsvörum okkar eru sjáv-
arafurðir, undir afla þeirra og
sölu er það' komið, hversu okkur
tekst aði ,greiða aðfiuttar vöinur'
og aðrar skyldugneiðslur t.l út-
lainda. Og á afkomu hams byggj-
ast atvinmuvonir þorra verkalýðs
og iðnaðannanna og enn fremur
að miklu leyti vonir bænda um
innanlandssölu, sem verður æ
mikilsverðari og þýðingarimei'ii
fyrtr þá, er erlend.r markaðir
torveldast.
Saltfiskveiðar stunduðu 33 tog-
arar, 23 línugufuskip, 227 vélbát-
ar' yfir 12 tonn, 223 vélbátair
smæni, 366 trillubátar og 40
róðrarbátar á síðastl. ári þegar
flest var. Tala skipverja þegar
flest var, apríl til maí, var um
6500, en fæst diesbr,—jan. innan
við 400. Togaramir fóru um 370
vieiðiferðir, og höfðu ca, 3700 út-
haldsdaga. Aflinn mun hafa verið
26 000—27 000 lifrarföt. Saltfisk-
veiðitími þeirra var lengst 124
dagar, en skernst 69 dagar. Skip-
verjar flestir 1278. Saltfiskaflinn
nam allur samtals skv. skýrshi
Fiskifélagsins 67 900 k'nn á móti
68300 tonn 1933, eðia 6400 ío; |mnm
m/pf.p. Hins vegar eru birgðir í
árslok 1934 17 800 tons á rnóti
13500 i árslok 1933, eða 4300
meW,, og hafa ekki verið jafn-
miklar fyr nerna í ársJok 1931,
þá ca. 19 900 tons.
Útflutnlngurinin á árinu nam
samtals skv. skýrslu gengisnefnd-
ar 46 700 tons verkaður og 17 800
tonn óverkað'ur saltfiskur, eða
aem svarar 53 500 'tonnum, af verk-
uðlum fiski,. Er þáð 13 000
toinnum minina en árið 1933, þá
var útflutt 71 600 tonn. SöJuverð-
ið var 1934 kr. 23 760 þús/, en
1933 kr. 28150 þús. Meðalverð
fyrtr þurkaðan fisk til. fiskieig-
enda var örlítið hærra 1934 en
1933, eða ca. 406 kr. tonn 1934
á mót’i tæpiega 400 1933.
Meginástæðan til þess, hve
mjjög dró úr útflutningnum, voru
innfIutnúngstakinarkanjr þær, sem
Spánverjar settu á sl. ári. Þang-
að fluttist 1933 milli' 33—34 þús,.
tonn, ©n á sl. ári aðeiinis oa. 21 000
tonn. Grikkland keypti 2200 toinin
1933, en ekkert 1934. ítalía keypti
um 20 000 tonn samtals af verk-
uðlum og óverkuðum fiski 1933,
en tæp 17 000 sxðasta ár, en þang-
að hefði mátt selja nokkru meira
í haust, ef óþurkaðiur saltfiskur
hefðiþá veriðtil. Salatil Portúga!
hefir aftur á móti aukist, var sl. ár
19500 (17,2-1-2,3), en 16 000 (14,7
-/4,5) árið 1933, enn fremur befir
aukist saltfisfesaJa til Færeyja.
Saltfiskkvóti á Englandi var efeki
notaður að íullu, aðeins 3350
t'onn af 5000 tonnum.
ísfffikmidctr og fiutninga stund-
uðlu allir togararnir og niokkrtr
líixuveiöarar. Enn fremur stund-
aði fjöldi báta veiðair og seldi
afla sinn á togara eða til útflutn-
inigs í köissum, Isfiskrnnflutnirgur
og fneðfiskinnfiutniingur bæði til
Englands og Þýzkalands er tak-
markaður, og var ininflutnings-
skamtur til beggja þessara landa
fyltur um nóvemberlok. Samtals
var ísfiskur fluttur út fyrir 5206
þús. krónur skv. skýrslu' gengis-
niefndar, og er það um 2 millj- kr.
meira en árið áður. Frieðfiskur
fyrir tæp 100 þús. frá
sænska i[shúsinu hér ca.
400 tonn. Langmest af tsfisk-
inurn er togarafiskur, veiddur eða
keyptur af þeim. Samtals fóru
togararnir 204 ísfiskferðir og
seldu alls fyrir 267 þús. sterl-
ingspund skv. skýrsiu Fiskifé-
lagsins. (Hér ber nokkuð á milli
skýrslu gengisniefndar og Fiski-
félagsins.) Seint áárinu var ísfísk-
útflutningur takmarkað'ur með
reglugerð og bannað að flytja út
í /kössum, nema dýrasta fiskinn
og fiskflök. Talið er að umhelm-
ingur af fiski, sem togararnir
fluttu ú,fi í is, hafi verið keypt af
bátum. Af öðrum útfluttum sjáv-
arafurðum má nefna 4700 þús.
smál, af fiskimjöli 'fyrir tæp 1200
þús. kr. og lýsi 4400 þús. smál.
fyrir 2840 þúsumd krónur.
Síldvsidfm stunduðu 8 togarar,
31 línuskip og 62 vélbátar yfir
20 smál. með um 1780 manna á-
höfn. Auk þiess stunduðu
um 30 slmærri bátar rek-
netaveiðar. Alfinn var til
söLtunar ca. 217 000 tn. saltaöar,
þar af saltsild 88 þús., matjes
71, sérverkuð 58 000. Afli líkt og
1933. Síldin mátti heita öH seld
og útflutt um áramót, aðeins ca.
10 þús. óselt. Útflutt er talið 208
þús. tn. fyrir 4800 þús. kr., en
1933 225 þús. tn. fyrir 4300 þús.
Verð var þvf beldur hærra ien ’33,
einkum á matjessíld, enda voru
gerðar sérstakar ráðstafanir með
bráfa' irgðalögum og félagssam-
tökum tii aði tryggja sölu á henni
og fyrirbyggja und rboð. Verð á
henni var yfirleitt frá 30 sh. til
43 kr. fob., en lítið eitt selt eitt-
hvað lægra. Síldin seldist nær
öll til Svíþjóðar, nema matjes-
síld, mest af benni tll Póllands,
en mokkuð tiL Þýzkalands og
Bar.daríkjanna.
Bræðslusildarveiðin var af ísl.
skipum 546,5 þús. hektólítrar, auk
þess af erlendum skipum, aðal-
lega ttil norsku venLísmiðjanna,
140 þús.hektólítrar, eða alls 686,7
hektól. Vierðið var yfirleitt 3 kr.
pr. mól. Útflutningur síldarafurða
er talinn: Siídarlýsi 7700
tonn, kr. 1300 þús., ’33 9600 torun,
kr. 1660 þús. En innainlands var
tonn kr. 1455 þús., ’33 9600 tonin,
kr. 16p0 þús. En innanlands var
sielt af síldarmjöli í ár nálægt
2000 toin|n í stað ca. 500 ’33. Út-
flutningur sjávarafurða áíls á ár-
inu tæþlega 41 millj., en var 1933
liðl. 43 milij.
Imnflutninigur útgerðarvara
(framleiðiS'luvara til útgerðar), þ.
e. salt, kol, oliur, veiðarfæri <o.
þ. h. er taliði um 12 xniiij.,
og verður að sjálfsögðu að
taka tillit til þess þegar geíð
eí upp þj'óðhagsleg afkoma sjáv-
arútvegsins, á sama hátt og tek-
ið er tillit til aðkeyptra fram-
LeiðsJuvara til landbúnaðarins.
Frystisíld f..l beitu var alls á
árinu 3040 tonn, eða nálægt 700
tonnum minina en 1933. Útlit er
fyrir að óhjákvæmilegt verði að
kaupa beitusíid frá Noregi, éink-
um fyrir Austurland, þar brást
vetrarsild með' öllu, og ef tii vilL
til Vestniannaeyja o. fi. staða.
Unx innanlandssölu og npyzlu
sjávarafurða liggja engar skýrsi-
ur fyrir, ien vitaskuld er þar um
stórmikið magn og verð að ræ'ða.
Hér befi ég talið það, sem Æg-
ir befir látið í té, en ekki má
heldur gLeyma þeim skatti, sem
hamin hefir beimtað, Á áriniu
drukkmuðai 29 manns, þar af 19
af skipurn og bátum og 8 við
bryggjur, 2 drukknuðlu í ám. —
1 togari strandaði, Walpole, ó-
nýttist, len menn bjöxguðtust. 8
vélbátar strönduðu eða fórust á
annan hátt og auk þess 2trillu-
bátar.
Lög, sem snerta sjávarútveginn,
voru sett tvenn á síðasta þingi,
ilög um fiskimólanefnd, útflutn-
ing á fiski, hagnýtingu markaða
o. fi. og lög um síldarútvegsmefnd
o. s. f:rv. Tiigangur þeirra er að
tryggja betur en verið hefir sölu
þessara höfuðafurða okkar, fyrir-
byggja að hver utndirbjóði annan
og spilli þanmig söluhorfum og
mörkuðium. Enn fnernur að neyna
að opna nýjar leiðir að því er
smertir verkun og sölu og jaínvei
veiðiaðferðir, gera skipulegar til-
raumir með söiu tJ nýrra xnark-
aðslanda og gera framleiðsluna
fjölbneyttari, ien til þessa hefir
hún verið um of einhæf og salan
því bundin við fá iönd, eins og
kuinnugt er, 1 þessu skyni er rik-
isstjóminni beimilað ef lán fæst,
að verja alt áð 1 milljón króna í
þógu sjávarútvegsins. Enn fnemur
hefir verið létt afar-ranglátu út-
fiutningsgjaldi af síld, bygð ný
síldarverksmiðja fyrir rikisfé, sem
verður fullgerð fyrir næsta veiði-
tíma, og lækkuð mokkuð gjöld til
sjóða rikisverksmiðjanna. Nemur
lækkun þiessara gjalda og út-
flutningsgjaldsins nokkuð yfir200
þús. kr. miðað við síldveiði síð-
asta árs, en meiru ef útgerðim
eykst Lækkun á útfiutnings-
gjaldi af síld var látin koma ti)
framkvæmda einnig fyrir iiðna
árið, 1934, ogmismunurinneindur-
greiddur sjómönmum, siem síid-
veiði stunduðu. Nam sú endur-
gneiðsla um 130 þús. kr.
Tilraunir með veiði vetrarsild-
ar verða gerðar á vertfð í vetur
af Áma Friðrikssyni. •
/o>:að/.r er sú atvinmigrein, siem
gneinilegast s-ýnir vaxtarmerki,
ernda ier hægra um aukningu á
því sviði len hiinum, þar sem alt
er umdir komið erlendum kaup-
endum. Iðmaði okkar má skifta í
tvent: Iðmað til að fullnægja
þörfum sjálfra okkar, og nýtur
hann skjóls af tollum, gjaldeyr-
ishötnlum og ýmsum Öðrum ráð-
•stöfunum stjómarvalda, með það
fyrir augurn að spara innkaup frá
útlömdum og auka atvinnu iland-
inu. En á honum ætti þá jafn-
framt að hvíia sú skylda að stilla
verðinu svo í hóf, að kaupendum
sé í engu íþyngt, og þá kröfu
verður til hans að gera.
Ný iöjufyrirtæki, sem
tóku til starfa á árinu,
em þessi helzt: Máni, Rvik,
framleiðir sápur, bón, áburð alls
konar. Hráiefni ininler.d 60—80%,
rafiorka <og vinna. Stáltanmwsrk-
srnidja,, smíðar tunnur undir alls
konar lýsi o. fl. Hafa slíkar tunin-
ur áður verið fluttar inn fyrir
stórfé árlega, en nú efnið. aðeiœ.
Hf, Hampidjam., Rvík, sp.'ntiur
gann í biofinvörpur^ bind'gam um
fisk lo. fl„ niQtar raf-
rnagn til reksturs. Hf. Sirius
setti upp súkkulaðiverksmiðju,
sem býr til alLs konar súkkuiaði
og flórsykur. Nói, sælgæti, og
Hn:tnn% hneimlætisvörur, hafa og
fært mjög út kvíamar og, þessi
fyrirtæki sameiginlsga bygt stór-
hýsi héjrt í Rvík, 3 hæða með.800
fermietra grunnfleti. Klæðaverk-
smiðjan Gefjufi hefir bygt nýtt
verksmiðjubús <xg aukið og bætt
vélar si|ixar. Kexgerð'in Frón hefir
bætt við sig vélum og O/iufaóa-
gsrf.pi aukið framleiðslu sina og
bætt við hús og vélar. Smjör-
l(kisgertðir, kaffibætis- og kafíi-
(Frh. á 4. síðu.)